Kitabın nəşrinə göstərdiyi köməyə görə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı
Yüklə 7,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Valyuta bazarının devalvasiya va revalvasiya vasitəsilə
- Forvard valyuta məz3iməsi.
paritet) (fıxed rate of exchange) milli valyutalar arasında rəsmi qaydada müəyyənləşdirilmiş nisbətdir. Ölkələr öz valyutalarının dəyərini başqa valyutanın yaxud XBH tipli valyutalar toplusunun dəyəri ilə müqayisə edir. Təsbit edilmiş məzənnələr halında valyuta bazarında mütəmadi olaraq izafi tələb yaxud təklif yaranır. Sərbəst üzən valyutaların bazar dəyəri tələb və təklif qanunu əsasında formalaşdığı halda, valyutaların əksəriyyəti hökumətin nəzarəti altındadır. Bu halda çox vaxt rəsmi (adətən təsbit olunmuş) məzənnə ilə yanaşı, «qara» valyuta bazarı fəaliyyət göstərir. Valyutanın dəyərinə təsir edən ümumi siyasətin həyata keçirilməsinə görə ölkələrin mərkəzi bankları məsuldur; son dövrdə «mərkəzi bankların bankı» qismində çıxış edən, yəni milli bankların bu sahədəki fəaliyyətini əlaqələndirən BHB-nin (Bazel) rolu getdikcə artmaqdadır. Valyuta bazarının devalvasiya va revalvasiya vasitəsilə tənzimlənməsi. Valyutaların məzənnələri istisnasız olaraq bütün ölkələrin inkişafını müşayiət edən inflyasiya amilinin təsiri altında dəyişdiyinə görə, yalnız inflyasiyanın miqyasından və onun yatırılmasından danışa bilərik. Tənzimləmənin inzibati metodları devalvasiya və revalvasiyadır. Devalvasiya yaxud milli valyutanın məzənnəsinin xarici valyutalara və ya beynəlxalq hesab vahidlərinə (XBH, dollar) nisbətdə aşağı salınması tez-tez baş verən haldır. Əvvəl belə düşünülürdü ki, devalvasiya pul vahidinin qızıl məzmununun rəsmi qaydada azaldılmasıdır. Devalvasiyanın əsas səbəbləri inflyasiya, tədiyyə balansının kəsiri, milli pul vahidinin alıcılıq qabiliyyətinin zəifləməsi və sairdir. Bunlar isə son nəticədə iqtisadiyyatın ümumi vəziyyəti, onun artımı yaxud tənəzzülü (böhranı) əsasında müəyyən olunur.
devalvasiyanın əksinə olaraq, milli valyutanın məzənnəsinin xarici valyutalara (məsələn, dollara) nisbətdə yüksəldilməsidir. Məsələn, əvvəlki 20 ildə ABŞ, yapon istehsalçılarının mallanm Amerikaya ixrac etməsini azaltmaq, öz istehsalçılarının isə Yaponiyaya ixracını stimillaşdırmaq məqsədilə, bu ölkənin iyenanı revalvasiya etməsinə dəfələrlə nail ola bilmişdi. Revalvasiya ixracın bahalaşmasına səbəb olmaqla, əmtəə ekspansiyasının təsirini zəiflədir. Amma bu tədbir Amerika korporasiyalarına müvəqqəti uğur qazandırsa da, ABŞ bu yolla özünün böyük ticarət kəsiri probleminin, heç olmasa, qismən həll ediləcəyinə ümid 522 bəsləyirdi. Tənzimləmə metodları kimi, revalvasiya və devalvasiya bütün ölkələr tərəfindən, müxtəlif şəraitlərdə və çox vaxt dolayı yolla istifadə olunaraq, milli valyutanın real dəyərinin yüksəlməsinə yaxud aşağı düşməsinə şərait yaradır. Forvard valyuta məz3iməsi. Bu məzənnə üzrə valyutanın forvard bazarına göndərilməklə, gələeəkdə alına yaxud satıla biləcəyi məzənnəni ifadə edir. Gələcəkdəki müxtəlif təqvim günlərinə müxtəlif məzənnələr müvafiqdir və ehtimallardan asılı olaraq, forvard məzənnəsi həmin gün mövcud məzənnədən yuxarı yaxud aşağı ola bilər. Tam ne}4ral ehtimallar vəziyyətində 2 valyuta arasındakı məzənnə nəzəri baxımdan müvafiq ölkələrdəki qısamüddətli faiz dərəcələri arasındakı fərqi əks etdirməlidir. Başqa sözlə, faiz dərəcəsi daha yüksək olan ölkənin valyutası forvard bazarında mövcud olan məzənnəyə nisbətən güzəştlə satılacaq. Bunun səbəbi «gizlədilmiş faiz arbitrajı»dır. Beynəlxalq çevikliyə malik olan qısamüddətli fondların sahibləri onları faiz dərəcələrinin yüksək olduğu ölkələrə köçürür, yerli bazarda həmin ölkənin milli valyutasını alır və onları, tutaq ki, 3 aylıq veksellərdə yerləşdirir. Eyni zamanda onlar valyutaların məzənnələrinin əlverişli olmayan dəyişməsi riskindən sığortalanmaq üçün həmin valyutanın satılması barədə forvard müqaviləsi bağlayırlar. Bu hərəkətlər, adətən valyutanın nağd məzənnəsinin artmasına, forvard məzənnəsinin isə aşağı düşməsinə səbəb olur. Forvard məzənnəsi müəyyən səviyyəyə endikdən sonra vəsaitlərin həmin ölkəyə köçürülməsi əhəmiyyətsiz əməliyyata çevrilir. Valyuta məzənnəsinin təsbiti qızıl paritetinə (qızıl standart şəraitində milli pul vahidinin zəmanət verilmiş qızıl məzmununa) yaxud beynəlxalq sazişə müvafiq olaraq həyata keçirilir. Klassik qızıl standartı dövründə qızıl pariteti əsasında müəj^ən edilən dayanıqlı məzənnələr tipik sayılırdı. Qızıl paritetinə istinad edən, 1% həcmində kənarlaşmaya yol verilən dayanıqlı valyuta məzənnələri sistemi İkinci Dünya müharibəsindən sonra fəali}^ətdə olan beynəlxalq valyuta sistemində də təsbit edilmişdi. Onun tərtibatçıları qiymətlərin səviyyəsinin bütün kapitalist ölkələrində prinsip baxımından eyni istiqamətdə və eyni templərlə dəyişəcəyini düşünürdülər. 1970-ci illərdə müxtəlif səbəblər (daxili və xarici) üzündən qiymətlərin
baş verdi. Bu səbəblər: dolların qızıla bağlanmasından imtina olunması (1971); iri kapitalist müəssisələrinin sabitləşmiş qiymət sisteminin pozulmasına yönəlmiş hərəkətləri; Yaxın 523 Yüklə 7,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|