Kitab Azərbaycanın kənd təsərrüfatının inkişafında və təşəkkül tapmasında misilsiz
Yüklə 7,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
3
doymayanlarm sayı 14,6%- dən 8,3%-dək azalmışdır. Lakin, son zamanlar bu proses yavaşıdılmışdır. Afrika yegan ə regiondur ki, sözügedən dövrdə ac qalanların sayı 175 milyon n əfərdən 239 milyon nəfərədək artmışdır, belə ki, ac qalanların 20 milyon nəfəri son 4 ild ə artmışdır. Bütün dövr ərzində ac qalanların sayının aşağı düşməsinə baxmayaraq, son 3 ild ə 22,6%-dən 22,9%>-dək artmışdır, bunula belə aclıqdan hər dörd n əfərdən biri əziyyər çəkir. Afrikada Saxaradan cənubda 2007-ci ilədək əldə edilmiş zəif tərəqqi dayandırılmışdır və o zamandan aclığın inkişaf templəri ildə 2% t
əşkil etmişdir. İnkişaf etmiş ölkələr, həmçinin aclıqdan əziyyət çəkənlərin sayının 2004 - 2006- cı illərdə 13 milyon nəfərdən 2010 - 2012-ci illərdə 16 milyon nəfərədək artması müşahidə edilmiş, 1990 - 1992-ci illərdə aclıq çəkənlərin sayının 20 milyondan aşağı düşməsi tendensiyasmı dayandırılmışdır. K ənd Təsərrüfatında ümumi artım vacibdir, lakin bu aclıqdan əziyyət ç əkənlərin sayının sabit aşağı düşməsi üçün yetərli deyil. Kənd təsərrüfatı sah əsinin inkişafı əsasən kasıb ölkələrdə aclığın və doymamazlığm aşağı s alınmasmda xüsusilə effektivdir, çünki əhalinin kasıb təbəqələrinin çoxu kənd T əsərrüfatından və onunla bağı fəaliyyət sferalarmdan asılıdır. Kənd Təsərrüfatının inkişaf etməsi xirda fermerlərin cəlb edilməsi ilə, əsasən də qadmlarm, əgər o kasıblar üçün yeni iş yerlərinin açılmasma şərait yaradacaqsa, kasıblığm s əviyyəsinin aşağı salınmasmda daha effektiv olacaq. K ənd təsərrüfatının inkişafı həm əhalinin kasıb təbəqəsinə gəlir gətirməli, h əm də ərzaq məhsullarında qida maddələrinin tərkibinə olan tələblər də nəzərə alınmalıdır. Aclıqdan əziyyət çəkənlərin sayının aşağı salınması yalnız ərzaq istehsalınm həcminin artırılması məsələsi deyil, həmçinin onun qida tərkibinin müxt əlifliyi və təhlükəsizliyi keyfıyyətlərinin artırılmasıdır. Bundan əlavə, 870 milyon nəfər aclıqdan əziyyət çəkdiyi halda, dünya əhalisi düzgün qidalanmama, xroniki doymama və qida mikroelementlərinin defısiti problemi ilə üzləşir, bu da öz növbəsində dünyada 1,4 milyard nəfərin əziyyət çəkdiyi piylənməyə, artıq çəkinin yaranmasma və bununla bağlı yolxucu olmayan x əstəliklərə gətirib çıxarır. Cari yüzilliyin birinci yarısında dünyada əhalinin sayının artaraq təqrivən 9,1 milyard n əfərə çatacağı halda ərzaq məhsullarına, yemlərə və lifə qlobal tələbat iki d əfə artacaq və kənd təsərrüfatı bitkiləri, yəqin ki daha yüksək dərəcə də bioenerji v ə digər sənaye məqsədləri üçün istifadə ediləcək. Beləliklə, kənd t əsərrüfatı məhsullarına yeni və ənənəvi tələbat onsuz da zəif olan kənd təsərrüfatı ehtiyatlarına getdikcə artan təsirini göstərir. Bununla yanaşı, kənd təsərrüfatı, torpaq v
ə su uğrunda sürətlə böyüyən şəhərlərlə rəqabət aparmalı olacağı ilə yanaşı, eyni zamanda, iqlim dəyişikliyinə adaptasiyası və onun nəticələrinin yumşalmasmda yardımı, təbii ərazilərin saxlanılmasma köməyi, təhlükə altında olan növl ərin qorunması, o cümlədən bioloji müxtəlifliyin yüksək dərəcəsinin saxlanılmasına yardım kimi digər əhəmiyyətli istiqamətlərdə də fəaliyyət göst ərməli olacaq. Qeyd olunanlara əlavə olaraq, dünyanın bir çox regionlarında k ənd yerlərində yaşayan əhali azalacaq və kənd təsənlifatı ilə məşğul olanlarm sayı 4
daha az olacaq. Bu insanların, az torpaq və işçi qüvvəsi istifadə etməklə daha çox k ənd təsərrüfatı məhsullarının becərilməsi üçün yeni texnologiyalara ehtiyacı artacaq. K ənd təsərrüfatına investisiyalar təxminən 50 faiz artırılmalıdır. 9,1 milyard n əfəri 2050-ci ildə doyurmaq üçün hər il inkişaf edən ölkələrin kənd təsərrüfatı istehsahna v ə xidmətlərinə təmiz investisiya qoyuluşu şəklində 83 milyard ABŞ dolları tələb olunacaq. T ələb olunan investisiyalar kənd təsərrüfatı istehsalına və heyvandalığa, o cüml ədən soyuducu kameralarma, anbar və marketinq xidmətlərinə, ilkin emala yön əldilməlidir. Proqnozlaşdırılan zəruri investisiyalarm illik həcminin 2050-ci ilədək 20 milyard ABŞ dolları məhsul istehsalma yönəldilməlidir, 13 milyard ABŞ dolları heyvandarlıq sahəsinə istiqamətləndirilməlidir. Mexanikləşdirmə sahəsi, irriqasiya sisteminin genişləndirilməsi və yaxşılaşdırılması, ayrıca ən iri kapital qoyuluşları t ələb edir. 2050-ci il ə ərzaq istehsalmm 70 faizə qədər artırılmasma nail olmaq üçün xidm ətlərə daha 50 milyard ABŞ dolları qoyulması lazımdır. Bu investisiyaların əksər hissəsi fərdi investorlar tərəfindən daxil olmalı, buraya avadanlıq və texnika tədarük edən fermerlər və emal sahəsinə vəsait qoyan f ərdi biznes də daxildir. H əmçinin kənd təsərrüfatı sisteminin işləməsinin yaxşılaşdırılması və ərzaq t əhlükəsizliyinə nail olunması üçün dövlət fondları lazımdır. Dövl ət investisiyalarmm prioritet sahələrinin aşağıdakılar olacağı gözlənilir: -
ənd təsərrüfatında elmi tədqiqatlar və yeniliklər; -
i rimiqyaslı infrastrukturun yaradılmasına, məsələn yollar, limanlar və elektrostansiyaların tikintisinə, kənd təsərrfufatı institutlarma və elmin yayılması üzrə xidmətlərə qoyuluşlar; -
əhsil, əsasən də qadmların, sanitariya, təmiz su ilə təmin edilmə, s əhiyyə və s. Lakin, 2000-ci ild ə elmi tədqiqatlara və yeniliklərə dövlət investisiyalarmm dünya h
əcmi cəmi 23 milyard ABŞ dolları təşkil etmişdir və çox qeyri-bərabər paylaşdırılmışdır. Kənd təsərrüfatına yönəldilmiş inkişaf məqsədilə rəsmi yardım (İRY) 1980-ci ildən 2005-ci ilədək real olaraq 58 faiz azalmışdır, həmin dövrdə 17 faiz İRY payı 3,8 faizədək aşağı düşmüşdür. Hal-hazırda o təxminən 5 faiz təşkil edir. K
z əruri investisiyalarm həcmi Hindistan və Çin kimi, ən çox əhalisi olan iki ölkəyə istiqam ətləndirilməsi ehtimal olunur. Regionlara gəldikdə, Saxaradan cənuba, Afrikaya t əxminən 11 milyard, Latın Amerikasma və Karib hövzəsinə - 20 milyard, Yaxın Şərq və Şimali Afrikaya - 10 milyard, Cənubi Asiyaya - 20 milyard v ə Şərqi Asiyaya - 24 milyard ABŞ dolları investisiya cəlb etmək zəruridir. Proqnozların tərtib edilməsində əhalinin bir nəfərinə yeni investisiyalarm t əsirinə nisbətən əhəmiyyətli regional fərqlərinə diqqət yetirilir. Əhalinin sayının Yüklə 7,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|