Kitab oz format deyiSHİKLİKLÜER. 26 11 2008 indd
Yüklə 0,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Vətəndaşlığı olmayan şəxs eyni zamanda qaçqın ola bilərmi
- 1961-ci il Konvensiyasının
- İnsan hüquqları haqqında qanunvericilik vətəndaşlıq hüququnu necə təmin edir
14 “Üzv Ölkələrin hər biri vətəndaşı olduğu müəyyən şəxsin müdafiədən imtina etdiyi səbəblərin həqiqi olduğu qəbul edildikdə, bu Konvensiyanın vətəndaşlığı olmayan şəxslərə münasibətdə nəzərdə tutduğu bu cür münasibəti bu şəxsə də göstərsinlər”. Müəyyən şəxsin konvensiyada göstərilən hüquqlardan istifadə edə bilib- bilməməsi barədə hər Üzv Dövlət özü qərar verir. Zərurət yarandıqda BMT QAK-ın nümayəndəlikləri/ofisləri və ya baş qərargahdaki bölmələri müvafiq prosedurların hazırlanması və tətbiqindı köməklik edə bilər. (Əlavə 4-də BMT QAK-ın nümayəndəliklərinin siyahısı verilir).
De facto vətəndaşlığı olmayan çəxslər 1954-cü il Konvensiyasındaki vətəndaşlığı olmayan şəxs anlayışına daxil deyil. 1954-cü il Konvensiyasının tərtibatçıları həqiqi vətəndaşlığı olmayan bütün şəxslərin, yəni de facto vətəndaçlığı olmayan bütün şəxslərin qaçqın olduqlarını nəzərdə tutmuşdular (Konvensiyanın tərtibatçıları nəzərdə tutmuşdular ki, şəxs vətəndaşı olduğu ölkədən Dövlət tərəfindən təqib nəticəsində qaçandan sonra de facto vətəndaşlığı olmayan şəxs sayılır, və bu təqiblər həqiqi vətəndaşlığın olmamağı ilə əlaqədardır). Bu fərziyyəyə əsasən ilkin olaraq bir cox de fakto vətəndaşlığı olmayan hesab olunan şəxslər, 1951-ci il Konvensiyasının müddəalaraına müvafiq olaraq beynəlxalq himayə alırlar. Lakin, de jure və ya de fakto vətəndaşsızlıq mütləq təqib demək deyil (Qaçqınların statusuna dair 1951-ci il Konvensiyasına əsasən “təqibdən əsaslı qorxu” qaçqının müəyyən edilməsində vacib yer tutur). Lakin, vaxt keçdikcə məlum olur ki, de facto vətəndaşığı olmayan şəxslər var ki, onlar da yaşadıqları ölkədə vətəndaşlıq ala bilmirlər, eyni zamanda qaçqın və ya de jure vətəndaşlığı olmayan şəxslər kimi səciyyələndirilə bilməzlər. Faktiki olaraq, BMT QAK- dan yardım alan vətəndaşlığı olmayan bütün şəxslər de jure və ya de facto vətəndaşlığı olmayan şəxs olmalarından asılı olmayaraq qaçqın deyillər və sığınacq istəmirlər. Vətəndaşsızlığın azaldılmasına dair 1961-ci il konvensiyası nəyi nəzərdə tutur? 1950-ci il avqust ayında ECOSOC öz qətnaməsində Beynəlxalq Hüquq Komissiyasına (BHK) vətəndaşsızlığın aradan qaldırılmasına dair beynəlxalq konvensiyanın və ya konvensiyaların hazırlanmasını tapşırmışdı. BHK iki konvensiya layihəsi hazırlamışdır ki, bunların 15 ikisi də qanunların toqquşması nəticəsində yaranan vətəndaşsızlıq probleminə həsr olunmuşdur. Gələcəkdə vətəndaşsızlığın ləğv edilməsinə həsr olunmuş Konvensiyanın müddəaları gələcəkdə vətəndaşsızlığın azaldılmasına həsr olunmuş ikinci konvensiya layihəsində nəzərdə tutlmuş müddəalara nisbətən daha uzaqgedən idi. Bu məsələyə baxılması üçün çağırılmış konfransın iştirakçıları belə nəticəyə gəlmişlər ki, birinci layihə həddindən artıq radikaldır və vətəndaşsızlığın azaldılmasına dair Konvensiya layihəsi üzərində işlərini davam etməyi qərara almışdılar. Vətəndaşsızlığın azaldılmasına dair 1961-ci il Konvensiyası bu işin nəticəsi olmuşdur (Əlavə 2-də 1961- ci il Konvensiyasına qoşulmuş dövlətlərin siyahısı gətirilmişdir). 1961-ci il Konvensiyasının müddəaları doğulduqda vətəndaşsızlıgın yaranmasının qarşısının alınmasına yönəlib, lakin onlar müəyyən şəraitdə vətəndaşlıqdan məhrum etmə və ya hazırda vətəndaşlığı ol- mayan bütün şəxslərə vətəndaşlığın retroaktiv verilməsi ehtimalını isti- sna etmirlər. Konvensiya, həmçinin, Konvensiyanın təsiri altına düşən şəxsin onun işinə baxılması və ona müvafiq hökumətə ərizə verməkdə koməklik etmək üçün müraciət edə biləcəyi orqanin yaranmasını da nəzərdə tuturdu. Daha sonra BMT-nin Baş Məclisi BMT QAK-a bu rolu təklif etdi. PAİ və Üzv Dövlətlər apatridlərə beynəlxalq yardımın göstərilməsi zərurəti barədə qərar verdilər ona görə ki, şəxsə müəyyən Dövlətin vətəndaşlığının verilmısində rədd cavabı verildikdə, onun nə kifayət qədər maddi imkanları, nə də müvafiq Dövlətə vətəndaşlığın verilməsi üçün ərizə verməyə təcrübəsi və müəyyən ixtisası yoxdur. Çətin ola bilsin ki, başqa Dövlət bu cür şəxsin maraqlarına uyğun hərəkət edə biləcək bir müstəqil, beynəlxalq qurum yaratsın. Beynəlxalq təşkilat tərəfindən müvəkkillik, həmçinin, şəxsin beynəlxalq hüququn subyekti olduğunu sual altina qoymamağa imkan yaradır. Bundan başqa, bu cür fəaliyyətlə məşğul olan təşkilat nəticədə bu cür məsələlərdə təcrübə toplayır, və bu təcrübə yalnız fərdlərə məsləhət vermək üçün deyil, həmçinin, effek- tiv vətəndaşlıq almaq yolları və ümumilikdə vətəndaşsızlıq probleminin həlli üzrə təkliflər verməyə imkan yaradır. Vətəndaşsızlığın azaldılması məqsədi ilə 1961-ci il Konvensiyası onu imzalamış Dövlətlərdən vətəndaşlığın alınması və ya itirilməsi məsələlərində müəyyən standartları əks etdirən milli qanunvericiliyi qəbul etmələrini tələb edir. Konvensiyanı imzalamış Dövlətlər arasında onun şərhinə və tətbiqinə dair fikir ayrılığı yarandıqda və bunun digər yollarla həlli mümkun olmadıqda, tərəflərdən birinin xahişi ilə məsələ baxılması üçün Beynəlxalq Məhkəməyə verilə bilər.
16 Konvensiyanın yekun müddəası çox şeydə 1954-cü il Konvensiyasının yekun müddəasındakı onu imzalamış Dövlətləri mümkün olduğu hal- larda Konvensiyanın müddəalarını de facto vətəndaşlığı olmayan şəxslərə də aid etməyə sövq edən tövsiyə ilə oxşardı. Bir dəfə mən iki sərhəd arasında durmuşdum və ölkələrdən heç birinə düşə bilmirdim. Bu mənim həyatımda ən unudulmaz an idi! Mən olduğum ölkəyə də düşə bilmirdim, doğulduğum, böyüdüyüm və yaşağığım ölkəyə də düşə bilmirdim! Mən hansına mənsub idim? Mən hələ də hava limanında keçirdiyim o qəmginlik hissini unuda bilmirəm. Çen, əvvəllər vətəndaşlığı olmayan şəxs İnsan hüquqları haqqında qanunvericilik vətəndaşlıq hüququnu necə təmin edir? Vətəndaşlıq hüququna bir sıra başqa beynəlxalq sənədlərdə də baxılır. Ərdə olan Qadının Vətəndaşlığına dair 1
Ümumdünya İnsan Hüquqları Bəyannaməsinin vətəndaşlıq hüququnu və vətəndaşlıqdan məhrum edilməmək hüququnu müəyyənləşdirən müddəalarını əks etdirir. Bu, həmçinin, “ümumi qarşılıqlı hörmətə və cinsi əlamətə görə ayrı-seçkilik olmadan hamının insan hüquq və azadlıqlarının təmin edilməsinə çağırır”. Konvensiyanın ilk üç maddəsində arvadının vətəndaşlığına dair konkret müddəalar göstərilir: Maddə 1 göstərir ki, “sazişə gələn hər bir dövlət razılaşır ki, onun vətəndaşlarından hər hansı birinin nə əcnəbi ilə nigaha daxil olması, nə nigahının pozulması, nə də nigah ittifaqı mövcud olduğu dövrdə ərin vətəndaşlığını dəyişməsi arvadın vətəndaşlığında avtomatik əksini tapmamalıdır”. Maddə 2 göstərir ki, “sazişə gələn hər bir dövlət razılaşır ki, nə onun hər hansı bir vətəndaşının könüllü surətdə hansısa dövlətin vətəndaşlığını qəbul etməsi, nə öz vətəndaşlığından hansısa birinin vətəndaşlığından im- tina etməsi bu vətəndaşın arvadının öz vətəndaşlığını saxlamasına Mane olmamalıdır”. Maddə 3 iki hissəyə bölünür və göstərir ki, “Sazişə gələn hər bir dövlət razılaşır ki, onun hər hansı bir vətəndaşının arvadı olan əcnəbi, öz xahişi ilə, xüsu- si asanlaşdırılmış naturalizasiya qaydasında ərinin vətəndaşlığını qəbul edə bilər. Belə vətəndaşlıq dövlət
Yüklə 0,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|