Kitabın nəşrinə göstərdiyi köməyə görə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı
Yüklə 7,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- «İqtisadi danışıqlar Məcəlləsinin» yaradılmasının vacibliyi.
- «Beynəlmiləl bürokratiya həmrəyliyi».
tərəfindən zorla təcrid edilmiş gənc dövlətə dünya siyasətində böyük nailiyyət qazanmağa imkan verən Genuya konfransıdır. Beləliklə, iqtisadi diplomatiya sahəsində danışıqlar prosesi, onların get- gedə böyük siyasi və iqtisadi vəzifələrin yerinə yetirilməsi vasitəsinə çevrilməsi ilə əlaqədar olaraq, perspektiv və ümidverici istiqamətdir. Bu baxımdan danışıqların elmi dərk olunması vəzifəsinin adekvat yerinə yetirilməsi üçün həmin prosesin yaxşı təşkil olunmasının mümkün sxemləri yaxud matrisi barədə məsələ qarşıya çıxır. Tədqiqatların beynəlxalq praktikasında bu məsələ «beşüzvlü» təhlil sxemi vasitəsilə həll olunur. Nətieədə danışıqlar prosesi barədə geniş miqyaslı təsəvvür yaranır. Təhlilin «beşüzvlü» sxeminə aşağıdakılar daxildir: •
danışıqların iştirakçıları; •
danışıqların strukturu, danışıqlar predmetinin gündəlikdə əks olunması, danışıq iştirakçıları arasında fikir ayrılıqlarının strukturu; •
və buna nail olunması vasitələri, danışıqların aparılmasında üstünlük verilən metodlar; •
qoyulan problemlərin həlli yolları, prosesin dinamikası və mərhələləri; •
danışıqların başa çatması, onların fonnalarınm nəticəsi, həyata keçirilməsi. Gördüyümüz kimi, təhlilin göstərilən sxemi universal olsa da, kifayət qədər konkretdir. Danışıq iştirakçılarının təsviri, onların resursların, mürəkkəb məsələlərin həllinə, o cümlədən həmin danışıqların predmetinə münasibəti, qərarların qəbul olunmasının struktum, qüvvələrin yerləşdirilməsi, danışıq apanuaq səlahiyyəti verilən şəxslər - bütün bunlar diplomatik və elmi təhlilin əlifbasına aiddir. Bu hərəkətlər danışıqların iştirakçıları yaxud danışıqları müşahidə edənlər tərəfindən həmişə (demək olar ki, həmişə) yerinə yetirilir. Həll olunan problemin strukturu, onun gündəlikdə əks olunması, gündəliyin hər bir bəndi üzrə tərəflərin mövqeyi, onların maraqları və imkanları, çoxtərəfli danışıqlar apanidıqda isə başqa iştirakçıların mövqeyi və qüvvələrin yerləşməsi, mümkün koalisiyalar - bütün bunlarda xüsusi məxfilik yoxdur. Bu məsələlərlə həmişə mütəxəssis-praktiklər və nəzəriyyəçilər məşğul olmuşlar və buna dair külli miqdarda məlumat tapmaq mümkündür. İştirakçıların danışıqları apanuaq strategiyasının, onların maraqlarının. 103 ənənələrinin, müxtəlif məktəblər çərçivəsində baxışlarının, habelə mənafelərinə toxunulan siyasi dairələrin, dəvət edilmiş mütəxəssislərin və təhlil mərkəzlərinin təhlili sxemin daha böyük maraq doğuran və nisbətən az tədqiq olunmuş hissəsidir. Bütün bunlar əvvəllər öyrənilsə də, müasir dövrdə siyasi proseslərin aşkarlığının artması, siyasi təhlil üçün şəraitin yaxşılaşması əlavə imkanlar yaradır və perspektivlər açır. Eyni fikri danışıqların aparılması prosesi haqqında da demək olar; onun öyrənilməsi danışıqlar haqqında əhəmiyyətli əlavə informasiya əldə etmək imkanı verdiyi üçün mütəxəssislərin diqqətini nisbətən yaxın dövrdə, 1970-1980-ci illərdə cəlb etməyə başlamışdır. Danışıqların nəticələrinə, onların yerinə yetirilməsinə və bütün əlaqədar problemlərin həllinə gəldikdə isə burada müxtəlif danışıqların nəticələrinin bir- birindən asılılığı, yəni bir razılaşmanın yerinə yetirilməsinin digər danışıqlarda həmrəyliyin əldə edilməsi üçün şərt olması kimi həlqə aşkarlanmışdır. Belə hallarda əlavə olaraq verifıkasiya və monitorinq problemləri meydana çıxır. Onların yerinə yetirilməsi danışıqlar üzrə qərarların qəbul olunmasının ayrılmaz hissəsinə çevrildiyinə görə çox zaman razılıq əldə olunması prosesini mürəkkəbləşdirir. Sonuncu qeyd isə danışıqların elmi cəhətdən öyrənilməsi barədədir. «İqtisadi danışıqlar» və onların vasitəsilə həll olunan problemlərin sayı sürətlə artır. Beynəlxalq maliyyə dayanıqlığına nail olmaq üçün danışıqlar yolu ilə əldə edilən qərarların əhəmiyyəti artır. Danışıqların müvəffəqiyyətsizliyi artıq ayrıca götürülmüş bir ölkənin iflası ilə deyil, bununla bağlı olaraq müzakirə edilən bir çox məsələlərə zərbə vurulması ilə nəticələnir. Buna görə də müasir beynəlxalq danışıqların sistemli xarakteri, onların qarşılıqlı əlaqədə, kompleks şəklində olması barədə danışmaq zərurəti yaranır.
sistemliliyi haqqında məsələnin qaldırılması danışıqlar problematikasmm, onun müasir beynəlxalq danışıqlarda yerinin, mübahisəli problemlərin həlli üsullarının və metodlarının daha dərindən və sistemli tədqiqinə yol açır. Bu, ilk növbədə, mövcud olan və yaradılan danışıq rejimlərinin (məsələn, ÜTT tipli), onların danışıqlar prosesinin inkişafına təsirinin öyrənilməsi; münaqişələrin həlli cəhdlərindən onların resurs, hüquqi və infonnasiya bazaları da daxil olmaqla, hərtərəfli müzakirəsinədək mübahisəli problemlərin qoyuluşuna yeni yanaşmadır. Nəhayət, bu danışıqların aparılmasının və başa çatdırılmasının daha səmərəli və münasib formalarını nəzərdə tutan, universal qaydalar və 104 prosedurlar toplusu şəklində olan vahid «danışıqlar Məcəlləsinin» yaradılmasıdır'. Əgər bütün bu məsələlər müəyyən dərəcədə keçmişdə öyrənilmiş və indi də öyrənilirsə, onların mühüm əhəmiyyət kəsb edən bir çox məqamları kölgədə qalır, aparıcı ölkələrdə nəşr edilən dərsliklərdə isə bunun üstündən sükutla keçilir (bir növ beynəlmiləl bürokratiya həmrəyliyində ifadə olunur). Bu zaman aşağıda göstərilən bir sıra ümumi şərtlər dairəsi nəzərdə tutulur: •
ölkənin bütün idarələri və vəzifəli şəxsləri tərəfindən həyata keçirilən ümumi siyasətin, xarici iqtisadi strategiyanın vəhdəti. Danışıqlar zamanı yüksək vəzifəli şəxs dövlətin ümumi xəttindən kənara çıxan nə isə söyləyirsə, nəinki ümumi strategiya, həmçinin dövlət, onun hakim dairələri nüfuzdan düşür. Danışıqların konkret məqsədlərinə nail olunması böyük problemə çevrilir; •
həm xarici siyasi və xarici iqtisadi komplekslərdə, həm də icra və qanunvericilik hakimiyyətləri daxil olmaqla, daxili siyasətdə dövlətin yüksək ixtisaslı kadrlarla təmin olunması. Siyasət və iqtisadiyyat arasında get-gedə güclənən əlaqələr dövlətin idarə olunmasının ali eşelonlarında işləmək qabiliyyəti olan insanların seçilməsini tələb edir; •
həyata keçirilən siyasətin, ölkənin bütövlükdə müasir dünyada, regionlarda, dost alyanslarda və bloklarda gücünün və imkanlarının aydın təsəvvür olunmasının zəruriliyi. Ölkənin siyasəti, onun xarici iqtisadi əlaqələri haqqında real təsəvvürlər olmadan aparılan danışıqlar, «başqa» tərəfin danışıqlar üzrə tərəfdaşının nəyə nail olmaq istədiyini başa düşməməsi nəticəsində uğursuzluğa düçardır. Dərin biliklərə və yüksək əqli inkişafa əsaslanan peşəkarlıq rəsmi nümayəndə heyətlərinin gündəlik fəaliyyətinə də, keçirdiyi görüşlərdə beynəlxalq iqtisadi problemlərlə qarşılaşan siyasətçiyə də, sıravi mütəxəssisə də baza qismində lazım olan keyfiyyətdir. «Beynəlmiləl bürokratiya həmrəyliyi». Bu təzahür sonuncu onilliklərdə nəzərə çarpmağa başlamışdır. O, beynəlxalq münasibətlərin ən müxtəlif səviyyələrində və ən müxtəlif fonnalarda mövcuddur: •
müharibə və sülh problemlərinin, insan hüquqlarının və təhlükəsizliyin təmin olunması sahəsində fəaliyyət göstərən beynəlxalq təşkilatların işində; •
KpeMeHtoK B.
V KƏS .
COM .
C. 64. 105 Yüklə 7,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|