Kitabın nəşrinə göstərdiyi köməyə görə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı
Yüklə 7,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dünyanın əsas treyderləri: dünya üzrə ixracda milli ixracın payı’* Ölkələr və ölkələr qrupları 2000
- Dünyanın əsas treyderləri: dünya üzrə idxalda milli idxalın payı’* Ölkələr və ölkələr qrupları 2000
Cədvəl 6.4 Dünyanın əsas treyderləri: dünya üzrə ixracda milli ixracın payı’* Ölkələr və ölkələr qrupları
Aİ-27 17,5
18,0
17,3
17,4
16,6
16,2
Kanada
6,2
5,0
4,6
4,3
3,9
3,7
ABŞ
17,4
12,4
12,3
11,9
11,2
10,8
Çin (Honkonqsuz)
5,5
10,5
11,5
12,5
12,4
12,8
Yaponiya
10,7
8,2
7,7
7,3
6,8
5,7
* Eurostat, 01.07.2010. Cədvəl 6.5 Dünyanın əsas treyderləri: dünya üzrə idxalda milli idxalın payı’* Ölkələr və ölkələr qrupları
Aİ-27 19,3
19,0
19,1
19,1
19,0
19,0
Kanada
5,0
4,1
3,9
3,7
3,4
3,2
ABŞ
25,4
22,5
21,6
19,6
17,9
17,5
Çin (Honkonqsuz)
4,7
8,5
8,9
9,3
9,3
9,2
Yaponiya
8,0
6,7
6,5
6,0
6,3
6,5
’*’ Eurostat, 01.07.2010. Bununla bərabər, həmin məlumatlar bütün qruplardakı ölkələrlə ümumi qlobal proseslər arasında qeyri-adi dərəeədə yüksək qarşılıqlı asılılığın və əlaqənin mövcudluğunu sübut edir: belə ki, ümumdünya böhranı 2009-cu ilin ikinci yarısından başlayaraq, ticarətin hər yerdə ixtisarına səbəb olmuşdur; 2010-cu ildə isə templər fərqlənsə də, ölkələrin bütün qruplarında artım müşahidə olunur. Ümumdünya istehsalı ilə ümumdünya ticarətinin yüksək dərəcədə sinxronluğu, dünya ölkələrinin beynəlxalq ticarətə cəlb olunmasının səviyyəsi burada əks olunur. Bununla belə, inkişaf etməkdə olan ölkələr qrupunun tərkibində güclü fərqlər meydana çıxmış, ümumdünya ticarətinə cəlb olunma göstəricisi üzrə inkişaf etmiş ölkələrin səviyyəsinə çatmaqda olan 20- 25 ölkədən ibarət qrup yaranmışdır.
Bütövlükdə isə qlobal istehsalat və korporativ mənfəətin çoxalması ilə müqayisədə «böyük liberallaşdmna», şaquli inteqrasiya və kapitallar axınının güclənməsi kimi amillər beynəlxalq ticarətin sürətli artımına daha güclü təsir göstərmişdir. Tarixi təcrübə ticarətin qlobal miqyasda liberallaşdırılmasmm və qlobal iqtisadi inteqrasiyanın ticarət ekspansiyası və əhalinin məşğulluğunun təmin olunması üçün mühüm şərtlər olduğunu, ölkənin çiçəklənməsi və əhalinin rifahının yüksəlməsi üçün şərait yaratdığını, buna analoji olaraq XBİ sayəsində iqtisadi artıma, insan potensialının və maliyyə infrastrukturunun inkişafına təkan verdiyini göstərir. Bütün bunların məcmusu tam məşğulluğa, ümumdünya ticarətinin ekspansiyasına və ölkələrin liberallaşma yolu ilə böyük inteqrasiyasına əsaslanan beynəlxalq iqtisadi sistemin yaradılmasının ümumi şərtlərini formalaşdmnışdır. Nəticədə isə müstəqil inkişaf edən yeni beynəlxalq ticarət prosesinin əvvəlki iqtisadi qurumlar çərçivəsində mövcud olan artım məhdudiyyətləri arasında toqquşma, yəni Şumpeterin «yaradıcı dağıdıcılıq» (Creative destruction) adlandırdığı hadisə baş verir. «Merkantilizm impuls- larmm» (proteksionizm elementlərinin) aradan qaldırılması, beynəlxalq ticarətin tam liberallaşdırılmasınm əldə olunması dünya iqtisadiyyatının əvvəl keçdiyi istənilən mərhələlərlə müqayisədə daha səmərəli inkişafına aparan yoldur. Bir daha qeyd edək ki, yeni minillikdə beynəlxalq ticarətin artımı təkcə inkişaf etmiş deyil, həm də inkişaf etməkdə olan ölkələrin yerləşdiyi bölgələrdə baş verir. Son onilliklərdə isə inkişaf etməkdə olan ölkələrin beynəlxalq ticarətinin həcminin artım tempi ümumdünya və inkişaf etmiş ölkələrin ticarətinin templərini geridə qoymuşdur. Belə ki, 1990-cı illərdə və 2000-2010- cu illərdə onun fiziki həcminin orta illik artım tempi 9%, göstərilən dövrdə ümumdünya ticarəti (7%) və inkişaf etmiş ölkələrlə (6,3%) müqayisədə çox olmuşdur. Digər qanunauyğunluq ümumdünya ticarətinin dünya üzrə istehsalı ötməklə, onu stimullaşdınnasıdır. 1980-1990-cı illərdə başqa amillərin təsiri altında fasilələr yaransa da, bu, ümumi, universal təzahürdür. Həmin təzahür XXI əsrin birinci onilliyində böhran dövrünə qədər davam etmiş, özünün sadəcə meyil olmasını deyil, artıq qanunauyğunluğa çevrilməsini əks etdirmişdir.
Yüklə 7,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|