Kitabın nəşrinə göstərdiyi köməyə görə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı
Yüklə 7,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
bazarları üçün ciddi amilə çevrilmişdir. Amerika bazarlarına Çindən ipək, toxueuluq məhsulları, paltar, oyuncaqlar, çini qablar, elektronika məmulatları və bir çox başqa mallar daxil olur. Çin ABŞ-m əsas tiearət tərəfdaşıdır. Əks istiqamətdə, Amerikadan Çinə isə yük və minik avtomobilləri, inşaat texnikası, mürəkkəb texnoloji avadanlıq, dəzgahlar, rabitə sistemləri və s. gətirilir. Davamlı olaraq bir neçə ildir ki, ABŞ-m tiearət balansı getdikcə artan kəsirlə yekunlaşır. ABŞ Çinin ÜTT-yə daxil olmasını dəstəkləməklə, onun daxili bazarının liberallaşdırılması nəticəsində öz korporasiyalarının bura nüfuz edəcəyinə, fəal ticarət əks-hücumuna keçəcəyinə ümid bəsləyirdi. Həqiqətən də, Çin ÜTT-nin tələb və qaydalarının əksər hissəsini yerinə yetimıişdir. Amma Çinin daxili bazarında fəaliyyət göstərmək hüququ qazanan inkişaf etmiş dövlətlərin firmaları kimi, Amerika korporasiyaları da vəziyyəti ABŞ-m xeyrinə (ticarət sahəsində) dəyişə bilmədi. Güman ki, çevikliyi, bazar taktikasında məharətlə manevr etmək qabiliyyəti, əmək haqqına məsrəfləri aşağı olması sayəsində yüksək rəqabət qabiliyyəti olan çoxsaylı kiçik və orta firmaların fəaliyyət göstərdiyi Çin bazarına uyğunlaşmaq onlar üçün çətindir. Digər tərəfdən, Çinin ixrac şirkətləri ya dövlətə məxsusdur, ya da dövlət tərəfindən himayədarlıq edilən özəl firmalardır. Nəticədə Çindən güclü mal axını Amerika bazarlarına qarşısıalınmaz dalğa kimi daxil olaraq, rəqiblərin (amma istehlakçıların yox) cərgəsində təşviş yaradır və bu, ölkənin hakim işgüzar və siyasi dairələrinin əhval-ruhiyyəsində əksini tapır. İkitərəfli Çin-ABŞ ticarətinin məsələləri son illərdə onların hökumət nümayəndələri arasında keçirilən danışıqların mövzusu olsa da, hələlik nəzərəçarpan nəticələr vennəmişdir. Hətta ABŞ şikayətlə ÜTT-yə müraciət edərək, onu «haqsız» ticarət siyasəti yeritməkdə günahlandırmış, milli pul vahidini həddən artıq «yüngülləşdirməklə», ölkə şirkətlərinin rəqabət qabiliyyətini gücləndirməkdə ittiham etmişdir. Son dövrlərdə Amerikaya Çindən böyük axınla gələn toxuculuq mallarına görə ölkələrin ticarət münasibətlərində gərginlik yaranmışdır. Nəticədə Amerika şirkətləri rəqabətə tab gətirmir və böyük ziyana düşür. Aydındır ki, gələcəkdə iki ölkə arasında ticari-iqtisadi münasibətlər sahəsində ziddiyyətlər daha da kəskinləşəcəkdir.
ABŞ-da demokratların və respublikaçıların yaratdığı hökumətlər arasında ölkənin ticarət siyasətinə dair kifayət dərəcədə qabarıq görünən fərqlər möv
cuddur və bunlar dövlət büdcəsinin kəsirinə müxtəlif yanaşmalarda da əksini tapır. Bu fərqlər prezident R.Reyqamn dövründə xüsusilə aydın görünürdü. Respublikaçı nəzəriyyəçilərin müddəaları əsasən buna istinad edir: kəsirlər beynəlxalq ticarət üçün açıq olan iqtisadiyyatlarda azad rəqabət qüvvələrinin fəaliyyətinin nəticəsidir. Bu cür şəraitdə iqtisadi artım və əhalinin həyat səviyyəsinin yüksəlməsi üçün nisbətən qapalı olan, hər şeyin idxalın məhdudlaşdırılması ideyasına tabe edildiyi sistemlərlə müqayisədə daha əlverişli mühit fonnalaşır. Bu konsepsiyaya C.Buş hökuməti də tərəfdar çıxırdı. Ticarət kəsirini optimistliklə qavrayan respublikaçılar ABŞ-da işsizliyin artımının ÜDM ilə müqayisədə cüzi olduğuna, sənayedə istehsal güclərinin yüksək dərəcədə yükləndiyinə, dolların dayanıqlığına əsaslanaraq, ticarətdə kəsir olmasının Amerika iqtisadiyyatına heç bir mənfi təsir göstərmədiyini sübut etməyə çalışırlar. Bu tezis 2001-2007-ci illərdə Prezidentə edilən hesabatlarda əksini tapmışdır. Bu Hesabat işsizliyin həqiqətən də aşağı olması, tam məşğulluq, iqtisadi artım tempinin yüksəkliyi barədə məlumatlara istinad edirdi. Demokratlar və onların iqtisadi nəzəriyyəçiləri isə, bir qayda olaraq, ABŞ-m ticarətində kəsirlə bağlı olan uzunmüddətli xərclər, o cümlədən idxalın əmək haqqının aşağı düşməsinə təsirinin nəticəsi kimi, iş yerlərinin ixtisarı barədə öz təşvişlərini bildirir. Onlar belə bir ehkama əsaslanır ki, xroniki ticarət kəsiri ABŞ-m istehsal bazasının dağıdılmasına və ölkənin uzunmüddətli rəqabət qabiliyyətinin itirilməsinə gətirib çıxara bilər. Amerikanın xarici ticarətində ixracla idxal arasında get-gedə artan disbalansm aradan qaldırılması üçün adətən iki variantda qərarın qəbul edilməsi təklif olunur. Birinci qərar dolların dəyərsizləşdirilməsini davam etdirib, Amerika ixracının və idxalının nisbi qiymətlərinə təsir göstərmək yolu ilə ticarət balansını tənzimləməkdir. Amma valyuta məzənnələri heç də həmişə ticarət balansında təshihlərin aparılması üçün əlverişli olan istiqamətdə dəyişmədiyinə görə bu yolla əldə edilə biləeək pozitiv nətieələr məhduddur. Özü də dolların əhəmiyyətli dərəcədə devalvasiyası bütün dünyada iqtisadi sabitliyin pozulması təhlükəsini yaradır. İkinci qərar Amerika iqtisadiyyatının artımını stimullaşdırmağa cəhd göstərməkdir. Bu cür yanaşma, Amerikanın indiki hökumətinin və prezident Obamanm siyasəti üçün səciyyəvidir. Bu kursun həyata keçirilməsi üçün 2009- 2010-
cu illərdə ümumilikdə Amerika şirkətlərinin xarici ticarət ekspansiyası, iqtisadiyyatın istehsal-texniki bazasının möhkəmləndirilməsinin dəstəklənməsi üçün ciddi stimullar yaradılmışdı. 222 Yüklə 7,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|