240
B
B
B
i
i
i
r
r
r
g
g
g
e
e
e
c
c
c
ə
ə
ə
n
n
n
i
i
i
n
n
n
i
i
i
ç
ç
ç
i
i
i
n
n
n
d
d
d
ə
ə
ə
m
m
m
ə
ə
ə
ş
ş
ş
h
h
h
u
u
u
r
r
r
l
l
l
a
a
a
ş
ş
ş
a
a
a
n
n
n
a
a
a
k
k
k
t
t
t
r
r
r
i
i
i
s
s
s
a
a
a
241
“Məni çoxmu sevirsən?”- deyə Kamrandan nazlana-nazlana
soruşan ərköyün qız, sevgisini vətənin rifahına qurban verən hökmdar
qadın, məkrli həyat yoldaşı, unudulmuş balerina və saydıqca çoxalan
müxtəlif xarakterli obrazlarda görmüşük, sevmişik onu. Bu gün böyük bir
kollektivə rəhbərlik edən “qara paltarlı qadın”dır. Niyə qara? Buna da, bu
günə qədərki həyat və sənət yoluna da özü ilə birgə səyahətə çıxmağımızla
işıq salmaq istəyindəyik. Xalq artisti, Bakı Bələdiyyə Teatrının rəhbəri
Amlaya Pənahova ilə.
Uşaqlığım Gəncədə keçib, orda dünyaya gəlmişəm. Nənəli -
babalı, atalı-analı, bibili-əmili böyük bir ailədə böyümüşəm. Ata-
mın 17, anamın 15 yaşları olanda mən dünyaya gəlmişəm.
Nizaminin “Xəmsə”si yeni çapdan çıxmışdı, kitabda qəhrə-
manların illüstrativ şəkilləri uşaqlıq hafizəmdə həkk olunub. O
qəhrəmanlarda özümü təsəvvür edirdim. Qonşuluqda Gəncə Te-
atrında işləyən sənətkarlar yaşayırdılar, onların uşaqları ilə oturub-
dururdum, teatra tez-tez gedirdik. Adil İsgəndərov, Barat Şəkin-
skaya, Məmmədrza Şeyxzamanov kimi böyük sənətkarlar Gəncə
teatrından Bakıya dəvət olunub gəliblər. Yeganə o teatra sədaqətli
qalan Ələddin Abbasov oldu. Atamla da dost olublar, düzdür atam
ondan yaşca kiçikdir. Atam teatr həvəskarı olduğundan teatrda
gənc yaşlarında rollar da oynayıb. Sonra hərbi işi üstün tutduğu
üçün hərbiçi oldu. Onun işi ilə əlaqədar da mən 10 yaşımda olanda
biz ailəlikcə Bakıya köçdük.
Sənətə həvəsim o qədər böyük idi ki, televiziya açılanda “Bə-
növşə” uşaq xoruna ilk yazılanlardan oldum. Atam teatr dərnəyinə
məni buraxmırdı, amma xora icazə verdi, görünür düşündü ki,
xorun ardına düşüb getmərəm. Xorun rəhbəri Əfsər Cavanşirov
idi. Sənətə televiziyadan belə gəldim. Xorda beş il solist olmağım
242
sonrakı teatr fəaliyyətimə çox kömək oldu. Teatrda İlyas Əfən-
diyevin “Unuda bilmirəm” tamaşasında ilk dəfə mən səhnədə canlı
mahnı ifa etdim.
Məni sənə bağlayan-bağlayan
Eşqim məhəbbətimdir.
Yollarında saxlayan-saxlayan
Sənə sədaqətimdir.
Milli məclisə deputat seçiləndə orda həmkarlarım məni bu
mahnı ilə qarşıladılar. İllər sonra da yaddaşlarda qalıb, sevilir.
İlklər həyatımda çoxdur. İlk övlad, nəvə olduğum kimi.
Mənim çıxışımla ilk rəngli televiziya efirə çıxıb. Səhnədə ilk canlı
ifa edən aktrisa. İlk dəfə teatr tariximizdə dramaturq aktrisa üçün
rol yazıb. “Sən həmişə mənimləsən” tamaşasında Tofiq Kazımov
risk eliyib 18 yaşlı tələbə qıza baş rolu verdi. Ondan sonra İlyas
Əfəndiyev yeni dram əsərlərində mənim ifam üçün rollar yazdı.
Onun teatra təqdim etdiyi 12 əsərinin tamaşasında mən rol
oynamışam. “Mənim günahım” televiziya tamaşasını isə özüm
hazırlayıb baş rolu oynadım. Teatrda həmin tamaşada Ayqızı ifa
etmişdim.
Kinoya daha çox meylli idim. Ona görə Moskva Kinemoto-
qrafiya İnstitutuna getmək istəyirdim, həm də rus dilində təhsil
almışdım deyə, Moskva məni çəkirdi. Atam icazə vermədi. Burda
maraqlandım, yenə xorda olmağım kömək etdi. Xorun məşqlərini
etdiyimiz məkanda həm də radio tamaşalar yazılırdı. Orda
aktyorları gördüm, mənə dedilər ki, sən aktrisa olmaq istəyirsənsə
əvvəlcə dili bilməlisən. 10-cu sinfi keçdim gecə məktəbinə və
gündüzlər gedib Teatr İnstitutunda mühazirələr dinlədim. Daxil
olanda isə rektorun icazəsi ilə mən inşanı rus dilində yazdım. Bu
da necə oldu. İlk dəfə maraqlanıb instituta gələndə qapı ağzında
bir nəfərlə rastlaşdım, soruşdum ki, mən kimə yaxınlaşmalıyam
burda oxumaq istəyirəm, amma Azərbaycan dilində təhsil
almadığım üçün indidən məsləhət almalıyam. O, da mənə dedi ki,
243
gəl mühazirələrə, qəbul vaxtına qədər baxarıq. Soruşdum kimsiniz,
məlum oldu rektor Rahib Hüseynovdur.
Adil İsgəndərovun kursuna dinləmələrə gəlirdim, sonra da
qəbul olunub onun kursuna düşdüm, çünki o vaxt birinci kursdan
sonra Adil İsgəndərov ona verilən kursu bəyənməyib özü kurs
yığmışdı. Mən onun kursunda dörd yox, beş il oxumuş oldum.
Atam mənim instituta daxil olmağımı sonradan bildi və
mənimlə kəlmə kəsmədi. Anam onun fikirlərini mənə çatdırırdı,
zərbələri anam özünə götürürdü. İlk tamaşama ailəmi, qohum-
əqabanı dəvət etdim gəldilər. Tamaşadan sonra atam böyük ziyafət
verdi və məni təbrik etdi. Dedi ki, istəmirdim sən bu sənətin
ətrafında fırlananlardan olasan. Gördüm ki, ilk addımından uğur
qazandın. Mən bir gecənin içində çox məşhurlaşdım. Premyera
olan ilin son gecəsinin televiziyada “Mavi işığ”ını Əli Zeynalovla
mən apardıq.
Tofiq Kazımovun dördüncü kurs rejissorları iki tamaşala-
rında mənə rol verdilər. Orda Tofiq Kazımov məni gördü və İlyas
Əfəndiyevin “Boy çiçəyi”nin tamaşasında Nargilə roluna dəvət
etdi. Əvvəlcə əsəri verdi oxumağa. Bir gecənin içində neçə dəfə
oxuyub ağladım . Səhər soruşdu ki, hansı rolu oynamaq istəyirsən?
Dedim əlbəttə Nargiləni. Gəldim Adil İsgəndərovla məsləhətləş-
məyə dedi icazə vermirəm sən teatrda işləyəsən, mən səni kino
üçün yetişdirirəm. O dövrdə Adil İsgəndərovun 30 il çox böyük
əziyyətlər çəkdiyi Azdramanı onun əlindən almışdılar. Yetişdirdiyi
sənətkarlar ona arxa olmadılar, o, da incidi o teatrdan. Yeni bina-
nın inşasının təhvilinə az qalmış onu işdən çıxartdılar. Adil müəl-
lim artıq kinostudiyada çalışırdı. Ondan sonra teatr neçə-neçə
rejissor dəyişdi, nəhayət Tofiq Kazımov baş rejissor təyin olundu.
Ona görə Adil İsgəndərov mənə icazə vermək istəmirdi. Ondan
icazəsiz getdim və uğur qazandım. Əvəzində gənc dövrlərimdə
kinoya çəkilmədim, çünki Adil İsgəndərov məndən incimişdi. Yol-
daşım Yusif Muxtarov da kinoya deyil, radioya getdiyi üçün onu
da kinoya çağırmırdı.
244
Teatrda bir-birinin ardınca “Qanlı Nigar”, “Bizim qəribə
taleyimiz”, “Unuda bilmirəm”, “Şeyx Xiyabani”, “Təhminə və
Zaur”, “Büllur sarayda” çox böyük uğurla gedən tamaşalarda
oynadım. O vaxt teatrda Nəcibə Məlikova, Leyla Bədirbəyli, Barat
Şəkinskaya kimi nəhənglər vardı. Onlar artıq gənc qız rolunu
oynaya bilməzdilər. Mənim gəlişim teatr üçün, onların özləri üçün
də yaxşı idi, amma müqavimətlərə də rast gəlirdim. Tamaşaya
çıxmalı idim, qrim otağımın qapısını bağlayıb açarları itirən vardı.
Səhnə paltarımı kəsib doğrayan vardı. Ailəmi dağıtmağa çalı-
şırdılar.
Yoldaşımla birinci kursdan tanış olduq, nişanlandıq. O, başqa
bir ali təhsil almışdı. Dostunun yanına bizim instituta gəlib məni
görəndən sonra sənət verib daxil oldu və mənimlə bir kursa düşdü.
Yusiflə nişanlı olduq, institutu bitirəndən sonra evləndik. Bir qı-
zımız, bir oğlumuz var. 48 il birgə çox xoşbəxt yaşadıq. O, da xalq
artisti idi, Bələdiyyə Teatrını birgə yaratmışdıq.
Uşaqlarımız bizim sənətə meyllənirdilər mən imkan ver-
mədim. Oğlum diplomatdır, Meksikada Azərbaycanın səfiridir.
Nəvələrim də istədilər icazə vermədim. İlk nəvəm iki ali məktəb
bitirib. Oğlumun oğlu atasının yolu ilə diplomat olmaq istəyir.
Kiçik nəvəm deyəsən bizim sənətə gələcək, çox böyük istedadı və
qətiyyəti var.
Çətin sənətimiz var. Düzlüyə, həqiqətə, insana inamımı
itirmişəm bu sənətdə. Teatr mənim hər şeyimdir, amma gördüyüm
haqsızlıqları övladımın yaşamasına qıymaram. Mənim yoldaşım
sarıdan dayağım oldu, harda o qarant var ki, onların da dayağı
olacaq. Ətrafda o qədər istedadsızlar qaraguruhu əmələ gəlir ki,
baş açmağa çətinlik çəkirsən. Öz sənətimdən doktorluq müdafiə
elədim. Hamıdan gec xalq artisti oldum. Repertuar hamısı
çiynimdə idi. 20 tamaşadan 16-sında baş rolda olduğum bir vaxtda
hər şeyi atıb çıxdım teatrdan. 84-cü ildə yaşım 40-ı keçmişdi
“Nişanlı qız”da Zərifəni oynadım. 1992-ci ildə çox çətin bir dövrdə
teatr çox düşmüşdü, istəyirdim ki, teatrla cəbhələrdə çıxış edək.
Nəhayət ki, çıxıb öz teatrımızı yaratdıq. İlk tamaşamız “Medeya”
245
olmuşdu. Milli Dram teatrından ixtisara düşən qocaman
sənətkarları da ətrafıma topladım.
Sonralar kinoya ardıcıl dəvət olunurdum, bununla belə istə-
diyim qədər deyil. Televiziyada külli miqdarda tamaşalarda oyna-
mışam, radio tamaşalar da çox olub.
Beş il millət vəkili oldum. Elə bilirəm ki, orda da boş yer tut-
madım. Sənətimiz özü elə siyasətə xidmət edir. Biz xalqa xidmət-
dəyik, sənətdə də, diplomatiyada da. Sənətkar elə siyasətçidir.
Necə siyasət deyil ki, sovet vaxtı İlyas Əfəndiyevin əsərləri ilə
səhnədən o tay, bu tay Azərbaycan deyirdik. Xalq sevdiyi
sənətkara inanır, siyasəti məhz o, yeridə bilər. Cəbhə bölgələrində
bizim tamaşadan əsgər silahını götürüb birbaşa döyüşə yollanırdı.
Həyat yoldaşımı itirdim. Onunla birgə dayağım, dostum-
həmdəmim getdi. Ürək sevinmir, gülmür. Ailəm başsızdır, o mis-
siya mənim çiyinlərimə düşdü. O, ən pessimist vaxtlarımda məni
həyata ruhlandırıb. Bu gün yoxdur.
Bələdiyyə Teatrı mənim həyatımdır. 20 ildən artıqdır burda
canımı qoyuram. Bilirəm ki, bir gün mən olmayanda bu teatr
yaşayacaq, çünki təməli möhkəmdir.
246
U
U
U
n
n
n
u
u
u
d
d
d
u
u
u
l
l
l
m
m
m
a
a
a
z
z
z
q
q
q
a
a
a
d
d
d
ı
ı
ı
n
n
n
247
Bir vaxtlar hər gün geyinib-soyunduğu, yuyulan, ütülənən,
indi də geyinib-soyunmaqdan nimdaşlaşmış, amma əslində
işlənməyən səhnə paltarlarını bir çemodana yığıb özü ilə daşıyır.
Hərdən çemodanı yerə qoyur, paltarları eşənəkləyib içindən gah
Anna Kareninanın şlyapasını, gah da Dezdomonanın donunu
götürüb geyinir, sonra hirslə qarmaqarışıq formada çemodana
yığıb ağzını bağlayıb götürüb gedir. Hara? Özü də bilmir. Küçədə
kimsə onu tanıyır, ayaq saxlayıb arxasınca baxır, amma yəqin
inana bilmirlər ki, bir vaxtlar səhnələri lərzəyə gətirən cazibədar
aktrisa indi belə səfil görkəmdə küçələrdə nə gəzir?!
Bu Afaq Məsudun əsrinin qəhrəmanıdır. Milli Dram Teat-
rında Mehriban Ələkbərzadə “Qatarın altına atılan qadın” adı
altında səhnələşdirib. Fikrim tamaşadan deyil, az qala eynilə həmin
tamaşanın qəhrəmanının həyatını yaşayan aktrisadan danışmaq-
dır. Özü də bu taleyi yaşamaqdan yaman çox qorxan aktrisadan -
Zərnigar Ağakişiyevadan.
Həyatın bütün zərbələrinə sinə gərib, sənətdə öz sözünü
artıqlaması ilə deyən, şəxsi həyatındakı uğursuzluqları uğruna belə
almadan irəli getməyi, yaşamağı bacaran xalq artisti, azad – tənha
qadın Zərnigar Ağakişiyeva.
Ona mütəmadı zəng eliyirəm, hər dəfə də deyir ki, bilirəm
vaxtın yoxdur, amma mənə zəng eləməyi unutma: “Çox darıxıram,
nə gələn var, nə zəng edən. Qaynar bir həyatdan sükuta, səssizliyə
düşmüşəm, alışa bilmirəm. Yəqin zamanla alışacam, bəlkə də
alışmayacam.”
Zərnigar xanım, evə qapılmayın, çıxın gəzin, yazdı, yaxşı
hava var. Deyir utanıram: “Nə qədər küçələrdə gəzəcəksən, deyə-
cəklər havalanıb, nədir.”
248
Onu unudulmağa qoymamaq fikri ilə yaxın keçmişdə Kulis-
də gedən müsahibəsindən bəzi epizodları vermək istədim.
Baxışlardakı sevgidən ruhlanıram
”Qubadan Bakıya ticarət texnikumuna qəbul olmağa gəlmiş-
dim. Burda fikrimi dəyişdim ki, rəssam olmaq istəyirəm. Sənəd-
lərimi rəssamlıq məktəbinə aparanda sənədləri qəbul edən adam
dedi ki, neyniyirsən rəssam olmağı qız üçün tibb texnikumu yax-
şıdır. Mənə qəribə gəldi ki, bu niyə qaramat tökür işimə. Çıxdım
atama dedim ki, gedək pis adamlar var burda. Sonra məsləhət-
ləşdik sənədlərimi verdim incəsənətə. Atam, anam savadlı insanlar
deyildi, amma çox incə qəlbli, uşağa heç nəyə məcbur etməyən,
arzularının qarşısına sədd çəkməyən. “Ötən ilin son gecəsində”
anamı oynamışam, daha doğrusu, oynamamışam, sadəcə anamın
həyatını yaşamışam. Atam da uşaqkən necə məcbur etməzdi, mən
böyüyəndən sonra elə istəklərimlə hesablaşardı. Özləri elə tərbiyə
etmişdilər, başqa cür ola bilməzdi. Valideynlərimə çox
minnətdaram. İldə iki dəfə burdan maşın tutub Qubaya onların
məzarlarını ziyarətə gedirəm. Yeganə övladlarıyam.
Bir qardaşım var, ana bir, ata ayrı, onunla da doğmalaş-
madıq, həmişə yad olduq. Bayaq tədris teatrından danışırdıq, de-
dim ki, İlham Rəhimli, İsrafil İsrafilov, Əlabbas Qədirovla tədris
teatrında işləyirdik. Həmin illər də iş stajıma daxildir. 40 ildir mən
sənətdəyəm. İsmayıl Osmanlı, Tofiq Kazımov, Mehdi Məm-
mədovla bir yerdə işləmişəm. Çox nəhəng sənətkarlar görmüşəm.
Niyə bunları deyirəm, çünki bu illər ərzində tamaşaçının məni
qəbul etməsini, sevməsini hiss etmişəm. Özüm özümü qəbul
etməsəm də, məni sənətə bağlayan tamaşaçı məhəbbəti olub.
Şəkillərə baxıram özümü tanıya bilmirəm, inana bilmirəm ki, o
xarakterlər məndən keçib.
Mən ömür boyu özüm özümü qəbul edə bilməmişəm,
özümdən xoşum gəlməyib. Hətta səsimdən zəhləm gedir. Xüsusən
249
Rusiya aktyorlarından bu fikri çox eşitmişəm ki, onlar da özlərinə
vurğun deyillər. Şəhəri piyada çox gəzirəm, zövq alıram Bakının
gözəlliyindən, insanlardan. Kimlərsə yaxınlaşıb ürək sözlərini
deyirlər. Onların gözlərindəki sevgini, parıltını görəndə çox
ruhlanıram. Başa düşürəm ki, əməyim boşa getməyib.
13 il birgə yaşadığım adamdan ayrıldım
İlk dəfə səhnəyə gələndə məni bir aktrisaya dublyor verdilər,
gözləri ilə məni parçalayırdı. Gözləri açıqca deyirdi ki, rədd ol
burdan. Çıxıb getdim. İnstitutun rektoru o vaxt Rahim müəllim idi,
dedi ki, sən niyə baş teatrdan çıxıb getmisən, başqaları yalvarır ki,
ora düşə bilsin. Dedim ki, məni çəkmədi. Sonra təkrar qaytardılar
və bu dəfə Leyla Bədirbəyliyə dublyor verdilər. Düşündüm ki,
yenə eyni vəziyyəti yaşayacam. Məşqlər başlandı, Leyla xanım
əsərin oxunuşunda məni çağırdı yanına. Məsləhətlər verdi, isti
münasibət, səmimiyyət göstərdi. Tamaşa təhvil veriləndə Leyla
xanım xaricə istirahətə getdi, baş rol mənim ifamda premyera oldu.
Ostrovskinin əsəri idi, Səməndər Rzayev, İsmayıl Osmanlı, “ağır
texnika” ilə bir səhnədə oynadım. Tamaşa, ilk rolum çox gözəl
qəbul olundu.
Münasib yaş dövrünə düşmədik. Mən eyni dövrdə oxuduq-
larımızın hamısından yaşca böyük idim, teatrda isə əsasən məndən
çox böyüklər, ya da çox kiçiklərlə ünsiyyətdə olduq. Rus bölmə-
sində oxumuşdum, birdən-birə ətrafdakılara adaptasiya ola bil-
mirdim. Nə bilim, bunlar bəhanədir, əsas odur ki, tale belə gətirdi,
Allahın yazısıdır.
13 il birinə bağlandım, bir yerdə yaşadıq, sonra anladım ki,
bu adam ailə qurmağa layiq deyil. Əvvəla, mənim sənətimə mane
olmurdu, deyirdi işlə. Bu xoşuma gəlsə də, sonra acığıma gəldi ki,
niyə bu mənim mehmanxanalarda, uzaqlarda olmağımı qəbul
edir? Bir də ailə üçün yaranmamışdı elə bil, hər şeyə biganə idi.
Mən də artıq tamaşaçı tərəfindən sevilmişdim, o sevgi üstün gəldi.
250
Elələri də olurdu ki, yaxın düşməyə ürək eləmirdi ki, birdən sənəti
atmaz. Qadınlar istəyir ki, kişi onun üzərində qələbə çalsın, amma
kişilər güclü xarakterli, ağıllı qadınları sevmirlər. Xəyanətlə yoxam,
dözə bilmərəm. Allah məni səhnə üçün yaradıb. Bir dəfə anam
dedi ki, mən uşaq olanda qaraçı anama deyib ki, bu uşaq məşhur
olacaq. Anam deyir dərd məni götürdü ki, bu hələ uşaqdır necə
məşhur ola bilər. İndi başa düşürəm ki, o, qaraçı mənim özfəaliyyət
dərnəyində çıxışlarımı görüb başa düşüb ki, aktrisa olacam, avam
anama ona görə belə deyib. Anam da elə bilib ki, qaraçı uzaqgö-
rəndir. Hələ beş yaşımdan səhnələrdə idim. Anam 40 hörük hörər-
di mənə, həmişə səhnələrdə şeir deyərdim. O vaxt Ələsgər Ələk-
bərov məni Qubada səhnədə görüb deyib ki, bundan bir şey çıxa-
caq.
Çıxdı, özünü bütünlüklə sənətə həsr etdi, peşman da deyi-
ləm. Əgər künc-bucaqda qalsaydım peşman olardım. Şükür ki,
tamaşaçı da sevib dəyərləndirir, dövlət də sağ olsun, bu yaşımda
təminatım var. Ömür boyu qaçhaqaçda olmuşam, məşqlər, qas-
trollar, əziyyətlər. İndi istəyirəm 12-yə qədər yatıram, rahat yaşa-
yıram. Xalq artisti, ömürlük təqaüdçüyəm, bütün bunlar dəyərdir
mənə. Bu güzəran üçün özünü həsr etməyə dəyərmiş. Bu gün məni
yaşadan qüvvə odur ki, zəhmətim hədər getmədi.”
Bi optimism həm də bir qədər özünü gözlənilən qorxudan
sığortalamaq xarakteri daşıyırmış. Bu gün tamam başqa cür da-
nışır. Qorxur. Qorxur ki, bir-neçə ay əvvəl əvvəlcə öz taleyini
oynayırmış kimi hazırladığı, sonra əlindən alınan “Qatarın altına
atılan qadın”ın taleyi onu da izləyir. Ona görə küçədə görünmək-
dən, teatra getməkdən çəkinir.
Tamaşada aktrisa nə qədər qovulsa da hər gün teatra gedir.
Bir gün teatrın səhnəsindən özünü qatar altına atırmış kimi zala
atır. Anna Karenina taleyi… Bu talehli qadınlar hər dövrlərdə var.
Bəlkə nə qədər əlimizdə imkan var, zəmanəmizdə yaşayan
bir qadını bu taleyi təkrar etməkdən qoruyaq…
Bunun üçün azacıq diqqətli olmaq yetər.
251
252
Çapa imzalanıb: 08.10.2015. Format: 70x100 1/32. Qarnitur: Cambria.
Həcmi: 5,5 ç.v. Tiraj: 400. Sifariş № 204. Qiyməti müqavilə ilə.
Dostları ilə paylaş: |