Kitabın nəşrinə göstərdiyi köməyə görə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı
Yüklə 7,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
Aydındır ki, ABŞ-ın xarici ticarətində kəsir problemi bəşəri məsələdir və onun həlli ən azı «Group-20» çərçivəsində beynəlxalq səylərin göstərilməsini tələb edir. ABŞ-m xarici ticarətinin kəsiri başqa dövlətlər tərəfindən öz iqtisadiyyatlarının artım tempinin sürətləndirilməsinə yönəlmiş tədbirlər həyata keçirdiyi halda ixtisar oluna bilər. Xarici ölkələrdə milli gəlirin çoxalması Amerika ixracına tələbatı artıracaq və bunun nəticəsində onun ticarət saldosu nisbətən az passivlə yekunlaşacaq. Ancaq əsrimizin birinci onilliyində Avropanın iqtisadiyyatı bütövlükdə aşağı templərlə inkişaf etmiş, Asiya, Latın Amerikası ölkələrində isə iqtisadi artım mütəmadi baş verən maliyyə sarsıntıları səbəbindən o qədər də sabit olmasa da, hər halda Aİ-dən, Yaponiyadan və ABŞ-dan yüksək olmuşdur. Onların Amerika və Avropa bazarlarında dinamik ekspansiyasının səbəbi də bununla izah edilir. Bu problemin həllinin ABŞ ilə qalan dünya arasında əmtəə axınlarında təshihlər aparılması ilə bağlı olması haqqında nöqteyi-nəzər daha düzgün görünür. Xarici amillər baxımından ABŞ-a müəyyən üstünlüklər təmin edən xidmətlərlə ticarətin artmasının müəyyən kompensasiyaedici təsiri ola bilər, amma ABŞ-ın ümumi ticarət balansında onların xüsusi çəkisinin cüziliyi səbəbindən bunun rolu şişirdilməməlidir. Hazırda ABŞ-m ixracında eimtutumlu malların onun ümumi həcminin %-i qədər, yəni ən böyük seqment olması məqamını qeyd etməliyik. İxracın bu növünün artması Amerikanın ticarət balansının passiv saldosunun dayanıqlı artımının amortizatorlarmdan yalnız birinin rolunu oynamağa qadirdir.
•
Amerika bütün xarici ölkələrin şirkətləri üçün malların və xidmətlərin dünyada ən iri regional bazarıdır. Onların ixracının ən böyük axını, özü də həm hazır mallar, həm də xammal və yarımfabrikatlar bura yönəldilir. Öz növbəsində, Amerika şirkətləri ən geniş spektrdə olan məhsullarının - sənaye məhsullarından ərzağadək böyük həcmini ixrac edirlər. •
Bununla bərabər, ABŞ tutduğu mövqeləri tədricən də olsa, başqa ölkələrə verir. Bu təzahür qüdrətli ölkənin iqtisadi mövqelərinin sarsılmasına səbəb olur. Məsələn, İkinci Dünya müharibəsinin sonuna yaxın bütün kapitalizm dünyasının ÜDM-nin yarısından çoxu ABŞ-m payına düşürdüsə, 2009-cu ildə bu göstərici 1/5 hissəyədək azalmış, bəzi ölkələr isə əmək məhsuldarlığının səviyyəsinə görə Amerikanı geridə qoymuşdur. Ticarətdə 223 ABŞ üçün mövcud olan şərait daim pisləşir. Amma əslində, beynəlxalq əmək bölgüsündən əldə olunan faydalar nəzərə alındıqda, kənardan zahirən görünən birbaşa zərər bir çox amillərin, o cümlədən gəlirlərin ölkələr arasında yerdəyişməsi hesabına kompensasiya olunur. •
hücumlarının təsiri altında ticarət şərtlərinin ABŞ üçün getdikcə pisləşməsi prosesini əks etdirir. Asiya və Latın Amerikasının YSÖ-nin şirkətləri Amerika bazarlarında müvəffəqiyyətlə fəaliyyət göstərir. Ölkənin misli görünməmiş iqtisadi artımı və 1990-eı illərdə bura sel kimi gələn nəhəng kapital axınları nəticəsində ABŞ-m ticarət şəraiti şərtlərinin indeksi əyrisi yüksəlmişdir. Gəlirlərin bu eür beynəlxalq yerdəyişməsi (kapital formasında), o cümlədən miqyas hesabına qənaət amilinin dinamik yüksəlişi rəqabət mövqelərini zəiflədən birbaşa amillərin təsirini neytrallaşdırır. •
ABŞ-m dünya bazarının bütün sistemində ticarət mövqelərinin dinamik artımı və Amerikanın iri korporasiyalarının və banklarının buradakı nüfuzunun güelənməsi üçün şərait yaratmışdır. Amma bu, qısamüddətli təsir göstərən amil idi. XXI əsrin əvvəlindən Amerikada başlanan qlobal böhranadək ümumi beynəlxalq ticarət şərtləri ABŞ üçün getdikcə pisləşirdi. Birincisi, maddi istehsal məhsullarının deyil, xidmətlərin ön plana çıxması nəticəsində ölkənin ixrac etdiyi malların sayı azalırdı; ikincisi, Amerika mallarının rəqabət parametrləri pisləşməyə başlamışdı; üçüncüsü, Amerika bazarının özü Almaniya, Yaponiya, Çin, Cənubi Koreya, Braziliya, Kanada və başqa ölkələrin daha dinamik inkişaf edən və təcavüzkar şirkətlərinin böyük rəqabət meydanına çevrilmişdi. •
nəticələndi. Bu, tədiyyə balansının kəsiri ilə birlikdə maliyyə sisteminə və iqtisadi artıma mənfi təsir göstərir. Amerika iqtisadiyyatının vəziyyətinin bütün dünya iqtisadiyyatına güclü təsir göstənuəsi faktı danılmaz olduğuna görə bu hal dünyanın siyasi və işgüzar dairələrində böyük təşviş yaradır. •
artımın ümumi proqramını, həm də Amerika şirkətlərinin xaricdən dəstəklənməsi məqsədilə onların stimullaşdırılması planını işləyib hazırlamışdır. Amma beynəlxalq ticarət balansının xeyli yaxşılaşdırılması üçün ABŞ-ın maddi istehsalında böyük irəliləyişlər tələb edildiyinə, bu məsələ isə uzunmüddətli xarakter daşıdığına görə həmin metodların cari proseslərə 224
Yüklə 7,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|