Kirgizistan cumhuriyeti
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4. Kırgız Devleti ve İkinci Göktürk Kağanlığı. Barsbek
- 5. Karluklar
22
Farab bölgesinin Vergi tahsildarlığı ile görevlendirmiştir. Haris Huttal ve Tohar bölgesinin Karluklarından takviye alarak Arap ordusuna karşı saldırıya geçmiş fakat yenilmiştir. Bunun üzerine Araplar Huttal üzerinde yürümüşlerdir. Huttallılar Türgeş Kağanından yardım istemeleri üzerine, Sulug Kağan önderliğindeki Türgeş ordusu Çüy vadisine yönelerek Arap ordusunu bozguna uğratmıştır. Bunun üzerine Araplar Horasan’a çekilmişlerdir. Türgeş Kağanı 737 yılında bu defa Horasan’a saldırmış ve fakat Arap ordusuna yenilmiştir. Bu yenilgiyi takiben Kağan Çüy vadisine dönmüş ve 738 yılında ölmüştür. Kağanın ölümünü takiben Türgeşler arasında taht mücadelesi başlamış ve Devlet zayıflamıştır. Sonuçta Batıda Çinliler (Tang Hanedanı )sıra ile Yedi Su bölgesini ele geçirdikten sonra, 740 yılında Taraz’ı, 748 yılında Suyab ve Şaş’ı almışlardır. Türgeşlerin uzun süren iç çekişmelerinden yararlanan Karluklar 8.yüzyıl ortasında Türgeşlerin mülkünü ele geçirmişlerdir. 21
4. Kırgız Devleti ve İkinci Göktürk Kağanlığı. Barsbek 679 yılında Göktürk Kağanlığının yeniden kuruluşu ile Orta Asya’daki siyasi durum değişmiştir. Göktürkler kurdukları devletlerinin eski halini almasını ve evvelce hakimiyetleri altında bulunan boyların yeniden egemenlikleri altında olmasını istiyorlardı. 7.yüzyılın sonunda Kırgız Devletinin başında Barsbek Aco bulunuyordu. Kendisi yönetici Kırgız sülalesinden geliyordu. Barsbek Aco İnançu Alp Bilge Kağan unvanını almış ve ikinci Göktürk Kağanlığına Orta Asya’daki egemenliğinin tanınmasını istediğini bildirmiştir. Doğu Göktürk Kağanı Kapağan Kağan (691 – 716 ) Barsbegin bu fermanını kabul etmiştir. 703 yılında Göktürk Kağanı Kırgızlar üzerine yürümüştür fakat iki taraf arasında savaş olup olmadığı hususundaki bilgilere rastlanmamakla beraber Göktürklerin seferinin başarısız olarak sonuçlandığı bilinmektedir. Bilge Kağan isminin kayıtlı olduğu yazıtlarda Barsbek’in
21 Istoriya Kirgizskoy SSR,I, s.245-250 23
zaferi ile ilgili bilgilere rastlanmıyorsa da Bilge Kağan Göktürk Kağanı Barsbek’i Kağan olarak tanıyor ve ona kız kardeşini veriyor. İkinci Göktürk Kağanlığı ile Kırgızlar arasındaki bu akrabalık bağına rağmen Barsbeg Göktürklere karşı kendi siyasetini sürdürmeye devam etmiştir. 707 – 711 yılları arasında Kırgızlar Tang imparatorluğuna üç defa elçi göndermişlerdir. Aynı zamanda Türgeş Kağanı Sakal’a da ve Tibet’e elçiler göndermişlerdir. Barsbek İkinci Göktürk Kağanlığını bu düşmanlar ile birlikte parçalamak yoluna gidiyor. İkinci Göktürk Kağanı, Tonyukuk’un yazıtlarında Merkezi Asya’da gelişen siyasi durum şöyle değerlendirilmiştir: “Tabgaç Kağanı bizim düşmanımızdır. On Ok halkının (Türgeşler) Kağanı düşmanımızdır. Fakat en büyük düşmanımız Kırgız Kağanı olmuştur.) Göktürk Kağanlığı 709 yılında Kırgızlarla komşu olan Tuva bölgesindeki Çik ve Az boylarına saldırmıştır. Bu harekatı sonradan “ Bilge Kağan” unvanını alacak olan Mogilyan yönetmiş ve Tuva bölgesini ele geçirmiştir. Kırgızlar ise Sayan sıra dağlarında kendilerini güvencede görüyorlardı. Kırgızlar Yenisey bölgesine geçmek isteyen Göktürk Kağanlığının tehlikesine karşı Dağ geçitlerini takviye etmişlerdir. Böylece Kırgızlar ittifak kurmuş oldukları Türgeşlerden ve Tang İmparatorluğundan askeri destek ve yardım gelinceye kadar Göktürklere karşı dayanabilmeyi ümit ediyorlardı. Barsbek 710 yılında Eren Uluk başkanlığında bir elçi heyetini yardım sağlamak için Çin’e gönderdi. Ancak elçi yolda ölünce, Göktürk ilerleyişine karşı Çinlilerden yardım gelmemiştir. Türgeşler ve Çin İmparatoru kendi sınırlarını korumayı tercih ederek Kırgızlara destek vermemişlerdir. Böylece Göktürklerle yalnız savaşmak zorunda kalan Kırgızlar yenilerek Göktürk egemenliği altına girmişlerdir. Savaşta Barsbek Kağanın öldüğü ancak cesedinin 24
kaybolduğu bilinmektedir. Kırgız Kağanlığı böylece 744 yılına kadar Göktürk hakimiyeti altında kalmıştır 22 .
5. Karluklar Türgeş Kağanlığının yerini Karluklar almış ve kendi Devletlerini kurmuşlardır. Karlukların bir kısmı 6. yüzyılın ikinci yarısında ve 7. yüzyıl başlarında Toharistan Devletinde yaşıyordu. Bunların Reisi Yabgu unvanını taşıyordu. Karluklar önce Batı Göktürklerinin ve daha sonra Türgeş Kağanlığının egemenliği altında yaşamışlardır. Karluklar ikinci Göktürk Kağanlığının ve Türgeş Kağanlığının ortadan kalkmasında önemli rol oynamışlardır. 744 yılında Basmıl, Uygur ve Karluk boyları ikinci Göktürk Kağanlığını yok etmişlerdir. 746 yılında Uygur darbesi sonucunda Karluklar Yedi Su bölgesine göç etmişlerdir. Türgeş Kağanlığındaki sürekli taht kavgaları sonucunda Türgeş Devletinin karışıklıklarından yararlanan Karluklar 748 yılında Çin Ordusunun saflarında Türgeşlere saldırmışlardır. Ziyad İbn-i Salih komutasındaki Arap orduları Çin ordusuna karşı yönelmiştir. Suyab’ı tahliye eden yüzbin kişilik Çin ordusu ile arap ordusu Talas ovasında 751 yılında karşılaşmıştır. Savaşı Arap ordusu kazanmıştır. 23
egemenliği altına almışlardı. Karlukların başı tarafından Devlet düzeninde köklü değişiklikler yapılmamış ve Türgeşlerin devlet düzeni devam etmiştir. Yerel pazarlarda ve Yedi Su bölgesinin çeşitli yerlerinde Türgeşlerin sikkeleri kullanılmıştır. Suyab’da Türgeş sikkeleri, Taraz şehrinde ise İnal Tegin adına sikkeler bastırılıyordu.
22 İstoriya Kirgizskoy SSR, I, s. 242-243 23 Talas savaşı günümüzdeki Kırgızistan coğrafyasının Çin egemenliğinden kurtulması ve ahalisinin İslamiyete geçmesi bakımından önem taşıyan bir dönüm noktası olmuştur.
Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|