Kitabın nəşrinə göstərdiyi köməyə görə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı



Yüklə 7,98 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə223/306
tarix14.09.2018
ölçüsü7,98 Mb.
#68598
1   ...   219   220   221   222   223   224   225   226   ...   306

mümkünlüyünü  təsbit  etməyə  başlamışdır.  Bu,  Çindən  idxal  edən  şirkətlərə 

mübadilə  xərclərində  və  valyuta  risklərinin  sığortalanmasında  qənaət  etmək 

imkanı yaradır. Rusiya istiqamətində yuana tələbat hələ o qədər də böyük deyil; 

2009-cu ildə RF ilə Çin arasında rublla ticarətin həcmi 16 milyard rubla yaxın 

olduğu  halda,  yuanla  200  dəfəyə  yaxın  az  olmuşdu  (2009-cu  ildə  ölkələr 

arasında ümumi ticarət dövriyyəsi 39 milyard dollara yaxın idi). Amma Pekin 

Rusiya ilə hesablaşmaların milli valyutada aparılmasında israrlıdır. 

Böhran  başlayandan  sonra  Pekin  yuanm  rolunun  möhkəmləndirilməsi 

üzrə  səylərini  xüsusilə  gücləndirmişdir.  2008-ci  ilin  qışından  Pekin  yuan 

satmaqla  qonşu  ölkələrlə  valyuta  svopları  bağlamağa  başlamışdır  (əqdlər 

Cənubi  Koreya,  Honkonq,  Malayziya  və  Belarusla  bağlanıb).  2009-cu  ilin 

yazında  isə  Çinin  maliyyə  orqanları  beynəlxalq  ticarətdə  hesablaşmaların 

yuanla  aparılmasına  imkan  verən  sxemi  bəyan  etmişdir.  HSBC  bankının 

proqnozlarına  görə,  2012-ci  ilin  sonuna  yaxın  yuanla  aparılan  ticari 

hesablaşmaların  həcmi  2  trilyon  dollara  yaxud  ÇXR-in  ümumi  xarici  ticarət 

dövriyyəsinin 50%-ə çata bilər. Ticarət həcminin artmasına vergi tədbirləri də 

təsir  göstənnəlidir:  2010-cu  ildə  Çin  Maliyyə  Nazirliyi  xarici  tərəfdaşlarla 

hesablaşmaları  yuanla  aparan  şirkətlər  üçün  vergi  güzəştlərinin  tətbiq 

ediləcəyini bildirmişdir. 

Pekinin  niyyətinə  görə,  dünyanın  əsas  valyutaları  ilə  birgə  yuanla 

müzaidələrin keçirilməsi bu sxemi genişləndirməlidir. Belə ki, China Foreign 

Exchange  Trade  (CFETS)  ticarət  platformasında  artıq  yuanla  ABŞ  dolları. 

Böyük Britaniyanın funtu, yapon iyenası, Honkonq dolları və Malayziya riqqiti 

dəyişdirilir, rubl-yuan cütlüyünün müzaidələri başlanmışdır. CFETS-də həyata 

keçirilən  müzaidələr  tam  sərbəst  aparılmır,  sistem  market-meyker  bankların 

orta  çəkili  məzənnəsini  müəyyənləşdirir,  bir  ticarət  sessiyası  ərzində 

tərəddüdlər isə hər iki tərəfə 5% həcmində məhdudlaşdırılır (dollar üçün dəhliz 

daha dardır - cəmi 0,5%). Rubl-yuan birbaşa müzaidələri 15 dekabr 2010-cu 

ildə  Moskva  Banklararası  Valyuta  Birjasında  (MBVB)  işə  başlamışdır  və 

Şanxay  fond  birjasının  rəhbərliyi  onun  təcrübəsinin  öyrənilməsini 

planlaşdırmışdır.  2011-ci  ildə  isə  Çinin  müzaidələri  öz  ticarət  sahəsində 

keçirməsi mümkündür. 

Ticarətin  yuana  keçməsinin  dəstəklənməsi  ilə  yanaşı,  Pekin  yuanla 

denominasiya  olunan  qiymətli  kağızlar  bazarının  əcnəbilərin  iştirak  etdiyi 

hissəsinin inkişaf etdirilməsini də stimullaşdırır. Hələ 2007-ci ildə Çin Dövlət 

569 



inkişaf  Bankı  14  milyard  yuanlıq  (təxminən  1,8  milyard  dollar)  istiqraz 

buraxmışdır  və  ötən  dövrdə  real  sektorun  bir  çox  bankları  bundan  nümunə 

götürmüşdür.  2010-cu  ilin  avqustunda  isə  McDonald’s  Honkonqda  bu  cür 

istiqrazların  200  milyon  yuan  (təqribən  29  milyon  dollar)  məbləğində  sınaq 

partiyasını  buraxdı.  Çin  bazarında  fəaliyyət  göstərən  Rusiya  şirkətləri  də  bu 

maliyyə alətinə maraq göstərir. 

Li Tzmm təsvir etdiyi strategiyanın birinci və ikinci mərhələsinə uyğun 

olan bu hərəkətlər  yuanm  ən əsas regional valyuta kimi  təşəkkül  tapması  ilə 

nəticələnməlidir.  Yuanın  ümumdünya  səviyyəsinə  çıxışı  isə  2020-ci  ilədək 

mümkündür  və  «Standart  Chartered»in  proqnozuna  görə  həmin  il  Çin 

iqtisadiyyatı ABŞ iqtisadiyyatım ötüb keçə bilər. Pekində ümid edirlər ki, bu 

vaxt  ÜDM-də  daxili  istehlakm  payının  artımı  ölkənin  ixracdan  asılılığını 

azaltmağa  imkan  verəcək  və  yuan  dönərli  valyutaya  çevriləcək'.  Bizim 

fıkrimizcə, bu hadisə artıq 2015-ci ilədək baş verə bilər. 

Beləliklə, XXI əsrin ümumdünya valyuta sistemində avronun, dolların və 

yuanm  rolu  və  yeri  Aİ,  ABŞ  və  Çinin  iqtisadi  qüdrətinin  nisbəti  əsasında 

müəyyən  olunacaq.  Avropa  inteqrasiyasında  baş  verən  meyillər  avronun 

xeyrinə  olsa  da,  ABŞ-m  öz  inteqrasiya  proseslərini  ölkənin  və  Şimali 

Amerikanın hüdudlarından kənara çıxarmağa cəhd edəcəyi nəzərə alınmalıdır. 

Ancaq Çin də öz nüfuzunu Uzaq Şərqin və Asiyanın geniş məkanında sürətlə 

gücləndirir. Buna görə də təkcə Çin 3aıanmm beynəlxalq valyuta kimi peyda 

olacağını  deyil,  həmçinin,  mərkəzi  Çində  və  Yaponiyada  yerləşən  Asiya 

valyuta zonasının yaranacağı istisna edilməməlidir. Beləliklə, XXI əsrin ikinci 

onilliyinin sonunda ümumdünya rəqabətinin 3 qüvvə mərkəzinə - ABŞ, Aİ və 

Çinlə  Yaponiya  ilə  birlikdə  regionun  başqa  ölkələrinə  istinad  edən  ən  azı  3 

beynəlxalq  valyuta  zonasının  möveudluğu  mümkündür.  Amma  bu,  müasir 

dövrün mövqelərindən baxışdır və yaxın gələcəkdə dünya iqtisadiyyatında və 

siyasətində vəziyyətin sürətlə dəyişməsi nəticəsində hadisələrin necə cərəyan 

edəcəyini  söyləmək  çox  çətindir.  Hazırda  isə  yalnız  həm  dolların,  həm  də 

avronun xeyli zəiflədiyini qeyd edə bilərik. 

^ KoMMepcaHT, 

2010. 23 

Hoaöpa. 


C. 8.

 

570 




Xülasə 

 



AİB 

yaradan 


Qərbi 

Avropa 


dövlətlərinin 

valyutalarının 

birləşdirilməsinin  əsas  ideyası,  obyektiv  ehtiyac  kimi,  Birliyin  inkişafının 

birinci  mərhələsində  meydana  çıxmışdır.  1969-cu  ilin  dekabrında  Haaqada 

keçirilən  görüşdə  Avropa  Birliyinin  liderləri  ölkələrinin  valyutalarının 

birləşdirilməsi  təşəbbüsü  ilə  çıxış  etdilər.  Təbii  ki,  bu  halda  AİB  dünyanın 

iqtisadi  məkanında  Qərbi  Avropa  dövlətlərinin  maraqlarını  mümkün  qədər 

güclü müdafiə etməyə, öz daxilində iqtisadi birliyi təmin etməyə və beynəlxalq 

hesablaşmaların  əksər  hissəsinin  həyata  keçirildiyi  dollardan  asılılığı 

zəiflətməyə çalışırdı. 

 

Birinci  mərhələdə  valyuta  məzənnələrinə  təsirin  gücləndirilməsi 



səyləri  üstün  idi.  1972-ci  ildə  AİB-in  6  ölkəsi  valyutalarının  birgə  «sərbəst 

üzməsi»  mexanizminin  yaradılması  haqqında  müqavilə  imzaladı.  Bu 

mexanizm  «valyuta  ilanı»  adını  almışdır.  Onun  məqsədi  müqavilə 

iştirakçılarının  valyutalarını  əlaqələndirmək  və  bir-biri  ilə  nisbətdə 

kənarlaşmasının 1,25%- dən çox olmamasına yol verməməkdir. ABŞ dollarına 

nisbətdə  birgə  tərəddüdün  sərhədləri  ±1,125%  müəyyənləşdirilmişdi. 

Məzənnələri müəyyən olunmuş hüdudlarda saxlamaq üçün, iştirakçı ölkələrin 

mərkəzi  bankları  valyuta  müdaxilələrini  həyata  keçirməli  idi.  Müdaxilənin 

maliyyələşdirilməsi  üçün  həmin  ölkələrin  mərkəzi  bankları  bir-birinə  svop 

formasında  45  günlük  qısamüddətli  kreditlər  verilməsi  barədə  razılığa  gəldi. 

Müstəsna hallarda kreditlər 5 ay müddətinə verilə bilərdi. 

 



AİB-in qəbul etdiyi qərarlara (Avropa Valyuta Sistemi haqqında Saziş) 

uyğun olaraq, 13 mart 1979-cu ildən AİB-in 6 dövləti (Fransa, AFR, İtaliya, 

Belçika, Niderland, Lüksemburq) tərəfindən yaradılan Avropa Valyuta Sistemi 

fəaliyyətə  başladı.  Göstərilən  saziş  Avropada  ümumi  valyuta  vahidini  - 

EKYU-nu  tətbiq  edirdi.  EKYU-nun  fəaliyyətinin  təmin  olunması  məqsədilə 

müdaxilələrin  maliyyələş-dirilməsi  üçün  resurslar  kimi  istifadə  olunan 

kreditlərin  müddəti  2-5  ilədək  artırıldı  və  müdaxilələrin  özü  ikitərəfli  oldu. 

Qeyd edək ki, əvvəl bu müdaxiləni valyutası ucuzlaşmış ölkənin mərkəzi bankı 

həyata  keçirirdisə,  EKYU-nun  tətbiqindən  sonra  bunu  valyutası  bahalaşan 

ölkənin mərkəzi  bankı  yerinə  yetirirdi.  Göstərilən halda müəyyən valyutanın 

kənarlaşma  həddi  ±2,25%-dək  artırılmış,  bəzi  hallarda  isə  (məsələn,  İtaliya, 

İspaniya, Portuqaliya və Böyük Britaniyada) ±6%-ə yol verilmiş, 1993-cü ildə 

isə ±15% həddinə çatmışdı. 

571 



Yüklə 7,98 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   219   220   221   222   223   224   225   226   ...   306




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə