Kitabın nəşrinə göstərdiyi köməyə görə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı
Yüklə 7,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
reallıqlarına uyğunlaşmada böyük nailiyyətlər əldə etmiş ölkələrin təcrübəsindən yararlanmaqla, ölkələrdə inkişaf prosesinin idarəçiliyi proqramını işləyib hazırlamaq olar. Bunlara ən parlaq nümunə müasir Çinlə yanaşı yeni sənaye ölkələri (YSÖ) qrupudur. Bu ölkələr qrupunun təcrübəsindən irəli gələn əsas nəticə bundadır ki, orada milli siyasət struktur islahatlarının həyata keçirilməsinə istiqamətlənmişdi. Bu məqsədə inkişaf siyasətinin makroiqtisadi və sektorlar üzrə tədbirlərinin bir-birinə uyğunlaşdırılması yolu ilə nail olunmuşdur. Bu məqsədin obyektləri qismində sahələr qrupu: kənd təsərrüfatı və qeyri-aqrar sektorlar çıxış edirdi. Aqrar siyasət kənd təsərrüfatında məhsuldarlığı məhdudlaşdıran struktur problemlərinin aradan qaldırılmasına və ilkin dövrdə kənd rayonlarında daxili tələbatın möhkəmlənməsinə yönəlmişdi. Bu siyasət həm sektorlararası, həm də sektordaxili səviyyələrdə struktur transformasiyanı stimullaşdıran sənaye siyasəti ilə dolğunlaşdırıhr, özü də siyasət tədbirlərinin uyğunlaşması, sadəcə olaraq, yeni fəaliyyət növlərinin fonnalaşması ilə məhdudlaşmayaraq, dinamik struktur dəyişikliklərinin bazisi olan kapital yığımının və texnoloji tərəqqinin həvəsləndirihnəsinə yönəlirdi. Siyasətin bu tədbirləri milli sərvətlərin çoxaldılması və həyat səviyyəsinin yüksəldilməsi məqsədləri üçün istehsal potensialının inkişafına, məhsuldar
Aydındır ki, bütün bu məsələləri dövlətin «neytral» mövqe tutduğu şəraitdə yalnız özəl şirkətlərə ümid bağlamaqla həll etmək ağlasığmazdır. Bu ölkələrdə dövlət iqtisadi fəalİ3^ətin güclü subyekti kimi çıxış edərək, bilavasitə infrastrukturun, sənayenin yeni sahələrinin yaradılması, inkişafın innovasiya proqramlarının işlənib hazırlanması ilə məşğuldur. Bu halda dövlət özəl sahibkarlığı sıxışdırmayaraq, ona həmişə yad olan ictimai maraqlar mövqeyindən çıxış edir. UNCTAD -m Hesabatında XXI əsrin çağırışlarına cavab verə biləcək yeni inkişaf dövlətinin qurulması üçün aşağıdakılar təklif olunur: •
dövlətin libertarianizmin və monetarizmin ehkamçı üsullarından fərqlənən yeni prioritetlər əsasında yeni fəal maliyyə siyasəti ilə yanaşı, biliklər sisteminə və milli innovasiya proqramlarına diqqətin artırmasının zəruriliyini şərtləndirir; •
struktur dəyişiklikləri nəzərə alınmaqla, iqtisadiyyatın şaxələnməsinin (diversiflkasiyasmm) çoxsaylı tipləri əsasında iqtisadi artımın və inkişafın 66 stimullaşdınimasının geniş proqramlarının işlənib hazırlanması. Bu artım modernləşdirməyə əsaslanır və binuənalı olaraq dövlətin iqtisadi rolunun yüksəlməsini, o cümlədən iqtisadiyyatın yeni dövlət sektorunun (bu elementsiz heç bir modernləşdirmə baş verə bilməz) inkişaf etdirilməsini nəzərdə tutur; •
«özgəninkiləşdirilməsi» səbəbinin «aradan qaldırılması» yaxud zəiflədilməsi ilə əlaqədar məsələlər kompleksinə baxılması; cəmiyyətdə sosial fərqlərin azaldılmasına (l;5-dən yüksək olmayan detsil əmsalı) nail olmaq üçün hərəkətlər; sahələrin bütöv qruplarında ağlabatan milliləşdirmə aparılması; •
modernləşdirmə məqsədi üçün daxili və xarici kapital arasında qarşılıqlı təsir imkanlarından XBİ-nin faydasının artırılması yolu ilə daha yaxşı istifadə olunması məsələsinin öyrənilməsi; •
artım və inkişaf prosesinə struktur dəyişikliklərinin ölkənin bütün ərazisi üzrə eyni qaydada həyata keçməsinə şərait yaradan, mərkəzlə regionların birgə fəaliyyətinin potensialından yararlanmağa imkan verən, daha dəqiq ifadə olunmuş regional yanaşma ilə silahlanma (regional iqtisadi siyasət). UNCTAD Hesabatının müəllifləri hesab edirlər ki, yeni inkişaf dövləti inkişaf sahəsində uğurlar əldə etmiş bəzi ölkələrdə (Şərqi Asiya, postkommunist) istifadə edilən, bir çox hallarda liderlərinin külli məbləğdə maliyyə resurslarına təkbaşına sərəncam verə bildiyi avtoritar təcrübədən imtina etməlidir. Bununla əlaqədar inkişaf dövlətinin başqa tipinin nümunələrinin təcrübəsinə, məsələn. Şimali Avropa və ya «Kelt pələngi» modelinə müraciət etmək olar. Demokratik inkişaf dövlətinin qurulması vətəndaşların inkişaf, idarəçilik və mühüm qərarların qəbulu proseslərində iştirakını nəzərdə tutmalıdır. Bu, insanların və onların təşkilatlarının ümumi problemlərin həlli və inkişaf məqsədilə bir-biri ilə əlaqəyə girməsinə imkan verən məşvərətçi demokratik yanaşmalara xüsusi diqqət yetirilməsi deməkdir’.
Səmərəli inkişaf dövlətinin yaradılması məsələsinin həllində uğur əldə olunmasının əsas şərti realizmdir. Məlumdur ki, maliyyə resursları kimi. ^ ЮНКТАД. Наименее развитые страны. Государство и управление процессом развития. Обзор, представленный Генеральным секретарем ЮНКТАД. 2009. С. 13. 67
yüksək ixtisaslı kadrlar da həmişə və hər yerdə çatışmır (avtokratiya dövlətləri istisnadır, burada istedadlı adamlar rejim tərəfindən qəbul olunmur, hakim bürokratiya isə nuvorişlərdən ibarətdir). Buna görə də məqsədlərin aydınlaşdırılması və yüksək ixtisaslı kadrların seçilməsi ali idarəçiliyin ən mühüm ilkin vəzifələrindən biridir. Amma təşkilatlarının nəzərə çarpan müvəffəqiyyətləri olmadan asan yolla pul qazanmaq elementlərini özünə hopduran menecer təbəqəsinin bu prosesə cəlb edilməsindən çəkinmək lazımdır. Burada aşağıdakı məqamlar nəzərə alınmalıdır: •
ki, ilkin dövrlərdə onların texniki potensialı o qədər də inkişaf etməmişdi. Burada inkişaf dövləti potensialı müəyyən müddət ərzində, bir çox hallarda isə dövlət qurumlarının təkmilləşdirilməsinə istiqamətlənmiş strategiya çərçivəsində formalaşmışdır; •
bir sıra ölkələrdə institusional islahatlar keçirilərkən əldə edilən müvəffəqiyyətlərin məhdudluğu ilk növbədə onların təşəbbüskarının çox vaxt «xarici dövlətlər» olması ilə əlaqədardır. İnkişaf layihələrində ölkənin özünün, onun elmi-akademik və təhsil dairələrinin əhəmiyyəti artdıqca, inkişaf dövlətinin potensialının yaradılması məsələsinin həlli asanlaşır. Başa düşülməlidir ki, iri korporasiyaları və onların menecerlərini, ilk növbədə özlərinə böyük gəlir gətirən vəziyyət qane edir, bu isə, heç də bütün hallarda onların fəaliyyət göstərdikləri ölkələrin uğurlu inkişafında, layihənin müvəffəqiyyətlə həyata keçirilməsində marağının olmasını nəzərdə tutmur; •
üçüncüsü, inkişaf etmiş ölkələrin səmərəli idarəetmə modellərinin tətbiqinin nəticəsi kimi, YSÖ-dən olan müvəffəqiyyət qazanmış ölkələrin modellərinin kor-koranə təkrarlanmasının yekunu da, çox güman ki, məhdud olacaq;
•
dördüncüsü, həm təşkilati-texniki, həm də siyasi potensialın mühüm əhəmiyyəti vardır. Bunlardan birincisini əsasən elm və təhsil dairələrindən müstəqil təfəkkürə malik olan, işbilən, korrupsiyaya meyil göstərməyən, vəzifəli şəxslər qarşısında mütiliyi və yaltaqlığı (zəif rəhbərlərin xüsusiyyəti «təşəbbüssüz» və «sözəbaxan» adamlara üstünlük verməkdir) inkar edən peşəkarların cəlb edilməsi əsasında formalaşdırmaq olar; •
beşincisi, maliyyə-iqtisadi proseslərinin müəyyən millətüstü mexanizmlər vasitəsilə tənzimlənməsini bütövlükdə gücləndirmək lazımdır. 68 Yüklə 7,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|