•
funksional komissiyaların və altkomissiyalarm (statistika, sosial
inkişaf və s.), regional iqtisadi komissiyaların (Avropa İqtisadi Komissiyası,
Afrika üçün İqtisadi Komissiya və s.);
•
BMT-nin ixtisaslaşmış komissiyalarının (FAO, UNIDO və s.).
BMT-nin Nizamnaməsinin 68-ci
maddəsinə müvafiq olaraq, öz
funksiyalarını yerinə yetimıək üçün ECOSOC sessiyalar arasındakı müddətdə
işləyən köməkçi orqanlar yarada bilər. Flazırda 11 daimi komitə və komissiya
(təbii resurslar üzrə, qeyri-hökumət təşkilatları üzrə və s.), 6 funksional
komissiya (statistika, sosial inkişaf və s.), 5 regional iqtisadi komissiya və bir
sıra başqa orqan fəaliyyət göstərir.
ECOSOC-un strukturu. İqtisadi və Sosial Şura BMT-nin 14
ixtisaslaşmış idarəsinin, 10 funksional komissiyanın və 5 regional
komissiyanın işini əlaqələndirir; BMT-nin 11 fondundan və proqramından
hesabatlar alır; BMT sisteminin təşkilatlarına və üzv-dövlətlərə proqram
xarakterli tövsiyələr verir. BMT-nin Nizamnaməsinə müvafiq olaraq,
ECOSOC əhalinin həyat səviyyəsinin yüksəldilməsi, tam məşğulluğunun təmin
edilməsi və sosial- iqtisadi tərəqqi üçün şərait yaradılmasına yardım
göstərilməsinə; sosial və iqtisadi, səhiyyə sahələrində beynəlxalq problemlərin
həlli yollarının tapılmasına; mədəniyyət və təhsil sahələrində beynəlxalq
əməkdaşlığın dəstəklənməsinə, insan hüquqlarına və ümumi azadlıqlara
hərtərəfli hörmət göstərilməsinə görə məsulİ3^ət daşıyır. BMT-nin insan və
maliyyə resurslarının 70%-dən çoxu ECOSOC-un sərəncammdadır. Öz
mandatını yerinə yetirərkən ECOSOC elmi, işgüzar dairələrin nümayəndələri
və qeydiyyatdan keçmiş 2100-dən çox qeyri-hökumət təşkilatı ilə
məsləhətləşmələr aparır. Şura hər ilin iyul ayında müddəti 4 həftə çəkən əsas
sessiyasını növbə ilə Nyu- Yorkda və Cenevrədə keçirir. Sessiya çərçivəsində
yüksək səviyyəli bir neçə iclas keçirilir. Bu iclaslarda milli hökumətlərin
nazirləri və beynəlxalq təşkilatların başçıları və yüksək vəzifəli digər şəxslər
ümumdünya əhəmiyyəti olan ayrıca mövzunu müzakirə edirlər. Son illərdə
ECOSOC həlledici strateji sahələrdə aparıcı rolu öz üzərinə götürür. 1999-cu
ildə keçirilən yüksək səvi)^əli iclaslarda «Yoxsulluq problemləri üzrə
Manifest» qəbul olunmuş və bu sənəddə yeni minillik ərəfəsində inkişafın
məqsədləri müəyyənləşdirilmişdi. Bu məqsədlər BMT-nin Nyu-Yorkda
keçirilən Minilliyin Sammiti tərəfindən bəyənilmişdir. 2000-ci ildə keçirilən
yüksək səviyyəli iclasda qəbul olunmuş nazirlər Bəyannaməsində «rəqəm
uçurumunun» ixtisarı üzrə konkret təkliflərin
662
verilməsi nəticəsində 2001-ci ildə Məqsədli İKT (infonnasiya-kommunikasiya
texnologiyaları) qrupu yaradılmışdır. 1998-ci ildən ECOSOC əsas sessiyaların
çərçivəsindən kənarda Bretton-Vuds idarələrinin - BVF-in və DB-nin əsas
komitələrinə başçılıq edən maliyyə nazirlərinin iclaslarını keçirir.
Köməkçi və ECOSOC ilə əlaqədar olan orqanlara aşağıda göstərilən
komissiyalar, komitələr və başqa orqanlar aiddir.
Funksional komissiyalar.
•
Statistika Komissiyası;
•
Əhali və inkişaf
üzrə Komissiya;
•
Sosial
inkişaf üzrə Komissiya;
•
İnsan hüquqları üzrə Komissiya;
•
«Group-3» (Aparteid cinayətlərinin qarşısının alınması və ona görə
cəzalandırma haqqında Beynəlxalq Konvensiyaya uyğun olaraq yaradılmışdır);
•
Zorakılıq yaxud könüllü olmayan yoxaçıxmalar üzrə İşçi Qrup;
•
İnsan hüquqlarının daimi olaraq kobud surətdə pozulması hallarının
öyrənilməsi üzrə İşçi Qrup;
•
Əsassız saxlanmalar üzrə İşçi Qrup;
•
İnkişaf hüququ üzrə açıq tərkibli İşçi Qrup;
•
İşgəncə və digər qəddar, qeyri-insani və ya ləyaqəti alçaldan rəftar və
ya cəza əleyhinə Konvensiyanın Fakültativ Protokolunun işlənib hazırlanması
üzrə açıq tərkibli İşçi Qrup;
•
Yerli xalqların hüquqları haqqında Bəyannamənin işlənib
hazırlanması üzrə açıq tərkibli İşçi Qrup;
•
Struktur yenidənqurmaları və iqtisadi, sosial və mədəni hüquqlar
proqramlarına aid olan baza rəhbər prinsiplərinin işlənib hazırlanması üzrə açıq
tərkibli İşçi Qrup;
•
İnsan hüquqlarının dəstəklənməsi və müdafiəsi üzrə altkomissiya;
•
Milli, etnik, dini və dil azlıqlarına mənsub olan şəxslərin hüquqlan
məsələsi üzrə İşçi Qrup;
•
Köləliyin müasir fonnaları üzrə İşçi Qrup;
•
Yerli xalqlar üzrə İşçi Qrup;
•
Altkomissiyaların iş metodları üzrə sessiya İşçi Qrupu;
•
Ədliyyə üzrə İşçi Qrup;
•
Transmilli korporasiyaların iş metodları və fəaliyyəti üzrə sessiya İşçi
Qrupu;
663
•
Məlumatlar üzrə İşçi Qrup;
•
Qadınların vəziyyəti üzrə İşçi Qrup;
•
Narkotik vasitələr üzrə İşçi Qrup;
•
Yaxın və Orta Şərqdə narkotiklərin qeyri-qanuni dövriyyəsi və bununla
bağlı məsələlər üzrə altkomissiya;
•
Narkotiklərə dair qanunlara əməl olunmasının təmin edilməsi üzrə milli
idarələrin başçılarının Müşavirəsi;
•
Cinayətlərin qarşısının alınması və cinayət hüququ üzrə Komissiya;
•
İnkişaf məqsədləri üçün elm və texnika üzrə Komissiya;
® Dayanıqlı inkişaf üzrə Komissiya;
•
Açıq tərkibli xüsusi işçi qruplan;
•
Energetika və dayanıqlı inkişaf üzrə açıq
tərkibli xüsusi hökumətlər-
arası Ekspertlər Qrupu;
•
BMT-nin meşələr üzrə Forumu.
Regional komissiyalar.
» Afrika üçün İqtisadi Komissiya (ECA);
•
Asiya və Sakit Okean Ölkələri üçün İqtisadi
və Sosial Komissiya
(ESCAP);
•
Avropa İqtisadi Komissiyası (UNECE);
•
Latın Amerikası və Karib dənizi hövzəsi Ölkələri üçün İqtisadi
Komissiya (ECLAC);
•
Qərbi Asiya Ölkələri üçün İqtisadi və Sosial Komissiya (ESCWA).
Daimi komitələr:
•
Proqram və əlaqələndinrıə üzrə Komitə;
•
Yaşayış məntəqələri üzrə Komitə;
•
Hökumətlərarası idarələrlə danışıqlar üzrə Komitə.
Xüsusi orqanlar:
•
İnformatika üzrə açıq tərkibli xüsusi İşçi Qrup;
Hökumət ekspertlərindən ibarət olan ekspert orqanları:
•
Təhlükəli yüklərin daşınması və kimyəvi
maddələrin qlobal səviyyədə
razılaşdırılmış təsnifatı və markalanması üzrə Ekspertlər Komitəsi;
•
BMT-nin Coğrafi Adlar üzrə Ekspertlər Qrupu.
Şəxsən çıxış edən üzvlərdən ibarət olan ekspert orqanları:
•
İnkişaf
Sahəsində Siyasət üzrə Komitə;
•
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının dövlət idarəçiliyi və maliyyə sahəsində
664