Kitab Avropa Qonşuluq və Tərəfdaşlıq Aləti Şərq Ölkələri Meşə Sektorunda Hüquq Tətbiqi və İdarəetmə Sisteminin Təkmilləşdirilməsi proqramının ikinci fazası
Yüklə 1,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- RESPUBLİKA EKOLOJİ TƏRBİYƏ VƏ TƏCRÜBƏÇİLİK MƏRKƏZİ MƏKTƏB MEŞƏÇİLİYİNİN YARADILMASI (Gənc meşəçilər dəstələri üçün köməkçi vəsait)
- This book was published in the framework of the European Neighborhood and Partnership Instrument East Countries Forest Law Enforcement and
- AND EXPERIENCE ESTABLISHMENT OF SCHOOL FORESTRY (Supporting tutorial for the young foresters’ groups) Baku-2013
- Azer Garayev, ENPI FLEG Country Program Coordinator for Azerbaijan Editor: Fakhriyya Musayeva Computer design
| Kitab Avropa Qonşuluq və Tərəfdaşlıq Aləti Şərq Ölkələri Meşə Sektorunda Hüquq Tətbiqi və İdarəetmə Sisteminin Təkmilləşdirilməsi proqramının ikinci fazası (ENPI East Countries FLEG II Program) çərçivəsində nəşr olunmuşdur. AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ RESPUBLİKA EKOLOJİ TƏRBİYƏ VƏ TƏCRÜBƏÇİLİK MƏRKƏZİ MƏKTƏB MEŞƏÇİLİYİNİN YARADILMASI (Gənc meşəçilər dəstələri üçün köməkçi vəsait) Bakı-2013 Müəlliflər: Əli Şükürov, Təhsil Nazirliyi Respublika Ekoloji Tərbiyə və Təcrübəçilik Mərkəzi nin direktoru Lalə Dadaşova, biologiya üzrə fəlsəfə doktoru Azər Qarayev, ENPİFLEG proqramının ölkə əlaqə lən diricisi Redaktor: Fəxriyyə Musayeva Kompyuter tərtibatı: Rüstəm Zamanov Tərcümə: Fidan Hüseynli Rəsmlər: Yeganə Nəcəfova Vəsait orta ümumtəhsil məktəblərinin şagirdləri, məktəbdənkənar təhsil müəssisə lərinin dərnək üzvləri, gənc meşəçilər dəstələrinin üzvləri üçün nəzərdə tutulmuşdur. This book was published in the framework of the European Neighborhood and Partnership Instrument East Countries Forest Law Enforcement and Governance II Program (ENPI East Countries FLEG II Program) MINISTRY OF EDUCATION OF AZERBAIJAN REPUBLIC REPUBLICAN CENTER OF THE ECOLOGICAL TRAINING AND EXPERIENCE ESTABLISHMENT OF SCHOOL FORESTRY (Supporting tutorial for the young foresters’ groups) Baku-2013 Autors: Ali Shukurov, director of the Republican Center of Ecological Training and Experience Ministry of Education Lala Dadashova, PhD in Biology Azer Garayev, ENPI FLEG Country Program Coordinator for Azerbaijan Editor: Fakhriyya Musayeva Computer design: Rustam Zamanov Translation: Fidan Huseynli Pictures provided by: Yegana Najafova The book is intended as a tutorial for the young foresters groups and school students. 5 Giriş Meşə təbiətin insanlara bəxş etdiyi heyrətamiz gözəlliyə malik və ibtidaidən aliyə qədər saysızhesabsız canlının yaşayış məskəni olan təbii sərvətdir. Meşələr planetimizin həyat mənbəyidir. Yer üzərində oksigenlə zəngin atmosfer havasının əmələ gəlməsində, su və maddələr dövranında, iqlim şəraitinin tənzimlənməsində meşələrin rolu əvəzsizdir. Yəqin ki, hər biriniz meşədə olarkən bitki və heyvanat aləminin zənginliyinə diqqət yetirmisiniz. Meşənin flora və faunasına daxil olan canlılar arasındakı mürəkkəb, bəzən gözəgörünməz qarşılıqlı əlaqələr təbiətin ahəngdar qanunauyğunluğunu nümayiş etdirir. Nəhəng qocaman ağaclarla yanaşı yaşıl pöhrələr və hətta çürüməkdə olan ağac kötükləri bir çox canlıların qida və yaşayış mühitidir. Meşə döşənəyindəki qurumuş yarpaqların arxasında mikroorqanizmlərin canlı “laboratoriyası” gecəgündüz tələf olmuş bitki və heyvan qalıqlarını torpağın məhsuldar münbit qatına çevirir. Meşənin nizamlanmış “çoxmərtəbəli” sahəsində bitkilər və heyvanlar özünəməxsus yer tutaraq birbirinin inkişafına mane olmur. Əksinə, canlılar arasında zəncirvari qida əlaqələri onların inkişafına kömək edir. Qida zəncirinin halqalarını təşkil edən bitki və yaxud heyvan növləri birlikdə milyon illər ərzində formalaşmış meşə ekosistemini əmələ gətirir. Zəncirin hansısa bir halqasının itirilməsi bütün ekoloji sistemə təsir göstərərək qida əlaqələrinin pozulmasına səbəb olur. Milyon illər ərzində meşələr təbii yolla inkişaf edir və bərpa olunur. Təbiət sanki mahir bir dirijor kimi meşə sakinlərinin harmonik əlaqələrini nizamlayaraq unikal “meşə simfoniyası”nın əbədi səslənməsinə şərait yaradır. Lakin müasir dövrdə insanların düşünülməmiş müdaxiləsi nəticəsində meşələrin bütövlüyü və mövcudluğu təhlükə altındadır. Müasir texnika ilə silahlanmış insanların meşənin təbii sərvətlərini istismar etməsi nəticəsində meşənin ahəngdar inkişafı pozulur və təbii ehtiyatlar tükənir. Meşə ehtiyatlarının səmərəsiz istifadəsi bu əvəzsiz sərvətin gələcək nəsillərə çatdırılmasını şübhə altına alır. Meşələrin sahəsinin azalması, ümumilikdə, planetin ekoloji tarazlığına güclü təsir göstərərək qlobal iqlim dəyişikliklərinə, su və torpaq əmələgəlmə proseslərinin pozulmasına, bioloji müxtəlifliyin itirilməsinə səbəb olur. 6 Azərbaycan meşələrinin sahəsinin az olmasına baxmayaraq ətraf mühitin vəziyyətinin tarazlıqda olmasına müəyyən səviyyədə təsir göstərir. Qoruyucu meşələr kateqoriyasına aid edilən əvəzsiz sərvətimiz dövlət tərəfindən qorunur və sənaye məqsədləri üçün ağacların qırılması qadağandır. Meşəətrafı məntəqələrdə yaşayan əhali, istirahət məqsədilə təbiətin qoynuna can atan turistlər meşənin qida və müalicə əhəmiyyətli bitkilərindən istifadə edirlər. Meşə insanları göbələklə, müxtəlif meyvələr və giləmeyvələrlə, dərman bitkiləri və meşə balı ilə təmin edir. Ətraf mühitin məişət və sənaye tullantıları ilə çirklənməsi, insanların ehtiyatsızlığı səbəbindən baş verən meşə yanğınları, malqaranın otarılması zamanı bitki örtüyünün məhv edilməsi, müharibənin dağıdıcı təsiri altında qədim meşə sahələrinin tükənməsi ölkəmizin meşələri üçün ən böyük təhlükədir. Dünyanın bir çox ölkələrində olduğu kimi Azərbaycanda təbii sərvətlərin, xüsusən də meşələrin təhlükə altında olması barədə ilk “həyəcan təbili”ni səsləndirən dahi təbiətşünas alim, akademik Həsən Əiyev olmuşdur. Görkəmli alim təbiətin gözəlliyini və insanlara verdiyi saysızhesabsız nemətləri göstərməklə yanaşı XX əsrdə insanları təbiətdən səmərəli istifadə etməyə çağırmış, ilk dəfə olaraq Azərbaycanda davamlı inkişaf ideyalarını təbliğ etmişdir. Akademik Həsən Əliyev yazırdı: “...Meşəni Yer kürəsinin bu yaşıl kəmərini bircə an təsəvvür etməsək, demək bəşər də yoxdur. Ölçüsüzbiçisiz yaşıllığa hücum insana qarşı yönəlmiş ən ağır müharibədir. İnsan ağlı, insan zəhməti bu müharibəni dəf etməyə qadirdir”. Dünyanın 44 ölkəsinin nümayəndələrinin iştirakı ilə 2005ci ildə SanktPeterburq şəhərində keçirilən beynəlxalq konfransda qəbul edilmiş “Avropa İttifaqının qonşuluq siyasəti şərq ölkələrinin və Rusiyanın meşə sektorunda hüquq tətbiqi və idarəetmə sisteminin təkmilləşdirilməsi” proqramı üzrə Azərbaycanda bir sıra tədbirlər həyata keçirilir. Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi və Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin birgə əməkdaşlığı şəraitində meşə təhsili üzrə dərslik və dərs vəsaitləri hazırlanır, meşəətrafı rayonların orta məktəblərində, ekoloji tərbiyə və təcrübəçilik mərkəzlərində “Gənc meşəçilər” dəstələri təşkil edilır. Vaxtı ilə ölkədə fəaliyyət göstərən gənc meşəçilər hərəkatının bərpa olunması uşaq, yeniyetmə və gənclərin meşələrin qorunması və bərpası işinə cəlb olunmasında, meşələrə dair ekoloji biliklərin artırılmasında əhəmiyyətlidir. Hazırda Şamaxı, Quba, İsmayıllı, Qax, Lənkəran, Şəki və digər rayonlarda fəaliyyət göstərən “gənc Yüklə 1,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|