yardım göstərir. BMT və onun ixtisaslaşmış təşkilatları arasında əlaqələndirilmə
Birləşmiş Millətlər Təşkilatı Sistemi Rəhbərlərinin Əlaqələndirilmə Şurası
vasitəsilə təmin olunur. Onun tərkibinə Baş Katib, ixtisaslaşmış təşkilatların,
fondların, proqramların. Atom Enerjisi üzrə Beynəlxalq Agentliyin və ÜTT-nin
rəhbərləri daxildir.
60-cı yubiley sessiyasının (sentyabr 2005-ci il) dövlət və hökumət başçılarının
iştirak etdiyi Assambleyasının plenar iclasında Minilliyin Bəyannaməsində
nəzərdə tutulan öhdəliklərin yerinə yetirilməsi sahəsində BMT-nin əldə etdiyi
nailiyyətlərin hərtərəfli icmalı verilmişdir. Sessiyada milli, regional və qlobal
səviyyələrdə tərəqqinin təmin olunması üçün inkişaf və qlobal əməkdaşlıq
münasibətlərinin beynəlxalq səviyyədə razılaşdırılmış məqsədlərinə nail
olunmasının vacibliyinə xüsusi diqqət yetirilmişdir; BMT səviyyəsində keçirilən
konfranslarda və görüşlərdə iqtisadi, sosial və əlaqədar sahələrdə əldə olunmuş
razılaşmaların yerinə yetirilməsi məsələləri xüsusilə qeyd olunmuşdur. BMT-nin
idarələrinin ümumi strukturu və təşkili 22.3-cü şəkildə verilmişdir.
BMT idarələrinin təşkili sistemi çox mürəkkəbdir. Ümumilikdə isə BMT-
nin həyata keçirdiyi iqtisadi fəaliyyəti 4 istiqamət üzrə fərqləndirmək olar;
•
bütün ölkələr üçün ümumi olan qlobal iqtisadi problemlərin həlli;
•
sosial-iqtisadi inkişaf səviyyəsi fərqlənən dövlətlər arasında iqtisadi
əməkdaşlığın dəstəklənməsi;
•
inkişaf etməkdə olan ölkələrin iqtisadi artımının dəstəklənməsi;
•
regional iqtisadi inkişaf problemlərinin həlli.
Təcrübədə göstərilən istiqamətlər üzrə iş informasiya, texniki-
məsləhətvennə, maliyyə kimi fəaliyyət formalarından istifadə olunmaqla yerinə
yetirilir.
BMT-nin işinin informasiya
cəhəti, həm Katibliyin, həm də bütün digər
idarələrin ən geniş fəaliyyət sahəsidir. Daha böyük əhəmİ5^ət kəsb edən
məsələlər siyasi müzakirələrin gündəliyinə daxil edilir, yazılı hesabatlar və
arayışlar tərtib olunur. Bütün materiallar idarələrin müxtəlif bölmələrində
diqqətlə nəzərdən keçirilir və yalnız əsaslı hazırlıq işindən (o cümlədən
hesabatlar və məruzələr dərc olunduqdan) sonra BMT sisteminin müvafiq
idarələrində açıq müzakirəyə çıxarılır.
658
Şəkil 22.3
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının sistemi (strukturu)
659
Bu fəaliyyətin məqsədi üzv-dövlətlərin iqtisadi siyasətinin istiqamətlərinə
ümumi təsir göstərməkdir. Əslində, bu iş gələcək üçün yerinə yetirilir. Dərc
olunan müxtəlif məlumatlar, statistik göstəricilər mütəxəssislər arasında yüksək
qiymətləndirilir. İlkin statistik məlumatların eyniləşdirilməsi, toplanması və
işlənilməsi üzrə iş Statistika Komissiyası və Statistika Departamenti tərəfindən
yerinə yetirilir. Uçot və statistika sahəsində fəaliyyət zəif inkişaf etmiş ölkələr
üçün çox əhəmiyyətlidir; bir tərəfdən, çox vaxt onların özünün iqtisadi
əsaslandırılmış statistika metodları olmur, digər tərəfdən isə, həmin ölkələrin
bazarlarına girmək istəyən xarici təsərrüfat subyektləri üçün real infonnasiya
əldə etməyin yeganə yolu bu məlumatlardan istifadə etməkdir.
BMT-nin texniki-məsləhətvermə fəaliyyəti
buna ehtiyacı olan dövlətlərə
texniki yardım şəklində həyata keçirilir. Bu cür yardımın göstərilməsinin
prinsipləri hələ 1946-cı ildə müəyyən olunmuşdur:
•
ölkənin tərəqqisini təmin etməli, amma dövlətin daxili işlərinə xaricdən
iqtisadi və siyasi müdaxilə vasitəsinə çevrilməməlidir;
•
yalnız həmin ölkənin hökuməti vasitəsilə göstərilməli və yalnız həmin
ölkə üçün təyin olunmalıdır;
•
mümkün olduğu qədər ölkənin özünün arzuladığı fonnada
göstərilməlidir;
•
konkret xarakter daşımalı, texniki cəhətdən 3diksək keyfiyyət
tələblərinə cavab verməlidir.
Valyuta-maliyyə və kredit fəaliyyəti
əsasən BMT ilə əlaqədar olan
beynəlxalq təşkilatlar: BVF, BYİB, BMK, BİA vasitəsilə həyata keçirilir. Bu
strukturlar rəsmi cəhətdən BMT-nin ixtisaslaşmış təşkilatları olsa da, əslində,
ondan asılılığı zəifdir və özlərinin çox zaman ÜTT və ECOSOC-un
hesabatlarında dərc olunan tövsiyələrə zidd olan müstəqil konseptual ideyaları
ilə çıxış edir.
BMT çərçivəsində iqtisadi əməkdaşlıq orqanları sisteminin əsas struktur
bölmələri qismində onun Nizamnaməsində göstərilən 6 əsas orqandan üçü: Baş
Assambleya, İqtisadi və İctimai Şura və Katiblik çıxış edir.
660
22.6.
BMT Baş Məclisi (BMT BM)
və onun əsas qurumları
Nizamnaməyə uyğun olaraq, BMT Baş Məclisi BMT-nin beynəlxalq
əməkdaşlıq sahəsində funksiyalarının yerinə yetirilməsinə görə məsuldur və bu
sahədə konkret fəaliyyətə rəhbərliyi İqtisadi və İctimai Şura (ECOSOC)
vasitəsilə həyata keçirir. Assambleyanın əsas vəzifəsi iqtisadi xarakterli ən
mühüm, həlledici problemlərin müzakirəsi üçün BMT çərçivəsində ali forum
qismində çıxış etməkdir. Assambleya nəzərdən keçirilən sahədə öz
funksiyalarını əsasən ikinci komitə (iqtisadi və maliyyə məsələləri üzrə)
vasitəsilə yerinə yetirir. Bu, Assambleyanın əsas komitələrindən biridir.
Assambleya beynəlxalq əməkdaşlıq sahəsində BMT-nin Ticarət və İnkişaf üzrə
Konfransını (UNCTAD) yaxud BMT-nin Sənaye İnkişafı Təşkilatı (UNIDO)
kimi idarələrini təsis edir.
İqtisadi və İctimai Şura (ECOSOC). Bu təşkilat BMT-nin iqtisadi
mexanizmi sistemi iyerarxiyasında ikincidir. 1946-cı ildə yaradılan ECOSOC
BMT-nin sosial-iqtisadi sahədəki fəaliyyətini əlaqələndirir. ECOSOC-un 54
üzv-dövləti BMT-nin Baş Məslisi tərəfindən seçilir, özü də Təhlükəsizlik
Şurasının 5 daimi üzvü onun da dəyişməyən üzvləridir. ECOSOC-un Ali orqanı
- Şuranın sessiyasıdır. Hər il 3 sessiya keçirilir:
•
yaz sessiyası - sosial-hüquqi və humanitar məsələlər üzrə;
•
yay sessiyası - iqtisadi və sosial məsələlər üzrə;
•
xüsusi sessiya - təşkilati məsələlər üzrə.
ECOSOC-un fəaliyyətində 3 əsas funksiya fərqləndirilir:
•
beynəlxalq iqtisadi və sosial problemlərin yüksək səvi)^ədə müzakirəsi
və prinsipal siyasi xəttin işlənib hazırlanması üçün məsul ixtisaslaşmış
forumdur;
•
BMT-nin iqtisadi və sosial məsələlər üzrə bütün fəaliyyətini, onun
ixtisaslaşmış idarələrinin fəaliyyətini əlaqələndirir;
•
iqtisadi və sosial inkişafın, beynəlxalq əməkdaşlığın ümumi və xüsusi
problemləri üzrə ixtisaslaşmış tədqiqatların aparır, əldə edilən nəticələrin
ümumirir.
ECOSOC bunların fəaliyyətini əlaqələndirir:
•
daimi komitələrin (iqtisadi, sosial və s.);
661
Dostları ilə paylaş: |