Kitab Azərbaycanın kənd təsərrüfatının inkişafında və təşəkkül tapmasında misilsiz
Yüklə 7,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
5
müxt əlif artım templərini nəzərə alaraq, məsələn Latın Amerikasmda kənd t əsərrüfatında işçi qüvvəsinin praktiki olaraq iki dəfə ixtisara salmdığı halda, Saxaradan c ənubda olan Afrika ölkələrində bu göstəricilərin iki dəfə artması gözl ənilir. Bu göstərir ki, 2050-ci ilə Latın Amerika kəndlisinin əsas kapitalmm h əcmi onun Saxaradan cənubda Afrikadakı kolleqasmdan 28 dəfə artıq gözlənilir. İnkişaf edən ölkələrdə kənd təsərrüfatına birbaşa xarici investisiyalar investisiya boşluqlarmı doldura biləcək. Lakin, kasıb və ərzaqla təmin olunmamış ölkələrin torpaqlarmm zəbt edilm
əsi məqsədilə belə investisiyalar üzrə artıq siyasi və iqtisadi gedişlərin edilm
əsi ehtimal olunur. Ona görə də belə sövdələşmələr elə həyata keçirilməlidir ki, investisiyaları qəbul edən ölkələrin əhalisinin faydalanmasını maksimumlaşdırmaqla, onlarm ərzaq təhlükəsizliyinin səviyyəsi effektiv aıtırılsm v ə kasıblığm səviyyəsi aşağı salınsm. K ənd Təsərrüfatının və ərzaq təhlükəsizliyinin gələcəyi iqlim dəyişikliyi ilə sıx əlaqədədir. G ələcəkdə iqlim dəyişikliyi ərzaq təhlükəsizliyinə ciddi təsir göstərəcək. Xroniki aclığın yüksək səviyyəsi olan kasıb ölkələr iqlim dəyişikliyi prosesl ərinə daha meyillidir. İnkişaf edən ölkələrin çoxu, əsasən də Afrikada ərzaq idxalmdan ciddi asılı ola bilər. FAO-nun m əlumatına görə, iqlim dəyişikliyinin ərzaq istehsalma təsirinin az olduğu zaman, ən azmdan 2050-ci ilədək, ərzaq məhsullarının paylaşdırılması ərzaq təhlükəsizliyinə ciddi təsir göstərəcək: qlobal istiləşmə nəticəsində inkişaf ed ən ölkələrdə kənd təsərrüfatı istehsalmm 9 faizdən 21 faizə enməsi müşahidə edil əcək.
Hazırda iqlim dəyişikliyi, proqnozlara görə, 2050-ci ilə 9,1 milyard planet əhalisini doyurmaq məsələsinin həllində dünya kənd təsərrüfatının üzləşdiyi ən ciddi probleml ər sırasa daxildir. Bununla yanaşı, ərzaq təhlükəsizliyinə müsbət təsir göstərə biləcək iqlim d əyişikliyinin neqativ nəticələrindən müdəfıə vasitələri mövcüddur. Məsələn, aqromeşəmeliorasiyanm köməyi ilə torpaqdan karbon qazınm çıxarılmasınm, h əmçinin toıpağm becərilməsinin və deqradasiya olunmuş torpaqlarm bərpa edilm əsinin neqativ nəticələrlə mübarizədə böyük potensialı var. İqlim dəyişikliyi temperaturun artması, karbon qazınm yüksək yığılması, yağmtıların miqdarınm dəyişməsi, alaq otlarmm artması, parazit və xəstəliklərin yayılması vasitəsilə kənd və meşə təsərrüfatına təsiri artır. Qısamüddətli perspektivd ə quraqlıq, anomal istilik, daşqınlar və güclü qasırğalar kimi təbii f əlakətlərin çoxalması gözlənilir. K ənd Təsərrüfatının tullantıları istixana qazlarmın dünya tullantılarmın t əxminən 14 faizini təşkil edir. Kənd təsərrüfatının tullantılarınm 74 faizi inkişaf ed ən olkələrin payına düşür. Adaptasiya prosesind ə və iqlim dəyişikliyinin neqativ nəticələrinin aradan qaldırılmasında kənd təsərrüfatının nəzərə çarpacaq rolu etiraf edilməlidir. İqlim dəyişikliyi ərzaq təhlükəsizliyinin hər dörd tərkib hissəsinə mövcudluq, mümkünlük, utilizasiya v ə sabitlik təsir göstərəcək. 6
Mövcudluğun nəzəri cəhətindən, havada karbon qazmın yüksək tərkibi bəzi bitkil ərin məhsuldarlığma müsbət təsir göstərsə də, məhsuldarlığm artması ilə qida madd ələrin tərkibi artmaya da bilər. İqlim dəyişikliyi dünyada kənd təsərrüfatı istehsalınm qeyri-sabitliyini gücl
əndirəcək və təbii fəlakətlərin tezliyini artıracaq. Orta hesabla, proqnozlara gör ə 2050-ci ilədək temperaturun mötədil artması il ə ərzaq məhsulların qiymətləri də mötədil olaraq aıtacaq. 2050-ci ildən sonra temperaturun g ələcəkdə ola biləcək yüksəlməsi ilə inkişaf edən ölkələrdə kənd t əsərrüfatı istehsalmm aşağı düşməsi və qiymətlərinin yüksək sıçrayışı gözlənilir. Ehtimal edil ə bilər ki, iqlim dəyişikliyi qida məhsullarının təhlükəsizliyinə t əsir göstərsin, çünki o, yoluxucu xəstəliklər daşıyıcılarmın, təzyiqin gücl əndirilməsinə, qida və su mənşəli xəstəliklərin yayılmasma şərait yaradacaq. N əticədə
k ənd təsərrüfatı məhsuldarlığmm, həmçinin yoxsulluğun gücl
əndirilməsinə və ölüm səviyyəsinin artmasına gətirib çıxaran əmək m əhsuldarlığmın xeyli aşağı düşməsi gözlənilir. Ehtimal edilir ki, b əzi inkişaf edən ölkələrdə lcənd təsərrüfatı və ərzaq m əhsullarının istehsalı neqativ təsirlərə çox meyilli olacaq, xüsilə də bu, əhalinin aşağı gəliri olan və aclıq və yoxsulluğun yüksək səviyyədə olan təbəqəsinin artıq indi d
ə quraqlıq, daşqın və siklonlardan əziyyət çəkən olkələrə şamil edilə bilər. Bütün bu faktorlar Afrikada ərzaq məhsullarının idxalından yüksək asılılığa g ətirib çıxara bilər. Qiymətləndirmələrə görə, iqlim dəyişikliyi Afrikada XXI-ci əsrin axırlarına kənd təsərrüfatı məhsullarının potensial istehsalmı 15-30 faiz aşağı sala bil
ər. İqlim dəyişikliyi səbəbindən kənd təsərrüfatına güclü neqativ təsir daha çox Afrikada Saxaradan c ənubda gözlənilir. İqlim dəyişikliyinə adaptasiya prosesi maliyyə qoyuluşu tələb edəcək, lakin bu
ərzaq təhlükəsizliyinin qorunası, yoxsulluq səviyyəsinin aşağı salınması və ekosistemin qorunması üçün zəruridir. Ərzaq təhlükəsizliyinin məqsədlərinə və eyni d ərəcədə də enerji məqsədlərinin nail olunması üçün müasir kənd təsərrüfatı metodikala rına, institutlarma və texnologiyalara investisiyaların yatırılmasma ehtiyac var. Son zamanlarad ək, iqlim dəyişikliyi üzrə müzakirələrdə kənd təsərrüfatı, meşələrin deqradasiyası və qırılmasının qarşısının alınması üzrə fəaliyyətlərə aid olan b əzi hallar istisna olmaqla, bu məsələ ikinci dərəcəli məsələ kimi qalırdı. Bu s əbəblər sırasından FAO torpaqdan karbon iki-oksidinin çıxarılması kimi bəzi kənd t əsərrüfatı layihələrinin maliyyələşdirilməsinin mövcud mexanizmlərindən çıxarılmasmm admı çəkir. Ərzaq məhsullarının istehsalınm inkişafı daha çox əkin sahələrinin m əhsuldarlığının artırılmasmdan - asılıdır, nəinki əkin sahələrinin genişləndirilməsindən. FAO-nun yeni s ənədinə uyğun olaraq, dünyanın artan əhalisini doyurmaq üçün z
əruri olan kənd təsərrüfatı istehsalmm lazımi səviyyələrə qədər artırılması, t ədqiqatlara və ixtiralara dövlət vəsait qoyuluşlarmm kəskin artmasmı və yeni texnologiyaların tətbiq edilməsini, o cümlədən feraıer təsərrüfatlarmm Yüklə 7,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|