Kitab indd
Yüklə 4,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
13 rım hadisələrinə siyasi qiymət vermək borcunu tarixin hökmü kimi qəbul edir.” (5) Hazırda 1918–ci il hadisələri ilə bağlı araşdırmaları davam etdirmək üçün Azərbaycan Respublikasının Baş Prokurorlu- ğu Fövqəladə İstintaq Komissiyasının azərbaycanlılara qarşı ermənilər tərəfi ndən aparılan soyqırımı ilə bağlı Azərbaycan Respublikası Milli Arxiv İdarəsində saxlanılan 3 cilddən ibarət cinayət işinin materiallarını “Soyqırımı memorial kompleksi”nin işində istifadə olunması məqsədilə bu məsələlərin araşdırılması, geniş ictimaiyyətə və beynəlxalq aləmə çatdırılması üçün Heydər Əliyev Fonduna təqdim edib. Heydər Əliyev Fondunun “Tolerantlığın ünvanı: Azərbaycan” layihəsi çərçivəsində Şamaxıda 1918–ci ildə ermənilər tərəfi ndən yandırılmış Cümə məscidinin yenidənqurulması da tarixi ədalətin bərpası sahəsində görülən müsbət işlərdəndir. Azərbaycan Res- publikasının Prezidenti İlham Əliyevin digər tarixi abidələrlə ya- naşı, Şamaxının Cümə məscidində aparılan bərpa işlərinə xüsu- si diqqət verməsi tarixi ədalətin bərpasına göstərilən qayğının nümunəsidir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev 31 Mart Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü münasibətilə Azərbaycan xal- qına müraciətində demişdir: “Sizi əmin edirəm ki, xalqımızın vətənpərvərliyi, birliyi və həmrəyliyi, Azərbaycan rəhbərliyinin si- yasi iradəsi sayəsində qarşımıza qoyduğumuz bütün məqsədlərə, o cümlədən, ərazi bütövlüyümüzün və suverenliyimizin bərpasına, soyqırımı həyata keçirənlərin, insanlar və xalqlar arasında nifaq və düşmənçilik salanların ifşasına nail olacağıq.” (6) Müxtəlif ölkələrdə fəaliyyət göstərən diaspor təşkilatları azərbaycalılara qarşı törədilmiş cinayətlər haqqında həqiqətlərin dünyaya çatdırılmasında səmərəli fəaliyyət göstərirlər. Azərbaycan və Türk Diaspor Təşkilatları Koordinasiya Şurası- 14 nın illik toplantısında (Almaniya, Berlin 27 mart 2008-ci il) qəbul edilmiş Bəyanatda deyilir: “1918-ci ilin mart ayında Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində...erməni şovinist millətçiləri tərəfi ndən türk xalqlarına qarşı törədilmiş soyqırımı aktları ən ağır cinayətlərdən biri kimi tarixə düşmüşdür... Hadisələr zamanı Bakı, Şamaxı, Mu- ğan, Quba və Lənkəranda 50 min azərbaycanlı xüsusi amansızlıq- la qətlə yetirilmiş, 10 minlərlə insan öz torpaqlarından qovulmuş- dur. Təkcə Bakıda erməni terrorçuları tərəfi ndən öldürülənlərin sayı 30 minə çatmışdır. Şamaxı qəzasında 58, Qubada 122, Qa- rabağın dağlıq hissəsində 150, Zəngəzurda 115, İrəvan quberni- yasında 211, Qars əyalətində isə 92 kənd tamamilə yerlə yeksan edilmişdir...1992-ci ilin fevralında erməni millətçiləri daha bir dəhşətli soyqırıma–Xocalı cinayətinə imza atmışlar. İnsan Hüquqları haqqında Ümumi Bəyannamə, İnsan Hüquq- larının və Əsas Azadlıqlarının Müdafi əsi haqqında Avropa Kon- vensiyası, BMT Baş Məclisinin 9 dekabr 1948-ci il tarixli 260 (III) saylı qətnaməsi ilə qəbul edilmiş Soyqırımı Cinayətinin Qarşısının Alınması və Cəzalandırılması haqqında Konvensiya, Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin Statusu (mad.6) və digər beynəlxalq hü- quqi aktlar 31 mart və Xocalı soyqırımlarının beynəlxalq cinayət kimi tanınması üçün əsas verən hüquqi sənədlərdir. Azərbaycan və Türk Diaspor Təşkilatlarının Koordinasiya Şu- rası bir daha beynəlxalq ictimaiyyətə müraciət edərək, erməni millətçilərinin türk xalqlarına, xüsusilə də azərbaycanlılara qar- şı törətdikləri terror və soyqırımı aktlarını pisləməyə çağırır, beynəlxalq təşkilatları, dünya ölkələrini hadisələrə obyektiv qiymət verməyə dəvət edir.” Diaspor təşkilatlarının səmərəli fəaliyyəti nəticəsində 1 aprel 2009-cu il tarixdə ABŞ–ın Nevada ştatı 31 mart tarixini 1918-ci ildə qətlə yetirilmiş günahsız azərbaycanlıların xatirə günü kimi tanı- mışdır. Ştatın qubernatoru Cim Gibbons onun ofi sinə təqdim olun- 15 muş bütün sənədləri və tarixi dəlilləri diqqətlə öyrəndikdən sonra müvafi q qərar qəbul etmişdir. Sənəddə həmçinin, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün tanınması və Dağlıq Qarabağın Azərbaycan Respublikasına mənsub olması da vurğulanır. Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində 1918–ci ildə ermənilərin törətdikləri cinayətlər haqqında bir sıra kitab və məqalələr yazıl- mış, bəzi materiallar vebsaytlara qoyulmuşdur. (7) Bəzi Qərbi Avropa və ABŞ tarixçiləri də Azərbaycan tarixinin 1918–1920–ci illərinə aid bir sıra samballı əsərlər yazmışlar. (8) Bu sahədə görülmüş işləri təqdir etməklə yanaşı, qeyd etmək lazımdır ki, bunların yerli oxucularla birgə beynəlxalq ictimaiyyət, xüsusilə də qərb ölkələrinin vətəndaşlarına çatdırılması va- cib vəzifələrdəndir. Məhz buna görə Azərbaycanda Vətəndaş Cəmiyyətinin İnkişafına Yardım Assosiasiyası (AVCİYA) “Şamaxı soyqırımı (1918-ci il) ” adlı layihə çərçivəsində həqiqətlərin dün- yaya çatdırılması üçün bir neçə dildə kitab nəşr edərək beynəlxalq aləmdə yaymağı məqsədəuyğun hesab etmişdir. AVCİYA artıq bu istiamətdə iki layihə “Xocalı soyqırımı” və “Qaradağlı facəsi” adlı layihələr həyata keçirib (bax: www.av- ciya.az) Bu işlər Dağlıq Qarabağ probleminin ədalətli həllinə, Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünün bərpasına da yaxından köməklik göstərə bilər. Assosiasiya bu istiqamətdə işləri gələcəkdə də davam etdirməyi planlaşdırır. 16 Xaqani Şirvani, Fələki Şirvani, İmadəddin Nəsimi, Hacı Zeynalabdin Şirvani, Seyid Əzim Şirvani, Mirzə Ələkbər Sa- bir, Məhəmməd Hadi, Abbas Səhhət və başqa şəxsiyyətləri bəşəriyyətə bəxş etmiş Azərbaycanın qədim mədəniyyət mərkəzi olan Şamaxı daim yadelli işğalçıların diqqət mərkəzində olmuş- dur. Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində, o cümlədən Şamaxıda ermənilərin törətdiyi vəhşiliklərin arxasında Rusiyanın işğalçı, imperiya siyasətinin dayandığını tarixi faktlar sübut edir. Azərbaycan ərazilərinə rusların IX yüzilliyin sonlarından etibarən başlayan işğalçı yürüşləri bu siyasətin başlanğıcını qoy- muşdu. 914-cü ildə 500 gəmi ilə, hər birində 100 nəfər olmaqla Azərbaycanın Xəzər sahillərinə 50 mindən artıq rus gəlmişdi. Şir- vanşah Əli ibn Heysəm təkcə quruda deyil, dənizdə də düşmənlə döyüşmüşdü. (9) 1032–1033–cü illərdə ruslar “Bərdə faciəsi”nin analoqu olan növbəti dağıdıcı basqınların birində Şamaxını ələ keçirərək on gün müddətində şəhəri talan etmiş, 10.000-ə qədər şirvanlını qılıncdan keçirmişlər. Bu faciədən 668 il sonra rus işğal- larını davam etdirmək üçün I Pyotr Rusiyanın imperiya siyasətinə canla–başla xidmət etməyə hazır olan ermənilərdən istifadə etməyə başlamışdır. O “erməni işi”nin qızğın təbliğatçısı olan İsra- il Orini 1701–ci ildə Şamaxıya göndərmiş, o burada müsəlmanlar əleyhinə apardığı işi qurtardıqdan sonra, 1707–1711–ci illərdə yenidən Şamaxıya gələrək burada öz təbliğatını aparmışdı. Bun- dan sonra I Pyotr 1721–ci il Şamaxı üsyanı zamanı rus tacirlərinin öldürülməsini bəhanə edərək Xəzəryanı bölgələrə 1722–ci ildə hücum etmiş, bu hücümda əsas hədəf kimi Şamaxını seçmiş- di. O dövrdə Peterburqun diplomatiya danışıqlarında bu yürüş Şamaxı soyqırımının tarixi kökləri Yüklə 4,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|