Kitabın nəşrinə göstərdiyi köməyə görə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı
Yüklə 7,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Münaqişələrin sülh yolu ilə həlli və ədalətli danışıqlar.
inkişafda bərabər iştirakı üçün şərait yaradılmasına xidmət edir. Qlobal səviyyədə isə demokratik normalar yoxsul ölkələrin, marjinal cəmiyyətlərin və ayrı-seçkiliklə yanaşılan azlıqların qərarlar qəbul edilməsində iştirakının və səsvermə hüququnun təmin olunmasında mühüm əhəmiyyətə malikdir; 5)
hüquqlardan məhrumetmə, zorakılıq, o cümlədən etnik və dini mənsubiyyətə görə ictimai-siyasi həyatdan təcridolunma fonnalarında hər yerdə pozulur. Azlıqlar milli və qlobal cəmiyyət çərçivəsində qəbul edilənə və bərabər hüquqlar alana qədər qlobal etika ümumbəşəri ola bilməz. Bu prosesdə etnik tolerantlığın bərqərar olması, sözsüz ki, başlıca rol oynayır. Bir çox silahlı münaqişələr, hətta müharibələr etnik və dini amillərlə əlaqəlidir. Münaqişələrin sülh yolu ilə həlli və ədalətli danışıqlar. Ədalətlilik və bitərəflik qərəzli əxlaqi prinsiplərin zorla qəbul etdirilməsi yolu ilə əldə oluna bilməz. İxtilaflar yalnız danışıqlar yolu ilə həll edilməli, özü də, bütün tərəflər səs hüququna malik olmalıdır. Amma qlobal etika sülhə, inkişafa yaxud müasirləşməyə aparan yeganə yol deyil. O, yalnız cəmiyyətlər tərəfindən problemlərin sülh yolu ilə həllinə imkan yaradan zəmindir'. Bizim fıkrimizcə, müasir dövrdə müharibə problemlərinin Foma Akvinskinin mülahizələri ruhunda «ədalətli müharibələr» və «ədalətsiz müharibələr» kimi təfsir olunması aktual deyil. Bütün müharibələr və daxili silahlı münaqişələr ədalətsizdir və onlar yalnız hökumətlərin xalqın rifahı və sülh naminə ona xidmət etmək vəzifəsinə məsuliyyətsiz yanaşmasını, beynəlxalq təşkilatların müharibələr və silahlı münaqişələr baş verdiyi hallarda onların qarşısının alınması yaxud aradan qaldırılması üzrə nizamnamə öhdəliklərini yerinə yetirməkdə acizliyini ifadə edir. Xülasə • Beynəlxalq iqtisadi münasibətlər - dünya iqtisadi}^atı subyektlərinin beynəlxalq əməkdaşlıq və bu əlaqələrin tənzimlənməsi, habelə başqa mühüm sahələrin, o cümlədən müasir dövrün qlobal problemlərinin həlli üzrə fəaliyyətini birləşdirən təsərrüfat, elmi-texniki, istehsal-idarəçilik, kommersiya, valyuta-maliyyə münasibətlərinin ümumdünya sistemidir. ^ World Commission on Culture and Devolopment 1995. UN, 2000; Доклад ООН о развитии человека-2004. С. 108, 37 •
Beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin təhlili və öyrənilməsində dövlətlərin iqtisadi tarixi başlıca əhəmiyyətə malikdir. Digər amillərlə birlikdə, 0, dünya təsərrüfatında baş verən proseslərin tipologiyasım müəyyənləşdirməyə imkan verir. Söhbət iqtisadiyyatın milli təsərrüfatları arasında əlaqələri müəyyən edən tipik münasibətlərdən gedir. Bu isə, öz növbəsində, həmin münasibətlərin xüsusiyyətlərinin müəyyənləşdirilməsini, onların eyniləşdirilməsini, BİM agentlərinin bir-birinə qarşılıqlı təsirinin nəticələrinin və aqibətinin, onlar tərəfindən qlobal iqtisadiyyata ötürülən siqnalların aşkar olunmasını tələb edir. Metodoloji baxımdan BİM fənni üçün: dünya təsərrüfatı əsasında BİM-in birinci mərhələsinin nə vaxt başlanması; sonra hansı mərhələlərdən keçəcəyi, onların nə ilə xarakterizə ediləcəyi və təkamülünün necə baş verəcəyi; qlobal böhranın BİM-in vəziyyətinə hansı təsirləri göstərəcəyi və həm BİM formalarının, həm də bütövlükdə bu sistemin hansı yönümdə inkişaf edəcəyi; beynəlxalq tənzimləmə qurumlarının hansı dəyişikliklərə məruz qalacağı məsələləri vacibdir. BİM-in əsasını ümumi iqtisadi nəzəriyyə və dünya iqtisadİ3^atmın nəzəriyyəsi təşkil edir. Dünya iqtisadiyyatı BİM-in elmi-texniki tərəqqinin və beynəlxalq əmək bölgüsünün güclü təsiri altında olan, dinamik inkişaf edən formaları tərəfindən hərəkətə gətirilən ümumi baza qismində çıxış edir. Buna görə də BİM-in fonnalarmm sayı, o cümlədən elmi-texniki informasiya və əqli əmək məhsullarının mübadiləsi kimi variantları kifayət qədər böyük sürətlə artır; təhsil, elm, mədəniyyət sahələrində münasibətlər, işgüzar və kommersiya BİM-in müasir dövrün qlobal problemləri sahəsində fəaliyyət kimi sahəsi də inkişaf edir. Bütün bunların məcmusu BİM-in məzmununu təşkil edir. •
şərti və bitkin olmayan halda aşağıdakı şəkildə fərqləndirmək olar: ■
beynəlxalq ticari-iqtisadi axınlar və onların iqtisadi diplomatiya adlandırılan sahə də daxil olmaqla, tənzimlənməsi; ■
sahəsində fəaliyyəti; ■
beynəlxalq ticarətin və ticarət siyasətinin beynəlxalq tənzimləyiciləri və tərkib hissələri kimi, gömrük qaydalarının işlənib hazırlanması, tətbiqi və təkmilləşdirilməsi; ■
dünya iqtisadiyyatında və onun milli iqtisadi altsistemlərində əmtəə axınlarının dunnadan genişlənməsi prosesində meydana çıxan münasi- 38 bətlər və qarşılıqlı əlaqələr; ■
beynəlxalq əməkdaşlığın və yaranan vəziyyətlərin beynəlxalq tənzimlənməsi mexanizmini təşkil edən aparıcı beynəlxalq qurumların, valyuta-maliyyə, ticarət və digər tənzimləyici dövlətüstü idarə və təşkilatların fəaliyyəti. •
iqtisadi münasibətlər sisteminin müxtəlif və mürəkkəb məsələlər kompleksi inkişaf etmiş kapitalist, inkişaf etməkdə olan və transformasiya olunan ölkələrin üç qrupu üzrə BİM-in öyrənilmə obyektini təşkil edir. Ümumilikdə, bu ölkələrin beynəlxalq iqtisadi əlaqələri qarşılıqlı təsir və qovuşma nəticəsində qlobal iqtisadi əlaqələrin vahid sisteminin mürəkkəb bünövrəsini yaradır. Həmin mürəkkəb problemlər kompleksi BİM-in aşağıdakı səviyyələrdə öyrənilməsini nəzərdə tutur: ■
əməkdaşlığın və ümumdünya təsərrüfatçılıq sahəsində dünya iqtisadiyyatının, onun bütün mürəkkəb münasibətlər və qarşılıqlı əlaqələr kompleksinin qlobal səviyyəsi; ■
tənzimləmənin və əməkdaşlığın tənzimlənməsinin dövlətüstü orqanları rolunda çıxış etməklə yanaşı, beynəlxalq maliyyə-təsərrüfat əlaqələrinin inkişafının fomıası olan beynəlxalq maliyyə-iqtisad təşkilatlarının və idarələrinin səviyyəsi. •
qəbul edilən dövlətüstü təsisatların (məsələn, GATT, ÜTT) müəyyənləşdirdiyi beynəlxalq qaydalar dünya bazarlarında malların, xidmətlərin və investisiyaların hərəkətinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərir; BİM-də bu məsələlər üzrə (misal üçün, valyutaların məzənnələri barədə) kəskin münaqişələr meydana çıxır; beynəlxalq bazarlarda qiyməqoymanm transformasiyası nəticəsində əmtəələrin qiymətləri beynəlxalq qiymətlərə yaxınlaşır. Müasir dünya bazarı təkcə mallar və xidmətlərlə ticarəti deyil, həmçinin, kapitallar, innovasiyalar, lisenziyalar bazarlarını, turizm sektorunu, insanların müxtəlif fonuada yerdəyişməsini əhatə edir. Bütün bunlar BİM-in inkişaf etmiş formaları vasitəsilə reallaşdırılır.
Yüklə 7,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|