Kitabın nəşrinə göstərdiyi köməyə görə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı
Yüklə 7,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Valyuta bazarının funksiyalarının tamin edilməsinin formaları.
- 249. ^ Ревинский H.A. Международная экономика и мировые рынки. Новосибирск, 1998. С. 519
- 18.9. Valyuta məzənnələri Valyuta məzənnəsi
miqrasiyasını asanlaşdırmaq məqsədilə xarici valyutanın alqı-satqı əməliyyatlarının həyata keçirilməsi; •
öhdəlikləri nəzərə alınmaqla aparılmasına dair hökumətlərarası müqavilələrin bağlanması; •
•
məzənnələr arasındakı fərqdən mənfəət əldə etmək üçün valyutaların alqı-satqısı (alver); •
valyuta məzənnələri dəyişərkən, potensial zərərdən sığortalanma (hecinq) üzrə xüsusi əməliyyatlar keçirilərkən riskdən müdafiə olunması'. Valyuta bazarının funksiyalarının tamin edilməsinin formaları. Valyuta bazarının fəaliyyətini təmin edən funksiyalar bu formalarda yerinə yetirilir: avrovalyuta bazarları, pul köçünnələri, hecinq, klirinq, kredit.
avrovalyuta bazarları, tipik beynəlxalq bazar olsa da, aşağıdakı xüsusiyyətləri var: •
bura iri borcalanlarm - hökumətlərin, mərkəzi bankların, dövlət birliklərinin iştirak etdiyi topdansatış bazarıdır və bazarın əksər hissəsi banklararası əməliyyatların payına düşür; •
bu bazar tənzimlənməyə məruz qalmır; •
əsasən qısamüddətli banklararası borclar bazarıdır; •
cari vəsait qoyuluşları üçün deyil, əmanətlər və müddətli vəsait qoyuluşları üçün mövcuddur; •
Pul köçürməsi - alıcılıq qabiliyyətinin beynəlxalq miqyasda ötürülməsindən ibarət olan və valyuta bazarı vasitəsilə yerinə yetirilən ən sadə əməliyyatdır. Məsələn, Böyük Britaniyaya səfər edən Rusiya turistinə funt sterlinq lazımdır. Turist valyutanı funt sterlinq şəklində deyil, banknot formasında alır.
nəticəsində potensial ziyan vurulmasından müdafiə vasitəsidir. Bir ölkənin idxalçısı başqa ölkədə mal alarkən, onunla milli valyutada, məsələn, əməliyyat aparıldıqdan sonrakı 2 ay ərzində hesablaşmalıdır. Ancaq müddət ərzində valyutanın məzənnəsi yüksələrsə, alıcı ziyana düşəcək (2 ay öncə
aldığı mala görə milli valyutada daha çox pul vahidi ödəməli olacaq). Belə vəziyyətin qarşısını almaq üçün malın alıcısı milli valyutanı əvvəlcədən alıb, onu satıcıya sonradan göndəmıəklə, hesablaşma aparır. Malın bu cür forvard qaydasında alınması onun baza dəyərinin təsbit olunmasına (mal öz sahibini dəyişənədək) yönəlmişdir və bununla da, valyutanın məzənnəsi dəyişdikdə, müştərinin müdafiəsini təmin edir. Klirinq. Beynəlxalq ödənişlər aparıldıqda, valyuta bazarı klirinq mexanizmini təmin edir. Klirinq mexanizmi bankların başqa valyuta (maliyyə) mərkəzlərindəki müvəkkil banklarda saxladıqları xarici valyutada olan depozitləri vasitəsilə fəaliyyət göstərir. Klirinq mexanizmi əqdlərin böyük hissəsini nağdsız qaydada yaxud vəsaitlərin köçürülməsi yolu ilə yerinə yetirməyə imkan yaradır və bu, bir sıra ticarət əməliyyatlarında böyük üstünlük təmin edir. Kredit. Nəzərdən keçirdiyimiz sahədə ixracatçı alıcıya yaxud onun bankına müddətli tratta göndərdiyi halda kreditdən istifadə olunur. Bu zaman tratta diskontlaşdırılır, veksellər bazarında satılır və ixracatçı onun diskontlaşdırılmış dəyərinin alır. Tratta xarici valyutada diskontlaş- dırıldığına görə, bank onu ixracatçıya ötürür və bununla da ixrac əməlİ3^atları asanlaşdırılır.
ölkələrin pul vahidləri ilə ifadə olunmasıdır. Dünya pul (valyuta) sistemində tarazlıq bütün əsas valyutalar arasında mübadilə məzənnələrinin hərəkəti (dəyişməsi) vasitəsilə təmin olunur və bu halda bir valyuta, məsələn, ABŞ dollarından (avrodan) bütün qalan valyutaların qiymətləndirildiyi ümumdünya standartı qismində istifadə edilir. Valyuta məzənnələrinin aşağıdakı tipləri (növləri) vardır: •
təsbit olunmuş valyuta məzənnəsi ifıxed exchange rate) - valyuta məzənnəsinin malij^ə hakimiyyətinin müdaxiləsi olmadan dəyişdirilməsi mümkün olmayan müəyyən indeksə (məzənnəyə) möhkəm bağlanması; •
çevik valyuta məzənnəsi {flexible exchange raté) - məzənnənin enib-qalxmasının bu tipini bir çox hallarda «çirkli üzmə» adlandırırlar (aşağı bax);
•
məzənnəsinə müəyyən «dəhliz» daxilində dəyişmək imkanının verildiyi rejimdir; •
valyuta məzənnəsinin «xalis üzməsi» (clean float) - üzən məzənnənin pul-kredit sisteminin rəhbər (dövlət) orqanlarının heç bir təsiri olmadan sərbəst dəyişdiyi rejim; •
valyuta ilanı (snake) - ilk dəfə yeni beynəlxalq valyutanın, EKYU- nun yaradılması ilə əlaqədar olaraq meydana çıxan sistem. Valyuta məzənnələrinin dəyişmələri, onun hüdudlarını təmsil edən iki divar arasında ilanın hərəkətinə bənzədiyi üçün, sistem, valyuta ilanını yaxud tuneldəki ilan adlandırılır; •
valyuta məzənnəsinin «çirkli üzməsi» {dirthy floating rate) — rəsmi hakimijq/ət orqanlarının müəyyən vəziyyətdən başqa ölkələrin mənafeyi və beynəlxalq qaydalarla hesablaşmadan öz xeyrinə istifadə etmək məqsədilə valyuta məzənnəsinin qəflət dəyişməsini dəstəklədiyi halda yaranan valyuta məzənnəsidir; •
məzənnəsi yüksəldilmiş valyuta (overvalued currency). Hesab olunur ki, bu halda onun məzənnəsi bazar məzənnəsindən yüksəkdir. Bir qayda kimi, məzənnənin yüksəldilməsi yaxud endirilməsi konkret valyutanın dünya ehtiyat valyutası ilə müqayisəsi yolu ilə müəyyənləşdirilir; •
məzənnəsi endirilmiş valyuta {undervalued currency). Bu valyutanın pariteti tədiyyə balansında dayanıqlı profısitə gətirib çıxarır. Məsələn, on illər ərzində ABŞ Yaponiyanı iyenanı süni olaraq aşağı məzənnədə saxlamaqda günahlandırırdı. Hazırda analoji ittihamlar Çin yuanına qarşı yönəlmişdir. Üzən valyuta məzənnələri halında valyutanın məzənnəsinin enməsi, onun alıcılıq qabiliyyəti paritetindən kənarlaşması şəklində təzahür edir və mallar həddən ziyadə ucuzlaşır; •
yaxud
sərbəst valyuta məzənnələri. Bu valyutanın məzənnəsi tez-tez dəyişir yaxud tələb və təklifdən asılı olaraq, sərbəst üzür. Ölkənin valyutasına olan tələbat isə mallara, xidmətlərə və maliyyə aktivlərinə tələbatın funksiyasıdır; •
çevikliyi məhdudlaşdırılmış valyuta (limited flexibility currency). Bu, üzən məzənnənin müəyyən məhdudiyyətlərin, mövcudluğu, yəni enib- qalxmaların müəyyən hüdudlarda yol verildiyi şəraitdəki növüdür; •
bağlanılmış yaxud möhkəmləndirilmiş məzənnəli valyuta (möhkəm 521 Yüklə 7,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|