Kitabın nəşrinə göstərdiyi köməyə görə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı
Yüklə 7,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 12.3. 2000-2010-cu illərdə beynəlxalq əmtəə bazarlarında qiymətlərin hərəkəti
- 1998- 2008-ci illərdə beynəlxalq iqtisadi şəraitin göstəriciləri Dünya qiyməti 1998
12.3. 2000-2010-cu illərdə beynəlxalq əmtəə bazarlarında qiymətlərin hərəkəti Aparıcı ölkələrin valyutalarının məzənnələrinin kəskin tərəddüdü, dünyanın fond bazarlarındakı vəziyyət ilk baxışdan həmin proseslərin muxtariyyatı, bir-biri ilə əlaqəsinin zəifliyi haqqında xəyal yaratsa da, mallarla beynəlxalq ticarətdə qiymətlərin hərəkəti, bir qayda kimi, ümumi iqtisadi tsiklin vəziyyəti və dinamikası ilə sıx əlaqədardır. Bu meyil müxtəlif ölkələrin ixrac etdiyi, məsələn, sənaye mallarının indekslərinin hərəkəti təhlil edilərkən müşahidə olunur. Görünür ki, XXI əsrin ilk illərində yanacaq və maşın-texnika məhsulları istisna olunmaqla, indekslərin ümumi meyli yüksəlişə yönəlmişdir. 2001-
ci ildə ölkələrin əksəriyyətində ixrac olunan mal qmpları üzrə qiymətlər aşağı düşmüşdür (3-4%-dək). Lakin 2002-ci ildə qiymətlərin aşağı düşməsi meylinin saxlanmasına baxmayaraq, ixrac edilən malların, demək olar ki, bütün növlərinin qiymətinin yeni ümumi artımı başlandı, bir çox hallarda isə onlar 2001-
ci ilin səviyyəsində qaldı. Bunun əsas səbəbləri infonuasiya texnologiyalarının müasir sektorlarında əmək məhsuldarlığının yüksəlməsi, habelə dünyanın inkişaf etməkdə olan regionlarına (artımı daha aydın görünən ölkələr qrupuna) nəqliyyat vasitələrinin ixracının genişlənməsi olmuşdu. ABŞ- da. Qərbi Avropada və Yaponiyada işgüzar fəallığın zəifləməsinə 2001-ci ildə Şərqi Asiyada baş verən böhranın əlavə olunması da qiymətlərin hərəkətinə öz təsirini göstərmişdir. Bütün bunlar qlobal iqtisadiyyatın artımını ləngitmiş və bu, qiymətlərin hərəkəti amilində öz təzahürünü tapmışdır. Bundan əlavə, «zəif dollar» amili də təsirini göstərməkdə davam etmişdir. Məlumatlar 2001-2007-ci illərdə inkişaf etmiş ölkələr qrupunda sənaye məmulatlarının qiymətinin bahalaşmasının dünya iqtisadİ3^atınm ümumi artım tempindən yüksək olduğunu göstərir. 1995-2000-ci illərlə müqayisədə, həmin dövrdə inkişaf etməkdə olan ölkələrin əsas mal qruplarının qiymət indekslərinin aşağı düşməsi yaxud artım tempinin ləngiməsi müşahidə olunmuşdur. Ancaq 2002-2007-ci illərdə həm inkişaf etmiş, həm də inkişaf etməkdə olan ölkələr zonasından ixrac olunan malların qiymətləri dünya iqtisadiyyatında ümumi canlanmanın təsiri altında daha intensiv yüksəlmişdir. 2003-2008-ci illərdə bəzi mal qruplarının, o cümlədən kənd təsərrüfatı xammalının, metalların və mineralların qiymətləri bahalaşmışdır. Bu zaman inkişaf etməkdə olan ölkələrin aqrar məhsullannm, məsələn, buğda, kauçuk, bitki yağları, toxumlar və kakaonun qiymətləri 2007-ci ildə inkişaf etməkdə olan ölkələrin 301
çoxu ərzaq qıtlığı ilə üzləşənədək, cüzi dəyişirdi. Bu dövrdə qiymətlərin artması haqqında ümumiləşdirilmiş məlumatlar 12.1-ci cədvəldə verilmişdir. Cədvəl 12.1 1998- 2008-ci illərdə beynəlxalq iqtisadi şəraitin göstəriciləri Dünya qiyməti
Neft (barrelə görə ABŞ dolları ilə)
12,7 28,3
24,4
25,0
28,0
37,2
93
Qeyri-yanacaq xammalı (1990-cı il 100% götürülür)
91,5
80,6
78,3
76,7
77,8
78,5
80,5
Sənaye mallarının ixrac qiyməti (1990-cı il 100% götürülür)
95
87
84 86
88
90 98
ABŞ dollarının yanacaq əsasında qəbul olunan orta məzənnəsi (1997-ci il 100% götürülür)
116,5
119,7
126,1
127,1
125,2
127,5
126,4
Faiz dərəcəsi (6 aylıq LİBOR ABŞ)
6,7
3,7
1,9
2,2
2,3
4,6
Formalaşan bazarlarda gəlirlik spredi (%)
11,5 7,6
7,3
7,7
7,9
8,3
9,8
2000-2008-ci illərdə beynəlxalq ticarət mallarının qiymətlərinin ümumi dinamikası 1990-cı illərdə təşəkkül tapmış əsas meylilərə uyğun olmuş, XXI əsrin ilk illərinin iqtisadi artım şəraitini bütövlükdə əks etdirmişdir. Beynəlxalq bazarda sahələr üzrə yalnız iki böyük mal qruplarında qiymət siyasəti arasındakı fərq daha qabarıq görünür: hazır məmulatların (ilk növbədə, inkişaf etmiş ölkələrdə istehsal olunan maşın-texnika məhsulları) qiymətlərinin dünya bazarının bütün seqmentlərində artması davam etdiyi halda, strateji xammalın (neft və qaz istisna olunmaqla), kənd təsərrüfatı və heyvandarlıq məhsullarının, tropik bitkilərin qiymətləri kifayət qədər aşağı həddə sabitləşmiş, bahalaşması yaxud ucuzlaşması cüzi olmuşdur. Göstərilən iki mal qrupları üzrə qiymətlər dollarla deyil, avro ilə ifadə olunduqda, birincinin faktiki revalvasiyasınm baş verməsi nəticəsində ekspansiyaya qısamüddətli olsa da, imkan yaranması səbəbindən fərqin kəskinliyi nəzərə çarpır.
Yüklə 7,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|