Kitab indd
Yüklə 1,07 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Prof. dr. Vaqif Sultanlı Ön sözün müəllifləri: Prof. dr. Vaqif Sultanlı Dr. Samirə Məmmədli Rəyçilər: Prof. dr. Tofi q Hüseynoğlu
- Prof. dr. Vaqif Sultanlı Müstəqillik dövrü Azərbaycan romanı 5 ÇAĞDAŞ DÖVRÜN NƏSRİ
| Əhməd Sami Elaydi MÜSTƏQİLLİK DÖVRÜ AZƏRBAYCAN ROMANI Mövzu, problematika və sənətkarlıq məsələləri (1991-2005) Bakı – 2017 Elmi redaktor: Prof. dr. Vaqif Sultanlı Ön sözün müəllifləri: Prof. dr. Vaqif Sultanlı Dr. Samirə Məmmədli Rəyçilər: Prof. dr. Tofi q Hüseynoğlu Prof. dr. Cəlil Nağıyev Dos. dr. Sürəyya Sultano va Əhməd Sami Elaydi. Müstəqillik dövrü Azərbaycan romanı. Mövzu, problematika və sənətkarlıq məsələləri (1991-2005). Bakı, “Nurlar” Nəşriyyat-Poliqrafi ya Mərkəzi, 2017, 192 səh. Monoqrafi yada müstəqillik dövrü (1991-2005-ci illər) Azərbaycan ədəbiyyatında roman janrı mövzu, problematika və sənətkarlıq məsələləri kontekstində təhlil obyektinə çevrilir. ISBN: 978-9952-507-41-6 © Əhməd Sami Elaydi, 2017 © “Nurlar” nəşriyyatı, 2017 ÖN SÖZ Bəlli olduğu kimi, son illərdə Azərbaycan romanının araş- dı rıl ması istiqamətində bir sıra tədqiqatlar aparılmışdır. Yazı- lan tədqiqatlarda roman janrının mövzu, problem və janr özəl likləri, ideya-estetik aspektləri fərqli yanaşmalarla diqqət mərkəzinə çəkilmiş, bu sahədə qazanılan uğurlar elmi-nəzəri müstəvidə ümu mi ləşdirilmişdir. Bu da təbiidir, çünki roman ədəbi janrlar içərisində daha çox oxunmaqda, müzakirə ob- yektinə çevrilməkdə, çe şidli ölçülərlə dəyərləndirilməkdədir. Bu səpkili tədqiqatlar içə ri sində Misir ədəbiyyatşünası, gənc türkoloq Əhməd Saminin «Müstəqillik dövrü Azərbaycan ro- manı» monoqrafi yası maraq doğurur. Monoqrafi ya müəllifi nin Azərbaycan ədəbiyyatına, mədə- niyyətinə və bütövlükdə adət-ənənələrinə yetərincə bələd ol- ması əsərin məna və məzmununa təsirsiz qalmamışdır. İstər Azərbaycanın ağrılı problemlərinə yanaşma tərzində, istər ay- rı-ayrı yazıçıların yaradıcılığına münasibətdə, istərsə də möv- cud bədii faktların təhlili prosesində bu bələdliyin gətirdiyi çalarlar aşkar duyulmaqdadır. Ciddi yaradıcılıq axtarışlarının bəhrəsi olan monoqrafi ya- da təxminən on beş illik dövrün ədəbiyyatı araşdırma obyek- tinə çevrilmişdir. Belə ki, burada İsmayıl Şıxlının «Ölən dün- yam», Əzizə Cəfərzadənin «Zərrintac-Tahirə», «Eşq sulta- nı», «Xəzərin göz yaş ları», Anarın «Ağ qoç, qara qoç», Sabir Əhmədlinin «Axirət sevdası», «Kef», «Ömür urası», İsa Muğannanın «İsahəq, Mu sahəq», «Cəhənnəm», Əkrəm Əylis- linin «Ətirşah Masan», Möv lud Süleymanlının «Günah dua- sı», Seyran Səxavətin «Nekroloq», Afaq Məsudun «Azadlıq», Kamal Abdullanın «Yarımçıq əlyazma», Elçin Hüseynbəylinin «Yovşan qağayılar», «On üçüncü həvari və ya 141-ci Don Juan» 4 Əhməd Sami Elaydi və bir sıra digər romanlar təhlil olunaraq mövcud ədəbi proses kontekstində dəyərləndirilmişdir. Əlbəttə, adıçəkilən əsərlərin mühüm bir qismi indiyədək bir sıra araşdırmalarda təhlil obyektinə çevrilmiş, fərqli priz- malardan səciyyələndirilmiş, onların bədii-estetik məziyyətlə- rinin çözümünə çalışılmışdır. Lakin bəhs olunan monoqrafi - yada bütövlükdə Azərbaycan romanının müstəqillik mərhələsi çərçivəsində tədqiqata cəlb olunması mövcud bədii örnəklə- rin janr təkamülünü daha geniş və əhatəli sferada izləməyə və ümumiləşdirməyə imkan vermişdir. Kitabda yeri gəldikcə çağdaş Azərbaycan romanı ilə bağ- lı yazılmış müxtəlif səpkili araşdırmalardan bəhrələnilmiş, müəyyən məqamlarda onlara tənqidi münasibət bildirilmişdir. Bu isə nəticə etibarilə tədqiqatın elmi-nəzəri tutumunu xeyli dərə cədə artırmışdır. Monoqrafi yada müstəqillik dövrü Azərbaycan romanı həm- çinin Misirdə yaranmış eyni illərin müvafi q örnəkləri ilə müqa- yisəli şəkildə araşdırılmış, bu da tədqiqatın elmi dəyərini xeyli dərəcədə artırmışdır. Bu mənada Misir ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələri Nəcib Məhfuz, Yusif İssibayi, Əbdürrəhman Nasif, Yusif Əl Qaid və başqa yazıçıların yaradıcılığı fonunda müasir ərəb romanları ilə analoji təhlillər aparılması diqqəti çəkir. Bu tipli müqayisəli təhlillər hər iki ədəbiyyatın bəlli jan- rlar çərçivəsində oxşar və fərqli dəyərlərini səciyyəndirməyə imkan verdiyindən elmi əhəmiyyət kəsr edir. Monoqrafi yada Azərbaycan romanının sənətkarlıq məsələ- lərinə, estetik problemlərinə xeyli dərəcədə yer verən araşdırı- cı müstəqillik illərində janrın əldə etdiyi bədii uğurları səciy- yələndirməyə çalışmışdır. İnanırıq ki, Əhməd Saminin monoqrafi yası ədəbi mühitdə maraqla qarşılanacaq, istər elmi-nəzəri tutumu, istərsə də me- todoloji yönü ilə aktuallığını qoruyub saxlayacaqdır. Prof. dr. Vaqif Sultanlı Müstəqillik dövrü Azərbaycan romanı 5 ÇAĞDAŞ DÖVRÜN NƏSRİ YENİ PARADİQMALAR MÜSTƏVİSİNDƏ Rolan Barta görə, «roman» anlayışı dram və poema dialek- tindən doğurdu. Bunlardan biri – poema həyat hadisələrinə se- yirçi münasibəti təmsil edirdisə, digəri – dram həyata hadisələ- rin içindən baxmağı təmin edirdi. O, bu prosesi belə izah edir- di: «Drama və poemanı iki körpə kimi təsəvvürümüzə gətir- sək, onlardan biri ana döşündən əmdiyi süddən imtina edərək, ağız da büzə bilər. İkinci körpə (poema) həmin südü şirin həyat şərbəti kimi qəbul edib içər, doymayanda birincinin payından da mənimsəyər və bu ona qüsur sayılmaz, təbii qəbul olunar». Müəllif təhkiyəçilikdəki bu vacib məqamı özü üçün müəyyən- ləşdirdikdən sonra bu fərqliliyi janr baxımından roman adlan- dırır. Ümumiyyətlə isə, maraqlı hesab etdiyimiz bu yanaşma dünya ədəbi-nəzəri fi krindəki mövcud hadisə ilə bağlı çoxsaylı mövqelərdən sadəcə, biridir. Beləliklə, roman tarixi nəql etmə funksiyasını daha da inkişaf etdirərək, hərəkilik xarakteri- ni yeni keyfi yyət kimi əxz edir ki, bu da ona geniş imkanlar açaraq yeni mərhələyə daşıyır, qarşısında geniş sərhədlər açır. Bu mənada, zaman keçdikcə roman janrının ifadə dairəsi də genişlənir, daha böyük mətləblərin ifadəçisinə və iştirakçısına çevrilir. Ədəbiyyatda gedən bu struktur və ideoloji dəyişiklik- lər həm də, təmsil etdiyi zamanın ruhundan doğur, onun dina- mikasını artırır. Bu baxımdan çağdaş Azərbaycan nəsrindəki maraqlı meyillər və diqqəti çəkən eksperimentlər bu prosesin bariz nümunəsi kimi ortaya çıxır. Fikrimizcə, istənilən bədii mətnə həm də daxil olduğu epoxa, dövr kontekstində baxmaq və dəyərləndirmək daha aydınlaşdırıcı mövqe ola bilər. Çünki baş verən ictimai-siyasi proseslər, kataklizmlər birbaşa bədii nəsr faktına təsir edir və hətta, bu sahədə ciddi dəyişikliklə- Yüklə 1,07 Mb. Dostları ilə paylaş:
|