Kirish Asosiy qism Aralash strukturali algoritmlar

1.Aralash strukturali algoritmlar

Massivlarni e‘lon qilish jarayonida ko’rinib turibdiki, bir xil o’zgaruvchilar (yozuvlar) qaytarilishi uchramoqda. Bu noqulayliklarni bartaraf etish maqsadida Pascal tilida o’zgaruvchilarning (massivlarning) turi degan tushuncha kiritiladi.

Masalan:
type
vec=array[1..n] of real;
matr=array[1..n, 1..n] of real;
var b,c: vec;
x,y,z: matr;

O’zgaruvchilarning turi yordamida foydalanuvchining o’zi ham mustaqil ravishda yangi o’zgaruvchilar turini kiritishi mumkin.

Massivlar bilan ishlashga quyidagi misolni keltiramiz.
Misol:
Quyidagi formula orqali A matritsaning elementlarini aniqlang:
;


program massiv(input,output);
var a:array[1..3, 1..3] of real;
i, j: integer;
begin
for i:=1 to 3 do
for j:=1 to 3 do
begin
a[i,j]:=ln(abs(i+j*j*j))/sqrt(i*i*i+j);
writeln(‘a(‘, i, ’,’ ,j, ’)=’, a[i,j]);
end;
end.
Protsedura va funktsiyalar
Pascal dasturlash tilida protsedura va funktsiyalardan foydalaniladi. Pascal tilidagi protsedurani beysik tilidagi qism dasturga kiyoslash mumkin. Dastur tuzishda ba‘zan bir xil hisoblashni, kattaliklarning turli qiymatlari uchun bir necha marta takrorlab yozishga to’g’ri keladi. Bunday hollarda shu takrorlanuvchi hisoblashni alohida protsedura shaklida yozib, undan istalgancha foydalanish Maqsadga muvofikdir.
Dasturda ishlatiladigan protseduralar dasturning protseduralar va funktsiyalarni bayon etish bo’limida tavsiflanishi lozim.
Protseduraning umumiy ko’rinishi quyidagicha:
procedure n (p1:t1; p2:t2; var p3:t3,…);
By yerda n-protsedura nomi, PI-formal parametrlar, TI-parametr turlari. Protsedura ham asosiy dastur qanday strukturaga ega bo’lsa shu strukturaga ega. Protsedura asosiy dasturning var bo’limidan keyin va begin bo’limidan oldinda joylashadi.

Protseduradan foydalanib 5,7u2-1,2u-8,3=0 tenglamani yechish dasturini tuzamiz.

program kv_t(output);
var y1,y2,d: real;
procedure sq (a,b,c:real; var x1,x2:real);
begin
d:=b*b-4*a*c;
x1:=(-b+sqrt(d))/(2*a);
x2:=(-b-sqrt(d))/(2*a);
end;
begin {asosiy dastur boshlandi}
sq(5.7, -1.2, -8.3, y1, y2);
writeln (‘x1=’, x1 , ’ y2=’, y2);
end.


natija х1=0.49, х2=-5.2

Agar protsedurada bir dona kattalikning qiymati hosil qilinsa, unda bunday protsedurani funktsiya sifatida tashkil qilish qulay. Funktsiya function so’zi bilan boshlanib, so’ngra uning nomi (ixtiyoriy identifiqator) yoziladi va uning parametrlari, turlari ko’rsatilib dasturda begin va end operatorlari oraligida funktsiya tanasi yoziladi. Protsedura funktsiyaning umumiy ko’rinishi quyidagicha:

function n ({parametrlar ro’yxati}: {protsedura qiymatining turi});
Misol:

a=0,13457; b=2,13458; c=1,71345.
Dastlab nostandart funktsiyani aniqlab olamiz. Soxta parametrlar sifatida x va u larni olamiz, u holda nostandart ( foydalanuvchining) funktsiyasi bo’ladi. Berilgan funktsiyani hisoblash algoritmining blok – sxemasi va dasturini tuzamiz.