70
t
əcrübəli redaktorlar öz fikir və ideyalarını, iş təcrübələrini
yaymaq məqsədilə
d
ə, müxtəlif dövri mətbuat səhifələrində, xüsusilə “Kitablar aləmində”
jurnalında məqalələrlə çıxış edirdilər. Məsələn, Elman Əliyevin “Kitablar
al
əmində” jurnalının 1982-ci il 3-cü sayında (səh. 23-24) “Müəllif, rəyçi,
n
əşriyyat” başlıqlı məqalə ilə çıxış edir. O, bu məqaləsində müəllif, rəyçi və
n
əşriyyat münasibətlərinə dair öz maraqlı fikir və mülahizələrini yazır.
M
əsələn, onun aşağıdakı fikri maraq doğurur:
Ölk
əmizdə bütün kitablar üçün qabaqcadan (satışı gözləmədən) dövlət
(ümumxalq) v
əsaiti hesabına müəllif qonorarı verilir. Bu vəsait mücərrəd
pullar deyil
dir, el demişkən “yerdən çıxmır” deməli, oxucuya yaxşı olmayan
kitab verm
əyə və ya buraxılmasında iştirak etməyə bizim sadəcə olaraq
ixtiyarımız yoxdur. Müəllif də, rəyçi də, nəşriyyat da bunu daim diqqət
m
ərkəzində saxlamalıdırlar [4, 23].
“Az
ərnəşr”in redaktorları sırasında Azərbaycanın çox görkəmli
yazıçıları, şairləri, pedaqoqları da olmuşdur. Bu cür yüksək səviyyəli
redaktorlardan biri d
ə Cəmil Əlibəyov hesab edilir. Cəmil Əlibəyov
Az
ərbaycan Dövlət Nəşriyyatının baş redaktoru vəzifəsində səmərəli
fəaliyyət
göst
ərmiş, Azərbaycan kitabının təbliği və yayılmasına kömək məqsədilə
dövri m
ətbuat səhifələrində maraqlı və əhəmiyyətli elmi-təcrübi xarakterli
m
əqalələrlə çıxış etmişdir. Məsələn, onun “Görən göz və döyünən qəlb” [5, 2-
3] adlı məqaləsi bu mənada maraq doğurur. O, məqaləsində yazır ki, kitaba
olan t
ələbat, həmçinin bu tələbatın operativ surətdə ödənilməsi, ideya və
praktik
istiqam
ətin tamamilə sinfi mövqedən müəyyən
edilməsi, hər cür
şüarçılığın və boşboğazlıqdan uzaq, əməli əhəmiyyət
kəsb edən əsərlər
buraxılması nəşriyyatın idarə mexanizmini yenidən qurmağı tələb edir” [5, 2-
3]. Vaxtil
ə “Azərnəşr”in Aqrosənaye ədəbiyyatı redaksiyasının redaktoru
işləmiş (indi “Gənclik” nəşriyyatının direktoru), Adil Abdullayevin redaktor
kimi redaktor v
əzifəsi, kitab nəşri problemlərinə aid də maraqlı məqalələri
d
ərc edilmişdir. Bu mənada A.Abdullayevin “Kitablar aləmində” jurnalında
“K
ənd və kitab” rubrikasında iqtisadçı və ərzaq proqramı adlı məqaləsi
resenziya xarakteri daşıyır. Qarşıda duran əzəmətli vəzifələrin müvəffəqiyyətlə
yerin
ə yetirilməsi işində digər mütəxəssislərlə bərabər, iqtisadçıların da
üz
ərinə böyük məsuliyyət düşür. Bu baxımdan iqtisad elmləri doktoru Ramil
Əliyevin Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı tərəfindən çap edilmiş “İqtisadçı və
ərzaq proqramı” kitabının aktual bir məsələyə həsr edilməsi, kitabın ideya
istiqam
əti haqqında Adil Abdullayevin yazdığı məqalə maraq doğurur.
M
əqalədə oxuyuruq: diqqətəlayiq haldır ki, kitabda şərh edilmiş məsələlər biri
dig
ərini tamamlayır, irəli sürülən faktlar nəzəri cəhətdən əsaslandırılır” [6, 3-
4].
“Az
ərnəşr” ölkədə baş verən ictimai-siyasi hadisələr, yubileylər,
ədəbiyyat və incəsənət ongünlükləri və s. tədbirlərdə iştirak edir, bu tədbirlərə
71
öz münasib
ətini kitab nəşri ilə bildirirdi. Məsələn,
Moskvada keçiriləcək
Az
ərbaycan incəsənəti və ədəbiyyatı ongünlüyü münasibətilə nəşriyyat
Az
ərbaycan yazıçılarının əsərlərinin tərcümə və nəşr edib paytaxtımızın geniş
oxucu kütl
əsinə çatdırmaq vəzifəsini üzərinə götürmüş ən böyük nəşriyyat
idar
əsi kimi fəaliyyət göstərirdi. “Azərnəşr”in xəttilə ongünlüyə müasir
Az
ərbaycan yazıçılarının 47 kitabının getməsi nəzərdə tutulurdu. Şeir, poema,
hekay
ə, roman və pyeslərdən ibarət bu kitabların ümumi həcmi 460 ç.v. idi.
H.Oruc
əlinin “Azərnəşr” ongünlüyə necə hazırlaşır adlı məqaləsində
göst
ərilirdi ki, “Azərnəşr” bunlardan indiyə kimi 200 ç.v. miqdarında müxtəlif
əsər nəşr etmişdir. Halbuki respublikamızın incəsənət və ədəbiyyat təşkilatları,
Az
ərbaycan mədəniyyətinə böyük baxış olan ongünlüyə bir ildən çoxdur ki,
hazırlıq aparır. Vaxta üç ay qaldığına baxmayaraq, bu müddətdə “Azərnəşr”
280 ç.v. h
əcmində, yəni 25-dən çox kitab nəşr etməlidir.
“Az
ərnəşr”in rəhbərləri çap işlərinin ləngiməsinə mane
olan səbəblərin
yalnız son aylarda tamamilə aradan qaldırıldığını, “Azərnəşr”in bütün
redaksiya v
ə mətbəə imkanlarının səfərbərliyə alındığını bildirirlər [7].
Az
ərbaycan Dövlət Nəşriyyatı ildən-ilə öz nəşriyyatçılıq fəaliyyətini
genişləndirirdi. Bu dövrdə işləyən və öz işi ilə tanınan, hörmətlə adı çəkilən
baş redaktorlardan biri də Qılman İlkin olmuşdur. O, 1952-ci ildə
“Az
ərnəşr”də baş redaktor vəzifəsində çalışmışdır. “Azərnəşr”in Baş redaktoru
Qılman Musayevin “Sovet kəndi” qəzetində (1961-ci il 3 yanvar) “Azərbaycan
Dövl
ət Nəşriyyatı 1961-ci ildə” adlı məqaləsində oxuyuruq: Azərbaycan
Dövl
ət Nəşriyyatı 1961-ci ildə 325 addan ibarət 2.031 ç.v. həcmində müxtəlif
ədəbiyyat çap edəcəkdir.
Oxucular siyasi, kənd təsərrüfatı, elmi-kütləvi
kitablar, plakat v
ə s. rəngli reklam materialları alacaqlar.
1961-ci ild
ə nəşriyyatın ictimai-siyasi ədəbiyyat şöbəsi üzrə 78 kitab
buraxılacaqdır. Bunların içərisində marksizm klassiklərinin əsərləri ilə yanaşı,
f
əlsəfəyə, iqtisadiyyata, konkret iqtisadiyyata aid bir sıra maraqlı kitab və
kitabçalar vardır.
“Az
ərnəşr”in Baş redaktoru Qılman Musayev məqaləsində qeyd edir
ki, keç
ən illərdən fərqli olaraq bu il müasir mövzuya həsr olunan ədəbiyyat
böyük yer tutur.
1958-ci ild
ə İlyas Tapdığın Uşaq və Gənclər Ədəbiyyatı Nəşriyyatında
(indi “G
ənclik”) redaktor kimi fəaliyyətə başlaması onun ədəbiyyat və
t
ərcüməçilik sahəsindəki fəaliyyətinə müsbət təsir göstərmiş və digər tərəfdən
şairin redaktor kimi formalaşmasında da əsas rol oynamışdır.
İlyas Tapdıq aşağıda adları çəkilən şair və yazıçıların ilk kitablarının
redaktoru olmuşdur: C.Novruz, İ.Coşqun, T.Bayram, M.Günər, F.Mehdi,
F.Sadiq, Y.H
əsənbəy, T.Mahmud, H.Ziya, M.İsmayıl, M.Aslan, M.Yaqub,
O.Rza, Ə.Salahzadə, E.Borçalı, M.Süleymanlı, S.Rüstəmxanlı, V.Rüstəmzadə,
Zahid X
əlil, V.Nəsib, D.Nəsib, A.Laçınlı, Ə.Əhmədova, Ə.Nicat,