Kitabın nəşrinə göstərdiyi köməyə görə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı
Yüklə 7,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İxrac üçün istehsal şirkətlərin mənfəətliliyinin artırılması amili kimi.
- Risklərin bölüşdürülməsi.
- İdxal imkanları.
və onun şaxələnmə proseslərini ləngidən bu asılılıq, ticarət strategiyaları işlənib hazırlanarkən amil kimi nəzərə alınmışdır. Buna görə də onlar inkişaf etməkdə olan ölkələrin klassik mallardan, məsələn, yalnız xammal və tropik bitkilərin ixracından asılılığını azaltmaq üçün vəziyyəti dəyişdirməyə çalışırdı. Bu məqsədlə inkişaf etməkdə olan ölkələr hazır məhsulların istehsalının, o cümlədən ixracının genişləndirilməsinə səylər göstərirdi. İnkişaf etməkdə olan ölkələrin özünəməxsus
məhz
bu nöqteyi-nəzərdən müəyyənləşdirilmiş və bunların hər birinə ölkələr qrupları daxil olmuşdur.
inkişaf etmiş ölkələrə yaxınlaşır və bura Honkonq, Sinqapur, Tayvan, Cənubi Koreya, İsrail kimi dövlətlər daxildir. Bu ölkələrin hamısında təbii resurslar kasaddır və buna görə də onlar öz səylərini əməktutumlu son məhsulun ixracı üzərində cəmləşdirməyə məcburdur. Onlar hələ 1960-1970-ci illərdə dünya bazarlarına kifayət qədər mürəkkəb məmulatlar ixrac etməyə başlamış və Qərb ölkələri ilə müvəffəqi}^ətlə, o cümlədən işçilərin əmək haqlarının aşağı olması sayəsində rəqabət apara bilmişlər. Portuqaliya və Yunanıstan kimi dövlətlər isə artıq 1970-ci illərin sonunda inkişaf etmiş ölkələr qrupuna daxil olmuşdur. İkinci qrupun ölkələri - Argentina, Braziliya, Meksika və Türkiyə (inkişaf etməkdə olan ölkələrin orta kapitalist yetkinliyi ölkələri ilə həmsərhəd «yuxarı» qrupu); bunlar emal olunaraq hazır məmulata çevrilmək üçün xammala və kifayət qədər tutumlu daxili bazara malikdirlər. Sonuncu məqam öz növbəsində onlara irimiqyaslı istehsalı təşkil etməyə imkan yaradırdı. Bu strategiyanın sayəsində həmin ölkələr həm istehsal təyinatlı və aralıq məhsulların ixracında, həm də istehlak bazarlarında, o cümlədən tikintidə müəyyən nailiyyətlər əldə etmişdir. Ölkələrin üçüncü qrupuna, adətən, sürətli inkişafla fərqlənən Hindistanı və Misiri aid edirlər. Onlar standartlaşdırılmış aralıq məhsulların (toxuculuq malları, məişət texnikasının lisenziyalaşdırılmış növləri, tikinti məmulatları və s.) ixrac üçün buraxılışını təşkil etmişlər. Son illərdə burada autsorsinq müvəffəqiyyətlə inkişaf etməyə başlamışdır. Yuxarıda göstərilən hər üç strategiyanı birlikdə tətbiq edən Çin xüsusi halı
təmsil edir. İxrac imkanları. Firmalar, bir qayda olaraq, cari və uzunmüddətli dövrdə daxili tələbatın zəifliyi yaxud başqa səbəblərdən təyinatı üzrə istifadə edilməyən istehsal güclərinə, məsələn, təbii resurslar ehtiyatlarına, müəyyən 160
məhsulun buraxılması üçün təyin olunmuş və başqa malların istehsalında tətbiq edilə bilməyən istehsal güclərinə və s. malik olur. Şirkətlər məhsul buraxılışını iki dəfə artırdıqda öz xərclərini 20-30% azalda bilər. Buna görə də müasir şəraitdə şirkətlər, xüsusilə də iri şirkətlər məhsul istehsalının artırılması üzrə əməliyyatlarını planlaşdırarkən, yalnız ölkədaxili dəyişikliklərlə məhdudlaşmayaraq, onların bazarlarını qlobal mövqedən müəyyənləşdirir.
Müəyyən şəraitdə istehsalçı firma öz məhsullarını xarici bazarlarda evdəki ilə müqayisədə daha böyük fayda ilə sata bilər. Bu, müxtəlif səbəblər, o cümlədən əmtəənin xaricdə başqa həyat dövründə olması ilə əlaqədar olaraq, ölkə daxilində və xarici ölkədəki rəqabət mühitinin müxtəlifliyi ilə bağlı ola bilər. Nəticədə ölkə daxilində yetkinlik mərhələsi malın daxili qiymətinin ucuzlaşmasına, eyni zamanda xaricdə artım mərhələsində olması isə qiymət probleminin aradan qaldırılmasına gətirib çıxara bilər. Mənfəətlilik, həmçinin, ölkədə və xaricdə dövlət tənzimlənməsinin müxtəlifliyi (gəlirlərə vergi qoyulması, qiymətlərin, tariflərin, rüsumların tənzimlənməsi və s.) nəticəsində də arta bilər. Risklərin bölüşdürülməsi. İstehsalçı fınna öz mallarının satışını bir ölkə bazarının hüdudlarından kənara çıxartdıqda, eyni malın həyat dövrünün mərhələləri ilə ölkələrin işgüzar fəallıq mərhələlərinin fazalarının müxtəlif olması səbəbindən tələbatın tərəddüdü minimum səviyyəyə enir. İxrac vasitəsilə riskin aşağı salınmasının başqa istiqaməti istehlakçılar dairəsinin genişləndirilməsidir ki, bu halda ölkə daxilində müştərilərin bir hissəsinin itirilməsi kompensasiya olunur.
daha ucuz, keyfiyyətli xammal və materiallar, hazır və komplektləşdirici məmulatlar axtardıqlarına görə xarici ticarətdə iştirak üçün siqnal (impuls) təkcə ixracatçıdan deyil, həmçinin, idxalçıdan da daxil ola bilər. Başqa halda fınna özünün əmtəə qrupunun çeşidini artırmaq məqsədilə başqa ölkələrdə istehsal olunmuş yeni mallar axtarır və bu, ona təklifi artırmağa, idxala isə ticarət-bölgü şəbəkəsinin izafi güclərindən yararlanmaq imkanı verir. Xammalın, materialların və komplektləşdirici məmulatların beynəlxalq göndərişləri istehsal xərclərini azaltmağa yaxud hazır məhsulların keyfiyyətini yüksəltməyə imkan yaratdıqda isə onları alan fınna idxal edilən mallarla 161
Yüklə 7,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|