Kitabın nəşrinə göstərdiyi köməyə görə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı



Yüklə 7,98 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə199/306
tarix14.09.2018
ölçüsü7,98 Mb.
#68598
1   ...   195   196   197   198   199   200   201   202   ...   306

və  yerdəyişməsi,  xarici  bankları  və  şirkətləri  cəlb  etmək  məqsədilə  qeyri- 

rezidentlərin  maliyyə  fəaliyyətinin  tənzimlənməsində  güzəştli  rejim  yaradan 

ölkələr üçün səciyyəvidir. Ssuda kapitalının müasir bazan funksional baxımdan 

qısamüddətli  kapitallar  bazarına  (pul  bazarı)  və  ortamüddətli  və  uzunmüddətli 

kapitallar bazarına (kapitallar bazarı) bölünür. 

Maliyyə bazarı başqalarından bununla fərqlənir ki, orada pul resursları tipi 

və qüvvədə olma müddəti fərqlənən qiymətli kağızların buraxılışı vasitəsilə cəlb 

edilir. Ümumdünya kapitallar bazarında iki növ əməliyyat aparılır: kommersiya 

(xarici ticarət) və maliyyə (kapitalın ölkədən çıxarılması). 

Əməliyyatların müddətinə görə aşağıdakı bazarlar fərqləndirilir: 

 



Beynəlxalq pul bazarı (qısamüddətli banklararası əməliyyatlar); 

 



Beynəlxalq  kapitallar  bazarı  (ortamüddətli  və  uzunmüddətli 

əməliyyatlar). Bunun özü də iki hissədən ibarətdir: 

 

ssuda kapitallarının milli bazarı; 



 

avro valyuta və avroistiqrazlar bazarı. 



Avrobazar.  Beynəlxalq  ssuda  kapitalları  bazarının  fəaliyyətinin  əsasını 

avrobazar  təşkil  edir  və  depozit-ssuda  əməliyyatları  ölkə  ərazisindən  kənarda 

yerləşən  maliyyə  mərkəzlərində  avrovalyuta  ilə  aparılır.  Avrovalyuta  -  mənşə 

ölkə-sindən  kənarda  yerləşmiş  kredit  idarələrində  saxlanılan  və  buna  görə  də 

onun  valyuta  orqanlarının  nəzarət  səlahiyyətinə  aid  olmayan  istənilən  pul 

vahididir. Saxlanılan və istifadə olunan əsas pul vahidləri dollar, funt sterlinq və 

iyenadır (marka, frank və başqa valyutalar avro ilə əvəz edilmişdir). Avrobazarm 

%  hissəsindən  çoxu  dolların  payına  düşdüyü  üçün  onu  çox  vaxt  avrodollar 

adlandırırlar. Burada xarici hesablardakı valyutaların mütləq Avropa banklarında 

yerləşdirilməsi məcburi deyil;  onlar, adətən, ölkədən kənardakı  dünya maliyyə 

mərkəzlərində yerləşdirilir. 

Qeyd  etdiyimiz  kimi,  avrovalyuta  bazarında  depozit-ssuda  əməliyyatları 

1950-ci  illərdən,  milli  valyutaların  dönərliyinin  əldə  olunması  və  dolların 

ekspansiyası  şəraitində  Qərbi  Avropada  intensiv  surətdə  yayılmağa  başlayan 

xarici  valyutada  aparılır.  Avrovalyuta  bazarının  əhəmiyyəti  getdikcə  artırdı  və 

1990-cı illərin ortasına yaxın onun dövriyyəsi 2 trilyon dollardan artıq olmuşdur. 

Avrodollar  bazarının  həcmi  də  təqribən  bu  qədərdir,  lakin  onun  üzərində 

nəzarətin çətin olması,  bu amilin  Aİ  ölkələrinin iqtisadi  sabitliyinə mənfi təsir 

göstərəcəyindən  ehtiyatlanmağa  əsas  verir.  Bu  bazarlar  universal  olan  nəhəng 

avrobazarı təşkil edir və onun həcmi XXI əsrin əvvəlindən sürətlə genişlənir. 



505 


Aİ,  Yaponiya,  Avstraliya,  Kanada  və  bir  sıra  başqa  ölkələrdə  istiqraz 

borcları  formasında  çıxış  edən,  uzunmüddətli  kreditin  səciyyəvi  forması  olan 



avroistiqrazlar

 

böyük  əhəmiyyətə  malikdir.  Bu,  Qərbi  Avropa  mərkəzinin 

möhkəmlənməsini,  dünya  kapitalizm  sistemində  onun  maliyyə-iqtisadi 

mövqelərinin kifayət qədər sabitliyini sübut edir. 

Buna  görə  də  Qərbi  Avropada:  London,  Sürix,  Paris,  Lüksemburq, 

Frankfurt-Mayn,  Milan  və  Madriddə  dünyanın  nüfuzlu  mali}0'ə  mərkəzlərinin 

fəaliyyət  göstənnəsi  təsadüfi  deyil.  Uzaq  Şərqdə  analoji  mərkəzlər  -  Tokio, 

Sinqapur, Honkonq və Şanxayda, Yaxın Şərqdə - Bəhreyn və Qahirədə, Afrikada 

- Yohannesburqda fomıalaşmışdır. Təbii ki, maliyyə kapitalının cəmləşməsi, bir 

tərəfdən,  dünya  maliyyə  sisteminin  müxtəlif  həlqələrində  onun  ümumi 

vəzifələrindən hansının milli yaxud beynəlxalq və regional maliyyə qruplarının 

maraqları  ilə  təzad  təşkil  etməsindən  asılı  olaraq  ziddiyyətləri  kəskinləşdirir, 

digər tərəfdən isə, bu cür beynəlxalq mərkəzlərin sayının məhdud olduğu şəraitdə 

qaçılmaz olan inhisarlaşma effektini müəyyən qədər aradan qaldırır. Əslində isə

burada  «əmək  bölgüsü»  və  ayrı-ayrı  qrupların  regional-qitə  dominantlığı 

elementi mövcuddur. 

Avrobazar  ümumdünya  bazarının,  o  cümlədən  faiz  dərəcələri 

mexanizminin  nisbətən  müstəqil  altsistemi  kimi  fəaliyyət  göstərir  və  bu, 

kapitalların milli bazarları ilə müqayisədə daha çox müştəri cəlb etmək imkanı 

yaradır  (depozitlər  və  kreditlər  üzrə  münasib  faizlər  təklif  etməklə).  ABŞ-ın 



ssuda kapitalları bazarının avrovalyuta bazarı ilə əlaqələri daha sıxdır. Bu bazar 

dünya kredit bazarının strukturunda ən iridir. Bu, həm illik borcların məbləğinə, 

həm də əvvəlki kreditlər üzrə ödənilməmiş borcların ümumi məbləğinə aiddir. 

Ölkədə  valyuta  sistemi  üzərində  liberal  nəzarət  sistemi  qeyri-  rezidentlərin 

borcalma və investisiya fəaliyyətini dəstəkləyir. Kiçik istisnalarla kreditlərin və 

kapital qoyuluşlarının istənilən növləri onlar üçün əlçatandır. 

Çoxdan  fəaliyyət  göstərən  milli  və  xarici  kapitallar  bazarlarmdakı 

vəziyyət  inkişaf  etməkdə  olan  ölkələrin  analoji  (funksiyaları  və  vəzifələri 

baxımından)  bazarlarının  yaxın  vaxtlarda  meydana  çıxmasından  sonra  xeyli 

mürəkkəbləşmişdir.  Həmin  bazarlar  dinamik  amilə  çevrilərək,  dünya  maliyyə 

bazarlarının  təşəkkül  tapmış  sxemlərinə  ciddi  təsir  göstərir.  İqtisadiyyatı 

transfonnasiya  mərhələsində  olan,  dayanıqlı  «keçid»  böhranına  düçar  olmuş 

ölkələrdə yenicə yaranan mali]/yə bazarlarının rolu isə zəifdir. 

ABŞ-m ssuda kapitalları bazarından sonra öz həcminə görə ikinci yeri 



506 


Yüklə 7,98 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   195   196   197   198   199   200   201   202   ...   306




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə