Kirish 3 1-bob. Monopoliya nazariyasi va uning turlari


O’zbekistonning antimonopol siyosatinig natijalari



Yüklə 204,23 Kb.
səhifə5/6
tarix01.04.2018
ölçüsü204,23 Kb.
#35560
1   2   3   4   5   6

2.4 O’zbekistonning antimonopol siyosatinig natijalari.


So‘nggi 10 yil mobaynida monopolist korxonalar soni 3,5 barobar kamaydi

Prezidentimiz Islom Karimovning 2007 yilda mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2008 yilda iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirishning eng muhim ustuvor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasi majlisidagi ma’ruzasida iqtisodiyot rivojining bugungi bosqichida monopolizm ko‘rinishlariga qarshi kurash va raqobat muhitini shakllantirish masalalari g‘oyat muhim ahamiyatga ega ekanligi alohida qayd etildi.

Mamlakatimizda monopoliyaga qarshi siyosat olib borilishi natijasida so‘nggi 10 yil mobaynida monopolist korxonalar soni 3,5 barobar, monopol mahsulotlar turi esa 26 barobar qisqardi. 2004-2007 yillar davomida yalpi ichki mahsulotning umumiy hajmida monopol mahsulotlar ulushi 26 foizdan 21 foizga tushdi.

7-rasm

O’zbekiston Respublikasida monopol subyektlar va mahsulotlar soni
Manba: O’zbekiston Respublikasi monopoliyadan chiqarish va raqobatni rivojlantirish davlat qo’mitasining reysteri

To‘laqonli bozor infratuzilmasini shakllantirish, uning eng muhim talablaridan biri bo‘lgan sog‘lom raqobat muhitini vujudga keltirish natijasida tadbirkorlik va kichik biznes subyektlari soni hamda ularning yalpi ichki mahsulotdagi ulushi yil sayin ortib bormoqda.

Yurtimizda monopolist va tabiiy monopol bo‘lgan korxonalar faoliyatini tartibga solish hamda sog‘lom raqobat muhitini ta’minlashga doir qonunchilik asoslari yaratilgan. Jumladan, 1996 yilda qabul qilingan “Tovar bozorlarida monopolistik faoliyatni cheklash va raqobat to‘g‘risida”gi, 1999 yilda qabul qilingan “Tabiiy monopoliyalar to‘g‘risida”gi qonunlar monopolistik mavqega ega bo‘lgan korxonalar faoliyatini tartibga solishning qonuniy asoslarini ta’minlashda mustahkam huquqiy zamindir.

Ammo, ba’zi xo‘jalik yurituvchi subyektlar tomonidan qonunbuzarlikka yo‘l qo‘yish holatlari kuzatilmoqda. O‘zbekiston Respublikasi Monopoliyadan chiqarish, raqobat va tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash davlat qo‘mitasi bunday holatlarga barham berish yuzasidan izchil chora-tadbirlarni amalga oshirmoqda.

Tovar va xizmatlar bozoridagi o‘zaro tenglik, tabiiy monopol korxonalar tomonidan narxlarning asossiz oshirilishiga yo‘l qo‘ymaslik borasida qo‘mita tomonidan muayyan ishlar amalga oshirilmoqda. Jumladan, tabiiy monopoliyalar sohasiga kiritilgan 24 xil mahsulot va ko‘rsatilayotgan xizmatlarning narxlarini moliya organlarida deklaratsiyadan o‘tkazmasdan iste’molchilarga yetkazib berayotgan xo‘jalik yurituvchi subyektlar aniqlandi. Ko‘rilgan chora tufayli ularning narxlari moliya organlarida belgilangan tartibda deklaratsiyadan o‘tkazilishiga erishildi.

2007 yilda qo‘mita va uning hududiy organlari tomonidan tabiiy monopoliya subyektlarida monopoliyaga qarshi qonunchilik talablariga rioya etish yuzasidan o‘tkazilgan tekshirishlarning 87,5 foizida turli xildagi qonunbuzarlik holatlariga yo‘l qo‘yilganligi ma’lum bo‘ldi. Ularga nisbatan o‘z vaqtida zarur chora-tadbirlar ko‘rildi, aybdorlarga nisbatan 2,3 milliard so‘m miqdorida jarima qo‘llanildi.Bunday tadbirlarning amalga oshirilishi sog‘lom raqobat muhitini barqarorlashtirishda, mamlakatimiz iqtisodiyoti va aholi turmush darajasini yuksaltirishda muhim omil bo‘layotir.

Raqobat muhitini, jumladan, kichik biznes sohasida yangi ishlab chiqarishlarni tashkil etishni rag‘batlantirish orqali rivojlantirish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish bo‘yicha amalga oshirilgan chora-tadbirlar xo‘jalik subyektlari umumiy sonida monopolist korxonalar ulushini 2010 yilning birinchi yarmidagi 0,43 foizdan 0,37 foizgacha kamaytirish imkonini berdi.

8-rasm. Monopolistik korxonalar soni va monopol mahsulot turlari



tarmoqlar bo’yicha.

 

 

Tarmoqlar

Monopolist korxonalar soni

Monopol mahsulot turlari

Yillar

Yillar

 

 

2005

2006

2007

2008

2009

2005

2006

2007

2008

1

Non va non mahsulotlari

21

21

19

6

4

43

43

39

3

2

Ko’mir

5

6

5

1

1

6

7

6

2

3

Gaz

4

5

7

2

2

5

6

9

1

4

Oziq ovqat

96

92

76

21

18

519

359

251

7

5

Yengil sanoat

30

43

35

28

25

62

87

79

23

6

Mahalliy sanoat

10

12

7

2

2

19

17

7

3

7

Neft- kimyo sanoati

26

27

30

24

21

74

50

63

31

8

Mashinasozlik

30

30

27

28

23

63

60

51

46

9

Qurilish mollari

68

71

75

73

68

197

193

198

26

10

Xizmatlar

329

338

117

165

154

694

659

234

82

11

Va boshqa tarmoqlar

102

108

340

36

30

214

238

595

23

 

Jami

721

753

738

386

360

1899

1719

1532

247*

9-rasm.Monopolistik korxonalar soni va monopol mahsulot turlari



hududlar bo’yicha.

 

Monopolist korxonalar

soni

Monopol mahsulot

turlari

Yillar

Yillar

Hududlar

2005

2006

2007

2008

2009

2005

2006

2007

2008

2009




1

Andijon

50

51

47

23

19

164

114

101

46

42




2

Buxoro

49

51

44

21

16

103

101

102

51

44

3

Jizzax

38

41

43

19

17

88

85

83

42

36

4

Qashqadaryo

36

41

43

22

20

76

79

92

39

30

5

Navoiy

50

33

38

14

11

96

85

83

43

38

6

Namangan

63

65

51

22

21

184

185

106

43

39

7

Samarqand

52

52

59

37

34

115

108

120

59

50

8

Surhondaryo

41

37

44

21

18

66

65

74

38

29

9

Sirdaryo

35

44

37

16

14

71

97

91

35

30

10

Toshkent

36

54

52

34

28

237

228

159

56

49

11

Toshkent sh.

56

50

49

92

85

242

141

126

83

70

12

Farg’ona

47

59

59

33

29

75

101

93

64

58

13

Xorazm

36

43

46

20

17

60

63

54

38

33

14

Qoraqalpo g’iston

45

42

38

12

10

114

102

87

33

25

 

Res. bo’yicha

92

90

88

-

208

165

161

 

 

Jami

721

753

386

386

1899

1719

1532

247*




Yüklə 204,23 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə