2
Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin 20 noyabr 2009-cu il
29 saylı kollegiyasının qərarı əsasında təsdiq edilmişdir
Redaktor: L.M. Hacıbəbirova
Rəyçilər: professor V. Ə. Əzizov
professor K. İ. Abdullayev
t.e.d. İ. M. Həmidov
Mehman Ağayev, Sultan Əliyev, “Dializ”
“Oskar”, Bakı-2010, 424 səh.
Təqdim olunmuş kitab kəskin və xroniki böyrək çatışmazlığının müasir
dializ müalicəsi problemlərinə həsr olunmuşdur.
Hemodializin dünyada inkişafı tarixi, Azərbaycanda hemodializin
və böyrəkköçürmənin inkişafının əsas məqamları ilə başlanan kitabın
müxtəlif fəsilləri xroniki böyrək çatışmazlığının etoiopatogenezi, təsnifatı,
klinikası, müalicə üsullarına (hemodializ, periton dializi, hemosorbsiya,
plazmaferez və böyrəkköçürmə) həsr edilərək nefrologiya elminin
müasir səviyyəsinə uyğun təqdim olunmuşdur. Monoqrafi yada böyrəyin
xroniki xəstəliyi məfhumu haqda ətrafl ı məlumat verilir. Kəskin böyrək
zədələnməsini işıqlandıran ayrıca fəsildə problemin müasir aspektləri
təqdim olunur.
Nefroloqlar üçün stolüstü rəhbərlik kimi nəzərdə tutulan kitab, şübhəsiz,
həmçinin terapevtlər, reanimatoloqlar, kardioloqlar, endokrinologlar,
uroloqlar, praktik və ailə həkimləri, elmi işçilər, Tibb Universiteti tələbələri
üçün də dəyərli vəsaitdir.
İSBN 5-86874-213-3
© Mehman Ağayev, Sultan Əliyev
3
MÜNDƏRİCAT
Fəsil 1. Dializin tarixi ...............................................................8
1.1 Dünyada hemodializin inkişafı ..............................................8
1.2 Azərbaycanda hemodializin tarixi .......................................13
Fəsil 2. XBÇ etiopatogenezi, klinikası ..................................30
Fəsil 3.Xroniki böyrək çatışmazlığının müalicəsi..................71
3.1 XBÇ-nin konservativ müalicəsi ..........................................71
3.2 Böyrək əvəzedici terapiya ...................................................99
3.2.1. Proqram hemodializə göstərişlər ...................................102
Fəsil 4. Hemodializ ................................................................107
Fəsil 5. Dializ üçün damar yolu ...........................................132
Fəsil 6. Proqram hemodializi (PH) ....................................147
6.1 Xəstələrin vəziyyətinin monitorinqi .................................147
6.2 Birinci hemodializ .............................................................150
6.3 Hemodializ zamanı fəsadlar ..............................................152
6.4 Antikoaqulyasiya ...............................................................153
Fəsil 7. Dializ xəstələrinin problemləri ................................182
7.1 Psixoloji problemlər ..........................................................182
7.2 Qidalanma problemləri .....................................................186
7.3 Şəkərli diabet ....................................................................197
7.4 Arterial hipertenziya ..........................................................204
4
7.5 Hematoloji problemlər ......................................................212
7.6 Hemoliz .............................................................................223
7.7 İnfeksiyalar .......................................................................225
7.8 Endokrin pozğunluqlar ......................................................242
7.9 Sümuk toxumasının xəstəlikləri ........................................246
Fəsil 8. Periton dializi (PD) ..................................................256
Fəsil 9. Plazmaferez .............................................................272
Fəsil 10. Hemosorbsiya .........................................................289
Fəsil 11. Dializ xəstələrinin müxtəlif orqan və
sistemlərində müşahidə olunan spesifi k dəyişikliklər ........298
11.1 Ürək-damar sistemi .........................................................298
11.2 Mədə-bağırsaq sistemi ....................................................304
11.3 Sidik-cinsiyyət sistemi ....................................................309
11.4 Mama-ginekoloji problemlər ..........................................315
11.5 Dayaq – hərəkət aparatı dəyişiklikləri və
sistem
xəstəlikləri ............................................................322
11.6 Yuxu pozğunluqları .........................................................331
11.7 Sinir sistemi ....................................................................332
Fəsil 12. Kəskin böyrək çatışmazlığı ..................................338
Fəsil 13. Böyrəkköçürmə ......................................................375
Əlavələr .................................................................................408
Böyrək xəstəlikləri zamanı tövsiyə olunan pəhriz ..................420
Normal laborator göstəricilər
URR və UF/ görə Kt/V tapılması üçün nomoqram ...............422
