FƏXRİ VALEHOĞLV
- Qori şəh.) diyarlarında, Msxeta-Mtianet diyarında (mərkəzi-
Msxeta şeh.), ölkənin paytaxtı Tiflis şəhərində, Kvemo Kartlinin
inzibati mərkəzi Rustavi şəhərində, Acarıstan M uxtar Respub
likasının mərkəzi Batum şəhərində de xeyli sayda yurddaşımız
məskundur. Tiflisdə onlar əsasən şəhərin Meydan (Şeytan-
bazar), Ortacala, Saburtala, Cırdaxan, Qazaxlar, Çənlibel, Vera,
Vaşlicivar, Qırmagəl məhəllələrində cəmləşiblər.
Saqareco rayonunun (
Qaraçöp mahalının) Ləm bəli, Tüllər,
Keşəli, Yor-Muğanlı, Düzəyrəm, Qazılar, Baldoy (Paldı) və Qa
rabağlı,
Telav rayonunun Qaracala və
Laqodex rayonunun Qabal,
Gəncələr, Qaracalar, Uzuntala kəndləri - Qaxetin,
Msxeta ra
yonunun Tsixisdziri (Çömbərli), Msxaldid, Codoret, Köhnə Ve-
cis kəndləri Msxeta-Mtianetin,
Qori rayonunun Ləvitana (Zez-
man) və
Kaspi rayonunun Ferma, Sakadaqiano (Tatuşağı), Xidis-
ğuri (Körpüqulağı), Cəngilər (Qarabağlar), Hasanalılar kəndləri
isə Şida Kartli diyarının Azərbaycan-türk kəndləridir. Bunlardan
başqa Bolnis rayonunun BCazret və Tamaris qəsəbələrində, Dma-
nis rayonunun mərkəzində və Qaş-qatala (Sakire), Qora və Axa
kəndlərində, Mameul//Mameaul rayonunun Xocomu, Mirzovka
(Norgüğ), Budyonovka, Tamaris və Canxoş kəndlərində, Zalqa
rayonunun Livad, Cinsğa-ro//Cızqar, Göhnar ve Beşdaş kəndlə
rində, Qardaban rayonunun Vazian, Tetritsğaro rayonunun Sam-
ğeret, Saqareco rayonunun Qombor, Dedoplistsğaro (Şahquyu-
lan) rayonunun Arxiloskalo və Leninovka, Axmeta rayonunun
Kasristsğali, Qori rayonunun Tedosminda kəndlərində, Karel
rayonunun mərkəzində və Aqara, Kvenatkosa, Yuxarı Xəndək
kəndlərində; Msxeta
rayonunun Muxran, Aqarak, Telovan, Sxal-
tı, Daça ve Kaspi rayonunun Kaloubani, Axalsopeli (Təzəkənd),
Axalkələk, Papiani kəndlə-rində isə soydaşlarımız başqa millət
lərlə qarışıq yaşamaqda-dırlar.
1989-cu ilin rəsmi statistik məlumatına görə, Gürcüstanda
əhalisinin çoxluğu baxımından 20 ən iri kənddən 7-si -
Sadaxlı
(Mameul rayonu),
Kəpənəkçi (Bolnis rayonu),
Qaracala (Telav
rayonu),
Faxralı (Bolnis rayonu),
Soğanlıq (Qardaban rayonu),
Qızılhacılı (Mameul rayonu),
Ləmbəli (Qaraçöp mahalı) qarapa-
6
QARAPAPAQLAR VƏ ONLARIN X IX ƏSR HƏRB TARİXİ
paq kəndləri idi. 2002-ci ilin yanvanna olan son rəsmi statistik
bilgilərə görə isə
Sadaxlı Gürcüstanın ən böyük kəndidir,
Telav-
Qaracala isə böyüklüyünə görə 3-cü sıradadır.1 Bu iki kəndlə
bərabər
Qızılhacılı, Faxralı, Bolus-Kəpənəkçi, Ləmbəli, N əzərli,
Soğanlıq, Kosalı (Qarayazı yörəsi),
Alget (Mameul),
Arıxlı (Bo
lus),
Ağtəhlə (Qarayazı),
Qaracalar (Qarayazı),
Qaçağan (Mar-
neul) və
Darvaz (Bolus) Gürcüstanda soydaşlarımızın yaşadığı
böyük kəndlər arasında ilk 15 yeri bölüşdürürlər.
Hazırda Gürcüstanda soydaşlarımızın təqribi sayı 500 min
nəfərdir və onlar say etibarilə gürcülərdən sonra ikinci yeri tu
turlar.
Azərbaycan Respublikasında qarapapaqlar əsasən ölkənin
günbatarında - Qazax və Ağstafa rayonlarında yaşayırlar. Qazax
şəhəri, Yuxarı Salahlı, Aşağı Salahlı, Orta Salahlı, Daş Salahlı,
Birinci Şıxlı, İkinci Şıxlı, Kəmərli, Qaymaqlı, Əlibayramlı, Çay
lı, Fərəhli, Aşağı Əskipara, Yuxarı Əskipara, Alpout, Quşçu-Ay-
nm , Barxudarlı, Xanlıqlar, Xeyrimli, M əzəmli, Xılxına, Kolxəl-
fəli, Hüseynbəyli, Ürkməzli, Cəfərli, Bala Cəfərli, Dəmirçilər,
Qızılhacılı, Kolayır, Qazaxbeyli, Musaköy, Ağköy-nək, Kosalar,
Qarapapaq,... kəndləri
Qazax rayonunun, Ağstafa şəhəri, Vurğun
və Böyük Kəsik qəsəbələri, Sadıqlı, Muğanlı, Saloğlu, Köçvəlli,
Zəlimxan, Şəkərli, Poylu, Soyuqbulaq, Qara-yazı, Eynallı,
Göyçəli, Qıraq K əsəm ən, Dağ Kəsəmen, Aşağı Kəsəmən, Pirili,
Düzqışlaq, Əzizbəyli, Yenikənd, Xətai, Köçəs-gər,... kəndləri
Ağstafa rayonunun qarapapaq yaşayış məskən-ləridir.
1.2. QARA PA PA Q LA RIN M ƏNŞƏYİ
Qarapapaqların m ənşəyi və çoxluqda olduqları Borçalı-Qazax
bölgəsində məskunlaşmalarına dair bir sıra mülahizələr mövcud
1 Gürcüstan əhalisinin 2002-ci il ilk ümummilli siyahıyaalınmasının əsas
nəticələri, Tiflis, Gürcüstan Dövlət Statistika Departamenti, 2003, III cild
(gürcücə) ve «Qarapapaqlar» dərgisi, 2005, sayı 1, s. 22.
7