Kitabın nəşrinə göstərdiyi köməyə görə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı
Yüklə 7,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Referatların mövzuları
- ƏMƏK RESURSLARININ BEYNƏLXALQ HƏRƏKƏTİ 13.1. işçi qüvvəsinin beynəlxalq əmək miqrasiyası
- Anlayışı, mahiyyəti.
- Miqrasiyaların ümumi səbəbləri.
Referatların mövzuları 1.
Vahid qiymət anlayışı və onun məzmunu 2.
Qiymətlərin beynəlxalq tənzimlənməsi 3.
1995-2010-cu illərdə dünya bazarlarında sənaye malları, kənd təsərrüfatı məhsulları və yanacağın qiymətlərinin hərəkətinin təhlili 315 Bölmə KAPİTALIN BEYNƏLXALQ YERDƏYİŞMƏSİ VƏ TMK-nın FƏALİYYƏTİ - BEYNƏLXALQ SAHİBKARLIQ Fəsil 13 ƏMƏK RESURSLARININ BEYNƏLXALQ HƏRƏKƏTİ 13.1. işçi qüvvəsinin beynəlxalq əmək miqrasiyası anlayışı və onun məzmunu Əmək istehsalın əsas amillərindən biridir. İqtisadi artım ümumiləşdirilmiş şəkildə iki göstəricinin: əhalinin və mövcud resursların artımı ilə xarakterizə olunur. Dünya ölkələri əhalisinin sayı və strukturu, maddi təminat, elmin, təhsilin, mədəniyyətin, cəmiyyətin inkişafı, əmək ehtiyatları və miqrasiya - bu məsələlər (amma bunlarla bitməyən) bilavasitə ölkələrin və ümumilikdə dünya iqtisadiyyatının artımı ilə birbaşa əlaqədardır. Əhalinin çoxalması və işçilərin sayının artım dinamikası, onların əmək funksiyalarının keyfiyyəti və yaranan əmək münasibətləri əsrlər boyu dünya ölkələrinin iqtisadi artımının və inkişafının əsas mənbəyi olmuşdur. Anlayışı, mahiyyəti. İstehsal amilləri, o cümlədən işçi qüvvəsi beynəlxalq miqyasda hərəkət etmək qabiliyyətinə malik olduğuna görə müəyyən dərəcədə beynəlxalq ticarət münasibətlərini əvəz edə bilər. Bu fəsildə nəzərdən keçirəcəyimiz materialdan görünür ki, işçi qüvvəsinin beynəlxalq miqrasiyasının və onun nəticələrinin bir çox aspektləri ölkələrin xarici ticarətindən əldə olunan effektin bənzəridir. İşçi qüvvəsi aşkar artıqlığı mövcud olan ölkədən onun aşkar qıtlığı qeydə alınan ölkəyə yönəlir. Şübhəsiz ki, bu cür yerdəyişmə əcnəbi işçilərin əməyindən istifadə edən ölkədə milli iqtisadiyyatın səmərəliliyini artırır. Bu əlavə işçi qüvvəsi dünya bazarı üçün malların buraxılışını genişləndirir və eyni zamanda gəlirlərin yenidən bölgüsü effekti yaratmaqla, əhalinin müxtəlif qruplarının maraqlarına toxunur. BƏB əsasında kooperasiya iki formada həyata keçirilir: 1)
2)
əmək miqrasiyası. Problemin məfhum kimi dərk olunması baxımından işçi qüvvəsinin ölkə daxilində, onun regionları arasında baş verən «daxili» və iki yaxud daha çox ölkə arasındakı «xarici» miqrasiyası mövcuddur. Siyasi mühacirlər işə düzələrək işçi miqranta çevrildiyinə görə, bəzən siyasi emiqrasiya əmək 317 miqrasiyasına transfermasiya olunur; bu, məcburi xarici emiqrasiyanm bir növüdür. İşçi qüvvəsinin beynəlxalq miqrasiyası - əmək qabiliyyətli yaşda olan əhalinin iqtisadi səbəblər (iş tapmaq məqsədi ilə) üzündən müəyyən ölkədən başqasına bir ildən artıq müddətə köçməsidir. Emiqrasiya - əmək qabiliyyətli əhalinin müəyyən ölkədən başqa ölkələrə çıxıb getməsidir; iınmiqrasiya - əmək qabiliyyətli əhalinin müəyyən ölkəyə başqa ölkələrdən gəlməsidir. «Zəka axını» - yüksək ixtisaslı mütəxəssislərin beynəlxalq miqrasiyasıdır. Reeıniqrasiya - emiqrantlarm daimi yaşamaq üçün vətənə qayıtmasıdır. Əmək miqrasiyası qədim zamanlardan mövcud olan təzahürdür. Buna görə də onun əvvəlki dövrlərdə hansı fonuada və növlərdə müşahidə olunduğunu bilmək vacibdir. Sosial mütəhərrikliyin fonuaları dəyişəndir, amma təzahürün özü insan cəmiyyətlərinin hamısına xasdır. Pitirim Sorokinə görə, sosial mütəhərriklik cəmiyyətə xas olan adi vəziyyətdir. Bu, təkcə fərdlərin, qrupların deyil, sosial obyektlərin, yəni bəşəriyyətin fəaliyyət prosesində yaratdıqlarının da yerdəyişməsini nəzərdə tutur. Sorokin siniflər nəzəriyyəsinin əleyhinə çıxış edirdi və ilk dəfə olaraq, gəlir səviyyəsinə və məşğuliyyət növünə görə dayanıqlı sosial qrupları nəzərdə tutan «iqtisadi stratifıkasiya» məfhumunu işlətmişdir. Onun gəldiyi qənaətə görə, əsas struktur qrupları yalnız adını dəyişərək, ən qədim zamanlardan indiyədək məlum olan bütün cəmiyyətlərin həyatında, bütün dövlət sistemlərində; demokratiya, kommunizm, diktatura və s. mövcudluğunu davam edir. «Hər hansı an ərzində stratifıkasiyanm bəzi fonnaları pozularsa, onlar köhnə yaxud modifıkasiya olunmuş formada yenidən meydana çıxır və çox hallarda bərabərlik tərəfdarlarının öz əlləri ilə yaradılır». Bu stratifıkasiya qruplarına ən güclü zərbələri müharibələr və başqa sosial münaqişələr vurur və partlayışa bənzər qaçqın axını, yaradır. Nəticədə xalqın əsrlik ənənələri dağılır, etnosun strukturunda geriləmə prosesləri başlayır, sivillikdən kənar yeni münaqişələr baş qaldırır (şəkil 13.1). 13.1-ci şəkildə müasir miqrasiyanın kifayət qədər mürəkkəb strukturu təsvir olunmuşdur; burada göstərilən anlayışlar əmək miqrasiyasına birbaşa yaxud dolayısı ilə aidiyyəti olan miqrasiyaların bütöv təsnifat qrupunun hərəkətverici səbəblərini özündə ehtiva edir.
ərazi yerdəyişmələri baş vennişdir və bunlardan biri «xalqların böyük köçü» 318
Yüklə 7,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|