Kitabın nəşrinə göstərdiyi köməyə görə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı



Yüklə 7,98 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə100/306
tarix14.09.2018
ölçüsü7,98 Mb.
#68598
1   ...   96   97   98   99   100   101   102   103   ...   306

artmışdır.  Bu,  infonuasiya  texnologiyalarının  inkişafında  və  onların  işgüzar 

əməliyyatların  geniş  çərçivəsində  tətbiqində  böyük  nailiyyətlərin  əldə 

olunduğunu  əks  etdirir.  Bundan  başqa,  həmin  xidmətlərlə  beynəlxalq  ticarət, 

onların  göstərilməsi  üzrə  funksiyaların  əcnəbi  podratçılara  ötürülməsi  (yəni 

onların müstəqil təchizatçılardan alınması), sənayenin yenidən təşkili və texniki 

yenidənsilahlandırılması  ilə  əlaqədar  olaraq  bu  xidmətlərə  tələbatın  artması 

nəticəsində genişlənmişdir. 

Miqyas  və  struktur.  Turizm  və  nəqlij^at  daşımalarından  fərqli  olaraq, 

biznes xidmətləri həm 1970-ci illərdə, həm də sonrakı, xüsusilə də 1990-cı illərdə 

beynəlxalq  satışların  həcmi  mallar  və  xidmətlərlə  ticarətin  məcmu  məbləği  ilə 

müqayisədə  daha  yüksək  templərlə  artan  yeganə  iri  xidmətlər  kateqoriyasıdır. 

XXI əsrin birinci onilliyinin sonunda xidmətlərin bu qrupu ən iriyə çevrilmişdir, 

ümumi satışların ümumi həcminin 40%-i onun payına düşmüş, ixracının ümumi 

dəyəri isə 780 milyard dollara çatmışdır (cədvəl 

11

.

1

).

 

Cədvəl 11.1 

Dünya üzrə xidmətlərin ixracının strukturu, 

xidmətlərlə ticarətin ümumi həcminə nisbətən 

%*

 

Xidmətlərin növü 

(forması)

 

1970-ci il

 

2009-cu il

 

bütün

 

ölkələr

 

inkişaf

 

etmiş

 

ölkələr

 

inkişaf

 

etməkdə

 

olan

 

ölkələr

 

bütün

 

ölkələr

 

inkişaf

 

etmiş

 

ölkələr

 

inkişaf

 

etməkdə

 

olan

 

ölkələr

 

Nəqliyyat daşımaları



 

35,1


 

36,3


 

23,1


 

23,0


 

23,3


 

23,2


 

Turizm (səyahətlər)

 

27,0


 

25,8


 

37,1


 

32,8


 

38,5


 

37,3


 

Biznes xidmətləri

 

27,0


 

28,0


 

19,8


 

38,8


 

44,1


 

30,0


 

Dövlət xidmətləri

 

10,9


 

9,7


 

20,0


 

5,4


 

4,1


 

4,6


 

Xidmətlər, cəmi

 

100,0


 

100,0


 

100,0


 

100,0


 

100,0


 

100,0


 

*World Tourists Organization, Geneva, 2010. P.19. 

Biznes xidmətləri əsasən inkişaf etmiş ölkələr tərəfindən ixrac olunur və 

2008-ci ildə bununla ticarətin həcminin 90%-i onların payına düşmüşdür. Dünya 

üzrə xidmətlər ixrac edən yeddi ən iri ölkə (azalma sırası ilə) ABŞ, Niderland, 

Fransa, Yaponiya, Böyük Britaniya, Almaniya və İtaliyadır. Biznes 



252 


xidmətlərinin  dünya  üzrə  ixracının  ya  hissəsi  onların  payına  düşür.  Ən  iri 

ixracatçı ABŞ-dır və onun xidmətlər ixracının həcmi 2008-ci  ildə 500  milyard 

olmuşdur  (2009-cu  ildə  410  milyard  dollaradək  düşmüşdür).  Qərbi  Avropanın 

aparıcı ölkələrinin ixracı da böyük həcmdə olmuşdur. 



İnkişaf  etmiş  ölkahrdə  beynəlxalq  turizm  və  biznes  xidmətləri.  İnkişaf 

etmiş ölkələr, həmçinin, biznes xidmətlərinin dünyada ən iri alıcılarıdır. 7 ən iri 

ixracatçıdan  ABŞ,  Böyük  Britaniya,  Fransa  və  Niderland  netto-ixracatçı, 

İspaniya, Almaniya, İtaliya və Yaponiya isə netto-idxalçıdır, biznes xidmətlərinin 

ümumi  həcminin  Ys  hissəsi  onların  payına  düşür.  Əlbəttə,  xidmətlər  ixracının 

alternativi  birbaşa  investisiyalar  olduğuna  görə  bu,  birinci  qrupa  daxil  olan 

ölkələrin həmin xidmətlərlə təchizatçılarının rəqabət qabiliyyətinin həmişə daha 

yüksək olmasını ifadə etmir. Ancaq vəzi}q/ət sürətlə dəyişir; beynəlxalq biznes 

xidmətlərinin ixracı sahəsində Çin, Hindistan, Braziliya və bir sıra başqa ölkələrin 

əhəmiyyəti yüksəlir. Bəzi inkişaf etməkdə olan ölkələrdə, məsələn, Malayziyada 

və  Tailandda  beynəlxalq  turizmdən  əldə  olunan  gəlirlər  dayanıqlı  surətdə 

ÜDM-in həcminin 6-7%-ni təşkil edir. Dünya Turizm Təşkilatı 2008-ci ildə 700 

milyon, 2009-cu ildə isə 640 milyon turist (səyyah) qeydə almışdır. Ümumdünya 

böhranı  beynəlxalq  turist  səyahətlərinin  həcmini  ciddi  azaltmışdır,  amma  artıq 

2010-cu  ilin  ikinci  yarısından  bu  sahədə  canlanma  başlamışdır.  Dünya  Turizm 

Təşkilatı 2011-ci ildə turizmin 710 milyon nəfərədək artacağını proqnozlaşdırır. 

2009-cu  ildə  turizm  xidmətlərinin  həcmi  ümumilikdə  3%  (sayının  azalınası  ilə 

yanaşı), Asiya-Sakit Okean regionunda 8%, Orta Şərqdə 11% artmışdır. Avropa 

və Böyük Səhranın cənubunda yerləşən ölkələrdə turizm sabit olaraq əvvəlki illər 

səviyyəsində qalmış, amma Yaxın Şərq, Şimali və Cənubi Amerikada bir qədər 

artmışdır. MDB ölkələri zonasında beynəlxalq turizm ixtisar olmuşdur (-2%). 

11.3.

 

inkişaf etməkdə olan ölkələrdə biznes xidmətləri 

Bir məqamı qeyd etmək zəruridir: inkişaf etməkdə olan ölkələr tərəfindən 

göstərilən  xidmətlərin  həcminin  dəyər  ifadəsinin  az  olmasına  baxmayaraq, 

bütövlükdə  onların  artım  tempi  inkişaf  etmiş  ölkələrin  müvafiq  göstəricisi  ilə 

müqayisədə  daha  yüksək  olmuşdur.  İnkişaf  etməkdə  olan  ölkələrin  biznes 

xidmətlərinin ixracının genişlənməsində Şərqi və Cənubi Asiyanın sürətlə tərəqqi 

edən ölkələrinin rolu böyükdür: burada xidmətlərin ixracı dollar 

253 



Yüklə 7,98 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   96   97   98   99   100   101   102   103   ...   306




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə