infonnasiya mübadiləsi vasitələri beynəlxalq informasiya mübadiləsinin
obyektləridir.
Sənədləşdirilmiş informasiya - sənəd, yəni rekvizitləri olan, onu
eyniləşdirməyə imkan verən maddi daşıyıcıda yerləşdirilmiş məlumatdır. Onlar
kütləvi və konfıdensial növlərə bölünür. Kütləvi informasiya adamların qeyri-
məhdud dairəsi üçün təyin olunmuşdur. Bu, audio, audio-vizual və başqa
məlumatlar, materiallardır. Konfıdensial informasiya
şəxslərin məhdud dairəsi
üçündür.
İnformasiya resursları
ayrıca sənədlər və sənəd massivləri, informasiya
sistemlərində (kitabxanalarda, arxivlərdə, fondlarda və s.) yerləşdirilmiş ayrıca
sənədlər və sənəd massivlərindən ibarətdir.
İnformasiya məhsulları - istifadəçilərin ehtiyaclarına uyğun olaraq
hazırlanmış, istehlakçı-istifadəçilərin tələbatlarının ödənilməsi üçün təyin
olunmuş və ya tətbiq edilən sənədləşdirilmiş məlumatlardır.
İnformasiya xidmətləri - subyektlərin (informasiya sahibinin) istifadəçiləri
informasiya məhsulları ilə təchiz olunmasına yönəlmiş hərəkətləridir.
Beynəlxalq informasiya mübadiləsi vasitələri
beynəlxalq informasiya
mübadiləsi üçün istifadə olunan informasiya sistemləri, şəbəkələri və rabitə
şəbəkələridir.
İnternet. İnternet və onun qlobal şəbəkəsi, həqiqətən də, informasiya və
reklam xidmətlərinin inkişafının aparıcı istiqamətinə çevrilmişdir. Bu şəbəkə
aşağıdakılara imkan verir:
•
malların reklamını beynəlxalq
səviyyədə təşkil etməyə;
•
tərəfdaşların cəlb olunması məqsədilə firmanın reklamını təşkil etməyə;
•
investorların cəlb olunması məqsədilə layihələri reklamlaşdırmağa;
•
satılan malın sifarişi sistemini təşkil etməyə;
•
elektron poçt vasitəsilə və tərəfdaşların informasiya resurslarına birbaşa
daxil olmaq üçün onların ticarət nümayəndələri ilə çevik qarşılıqlı əlaqə
yaratmağa və s.
İnternet
- müxtəlif infonnasiya saxlanılan, aralarında rabitə yaradılmış
infonnasiya server-kompüterləri ilə infonnasiya istifadəçilərinin məcmusudur.
Bu infonnasiya əsasən World Wide Web (ixtisar olunmuş formada WWW yaxud
WEB) texnologiyası vasitəsilə əldə oluna bilər. Bu texnologiya öz adını hər bir
istifadəçiyə Yeri sözün hərfi mənasında hörümçək tom kimi bürümüş
259
serverlərin hansı coğrafi məkanda yerləşməsindən asılı olmayaraq, sərbəst
surətdə onların birindən digərinə keçmək imkanı verildiyindən almışdır.
Beynəlxalq aııditor xidmətləri xarici iqtisadi əlaqələrin yeni növlərinə
aiddir. Dünyada 50-dən çox qlobal mühasibat şəbəkəsi fəaliyyət göstərir.
Rusiyanın auditor şirkətləri olan «Audit-Ajur» («Maoris Rowland International»
assosiasiyasına daxildir); «MKD» («Pannel Kerr-Forster»-ə daxildir);
«Petro-Balt-Audit» («Alliot Pirson Intemational»-a daxildir) və başqaları
fəaliyyət göstərir. Rusiyanın auditor firmalarında müştərilərə göstərilən
xidmətlərin həcmi genişlənmiş, keyfiyyəti yüksəlmişdir.
İnfonuasiya xidmətlərinin ən iri təchizatçısı ABŞ-dır: 2008-ci ildə
beynəlxalq bazarda onun payı 45%, bütün Qərbi Avropa ölkələrinin birgə
payından (34%) çox olmuşdur. ABŞ texnoloji cəhətdən liderdir və əsasən ölkənin
iritutumlu və rəngarəng daxili bazarında sınaqdan keçmiş geniş çeşiddə xidmətlər
təklif edir. ABŞ-m üstünlüklərindən biri də müştərilərin əksəriyyəti üçün aydın
olan, dünyada geniş yayılmış ingilis dilindən istifadə olunmasıdır. ABŞ-ın rabitə,
kompüter və məlumatlar bazası ilə əlaqəli olan xidmətləri xarici filiallara
göstərilən xidmətlər çıxılmaqla, 1990-2002-ci illərdə hər il təqribən 10% artaraq,
2002-ci ildə 12 milyard dollar təşkil etmişdir. Avropa ölkələrinin bu bazarın
müxtəlif seqmentlərində rəqabət qabiliyyətinin olmasına və başqa regionların
bazarlarına daxil olmasına baxmayaraq, həmin xidmətlərin əsas idxalçıları onlar
və Yaponiyadır.
İnkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan ölkələr arasında informasiya
xidmətlərinin göstərilməsi sahəsində heyətin ixtisas səviyyəsi və texnologiyaların
inkişafı baxımından böyük fərq mövcuddur. İnkişaf etməkdə olan ölkələrin
çoxunda informasiya xidmətləri hələ rüşeym halmdadır və əsas komponentlərin
çoxu inkişaf etmiş ölkələrdən idxal edilir. Kompüterlərdən istifadə genişləndikcə
və rabitə infrastrukturu təkmilləşdikcə, bu xidmətlərə tələbat hər il təqribən
10-15% artır.
Rabitə sahəsində xidmətlər. Rabitə üzrə xidmətlər informasiya bazarında
xüsusilə mühüm yer tutur. Bu xidmətlərin göstərilməsinə görə istifadəçidən
alman haqqa xərclərdən başqa bir-birindən xeyli fərqlənən iqtisadi renta daxil
edildiyinə görə (xüsusilə də telefon rabitəsində), bu sahədə ənənəvi olaraq həm
beynəlxalq bazarda, həm də bir çox ölkələrin daxili bazarında rəqabət nisbətən
zəifdir. Yaranmış praktikaya uyğun olaraq, daxili sistemin beynəlxalq şəbəkəyə
birləşməsi üçün haqq ölkələrin hökumətləri (dövlət elektrik rabitəsi şirkətləri
yaxud reqlament təyin edən orqanlar) tərəfindən müəyyən olunur və bunun
260