Kitabın nəşrinə göstərdiyi köməyə görə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı
Yüklə 7,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
Xülasə •
Dünya əhalisi, xüsusilə də inkişaf etməkdə olan və keçid iqtisadiyyatlı ölkələrin sakinləri ərzaq mallarının səmərəli tərzdə, tələbatın getdikcə artması nəzərə alınmaqla istehsal edilməsinə möhtacdır. Əhalinin strukturunda baş verən dəyişik-liklər, o cümlədən şəhər sakinlərinin sayının sürətlə artması ərzağa olan tələbatdan asılı deyil. Bundan başqa, aqrar sektorda məşğulluğun ixtisarı kənd təsənlifatmda əmək məhsuldarlığının artmasını tələb edir. Gəlirlər çoxaldıqca, həyat tərzi yaxşılaşdıqca, insanlar daha çox keyfiyyətli ərzaq istehlak edirlər. Dünya əhalisinin sayı isə sürətlə artır və tezliklə Yer sakinlərinin sayı 7 milyard nəfərə çatacaqdır. Deməli, dünyanın müxtəlif ölkələrinin kənd təsərrüfatı daha çox qida məhsulları, heyvanlar üçün yem kimi müxtəlif inqrediyentlərin və aqrar məhsulların emalı sənayesinin tələbatını ödəmək üçün xammal, yarımfabrikatlar istehsal etməlidir. •
milyarda yaxın insan aclıqdan əziyyət çəkir, milyonlarla adamın bu səbəbdən tələf olması davam edir. Yalnız inkişaf etmiş ölkələrin kiçik qrupu vətəndaşlarını keyfiyyətli ərzaqla təmin edir və bazara böyük həcmdə yeyinti məhsulları - buğda, düyü, ət, süd və s. çıxara bilir. Dünya ölkələrinin əksəriyyəti isə qida məhsullarının əsas növlərini satın almağa məcburdur. Beynəlxalq təşkilatların və TMK-nm buğda becərib heyvan və quşları yemləməkdənsə, müəyyən bitkiləri bioloji yanacaq məqsədilə becərilməsinin daha böyük səmərəliliyi barədə o qədər də uzaqgörən olmayan bəyanatları vəziyyəti daha da mürəkkəbləşmişdir. Nəticədə son bir neçə il ərzində ərzağa ehtiyac duymayan ölkələrin böyük bir qrupunda dənli bitkilərin, heyvanların, quşların istehsalı xeyli ixtisar olunmuşdur. Bu isə, ərzağın qiymətinin bahalaşması və qıtlığının yaranması, bir çox yoxsul ölkələrdə aclıq təhlükəsinin yenidən baş qaldmnası ilə nəticələnmişdir. •
ərzaq probleminin həlli üçün mühüm amilə çevrilmişdir. Qeyd olunmalıdır ki, inkişaf etmiş ölkələrin TMK-sı çoxdandır ki, inkişaf etməkdə olan ölkələrin aqrar sektorunda fəaliyyət göstərir. Məsələn, məşhur «United fruit» şirkəti Mərkəzi Amerikanın bir çox ölkələrində böyük plantasiyalara malik idi və onların iqtisadiyyatına güclü təsir göstərirdi («banan respublikası» termini də məhz burada meydana çıxmışdır). 490 •
Ancaq xarici TMK-nın fəaliyyətində nəzərəçarpan canlanma son illərdə müşahidə olunmağa başlamışdır. 2007-ci ildə bütün, əsasən də inkişaf etmiş ölkələrin, habelə Çinin və Cənubi Koreyanın TMK-sı aqrar sektorun inkişafına investisiya kimi 32 milyard dollar yönəltmişdir. Bu, başqa xammal sahələrinə XBİ ilə müqayisədə cüzi məbləğ olsa da, bunun 1990-cı illərdə 1 milyard dollardan az olduğunu xatırlasaq, meyil daha qabarıq görünür. •
Həmin sahədə TMK-nı investisiya qoyuluşundan çəkindirən amil inkişaf etməkdə olan ölkələrdə yetişdirilən aqrar məhsulların qiyınətlərinin ənənəvi ueuz-luğu və əvvəlki onilliklərdə bunun inkişaf etmiş dövlətlər tərəfindən qəsdən aşağı səviyyədə saxlanmasıdır. Ancaq son illər ərzaq mallarının qiymətlərinin ciddi baha-laşması nəticəsində TMK-nın bu sahədə fəallığı güclənmişdir. Hazırda TMK ilə onu qəbul edən ölkə arasında münasibətlərin ən səmərəli forması kənd təsərrüfatı podratı-dır. İnkişaf etməkdə olan ölkələrin aqrar sektoruna həmin qrupdan olan ölkələrin (Çin, Cənubi Koreya, Malayziya, Braziliya və s.) TMK-sı getdikeə fəal qoşulur. •
Son illərdə inkişaf etmiş ölkələrin, habelə sürətlə inkişaf edən ölkələr qrupunun TMK-sı Asiya, Afrika və Latın Amerikasında infrastruktur layihələrinin həyata keçirilməsinə böyük maraq göstərməyə başlamışdır. Məlumdur ki, infrastruktur milli iqtisadiyyatın inkişafının ən əsas şərtlərindən biridir və onun keyfiyyətli, şaxələnmiş avtomobil yolları, dəmir yolu və hava nəqliyyatı, hava limanları, yaxşı logistika olmadan dünya təsərrüfatı münasibətlərinə «qoşulması» qeyri-mümkündür. Ölkələrin xarici və beynəlxalq ticarəti məhdudlaşdığına görə, milli və dünya iqtisadiyyatları da infrastruktur olmadan dolğun inkişaf edə bilməz. •
Buna görə də inkişaf etməkdə olan ölkələrin hökumətləri TMK-nı və onların maliyyə vəsaitlərini milli infrastrukturun inkişafına cəlb etməyə çalışır. Təerübə bu əməkdaşlığın bir çox hallarda TMK-nı qəbul edən ölkəyə böyük fayda verdiyini göstərir. Amma bir sıra eiddi problemlər də aşkara çıxmış və bunlar UNCTAD-m Hesabatında öz əksini tapmışdır (2008-ei il). Məsələ konkret ölkədə infrastrukturun inkişaf etdirilməsinə TMK-nın məhz nə vaxt eəlb olunmasmdadır. Hökumətlər TMK-nın iştirak etdiyi milli layihələrin həyata keçirilməsindən gözlənilən effektin təmin olunması yollarını axtanb tapmalıdır. •
(o cümlədən TMK-nın) investisiyaların birləşməsinin optimal nisbətinin 491 Yüklə 7,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|