121
M.DADASHINASRIN
THE RFID TECHNOLOGY IN THE CENTERAL
LIBRARIES’ UNIVERSITY
OF TABRIZ
SUMMARY
This article is about RFID technology in the Central Libraries’ University of
Tabriz. Also in article is studied the general characteristic of the “RFID technology”
library
software.
122
Elçin
MƏMMƏDOV
AMEA İnformasiya Texnologiyaları İnstitutu, Bakı, Azərbaycan
e-chmamedov@hotmail.com
İNTELLEKTUAL ELEKTRON KİTABXANALARDA
FORMALAŞAN QEYDİYYAT MƏLUMATLARININ EMALI VƏ
ANALİZI FORMALARI
Açar sözl
ər: elektron kitabxana, rəqəmsal kitabxana, virtual kitabxana,
informasiya
analizi, informasiya resursları, elektron resurs, OCR
texnologiyalar, hiperm
ətn texnologiyaları.
Ключевые слова: Электронная библиотека, виртуальная библиотека,
анализ информации, информационные ресурсы, OCR технологии,
гипертекстовые технологии.
Keywords: digital library, virtual library, information analysis, information
resources, electronic recourse, OCR technologies, hypertext technologies.
Getdikc
ə postindustrial cəmiyyətdə biliklərin istehsalı, saxanılması,
ötürülm
əsi və istifadəsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. XX əsrin 60-cı illərdən
başlayaraq informasiya texnologiyalarının sürətli inkişafı və informasiya
xidm
ətlərinin prioritet hala keçməsi əksər ölkələrdə təhsilə ayrılan xərclərin
dig
ər sahələrə nisbətən
üstünlük təşkil edirdi, bir növ “təhsilin industriyası”
yaradıldı. Bunu da digər müdafiə, səhiyyə və əhalinin sosial müdafiəsi və s.
sah
ələr ilə eyni tutmaq olar. İnformasiya texnologiyalarının son dövrlərdə
intellektuallaşması əmək məhsuldarlığlnın artırılrımasında mühüm rol
oynayır. Bildiyimiz kimi, yaşadığımız informasiya əsrində müxtəlif formatda
v
ə növdə olan infromasiya ilə qarşılaşmalı oluruq. Bu da öz növbəsində
sür
ətlə artmaqda olan “kapital”la sistemli, keyfiyyətli və mükəmməl işin təşkil
edilm
əsini tələb edir. Bu istiqamətdə işin qurulmasında tətbiq edilən
informasiya
sisteml
ərindən biri elektron kitabxanalardır. Məlum olduğu kimi
bu tipli sisteml
ərin özülünü onun təşkil olunduğu müxtəlif formatlı
informasiya resursları təşkil edir. Bu resurslar elektron kolleksiyaya daxil
olduqca onla
rın emal və analizi, sonradan isə qeydiyyatı prosesləri aparılır.
N
əticə etibarı ilə qeydiyyat məlumatlarının formalaşması baş verir. Bu
prosesl
ərə geniş aspektdən nəzər salaq.
Yuxarıda qeyd olunan bu proseslərin başlanğıcı e-kitabxananın
fondunun inkişafı planından asılıdır, yəni kolleksiyanın (fondun) idarə
edilm
əsi, orada toplanılan məlumatların və ya resursların menecmenti
anlamını veriri. Həmin idarəetmə sistemində informasiya cəmiyyətinin
123
formalaşdırılması üçün bütün kateqoriyalara aid istifadəçilər üçün
m
əlumatların identifikasiyası, seçimi, formalaşdırılması və resursların
evalusiyası nəzərdə tutulur.
E-
kitabxana kolleksiyasının formalaşdırlması proseslərində bir neçə
sual meydana çıxır ki, həmin məsələlərin məntiqi ardıcıllıqla həlli qeyd edilən
prosesin tam h
əyata keçirilməsini təmin edir.
1. Yaradılacaq e-kitabxananın resursları hansı məqsədlərə xidmət
ed
əcək? Burada toplanılan resurslar hansı növ istifadəçilər üçün
nəzərdə
tutulmuşdur?
2. Toplanılan məlumatların predmet göstərucilər? Hansı növ mövzulara
üstünlük vüril
əcək?
3. Hansı tip e-resurslar toplanılacaq?
4. Hansı formatda resurslar toplanılacaq text (e-kitab, e-periodika),
multimedia (audio, video v
ə s.)
5. E-
resurslar hansı formada təşkil ediləcək?
CMS və ERMS, İLS?
Resurslar kataloq edil
əcək və ya metaformatlara salınacaq?
6. H
əmin e-kitabxana vasitəsi ilə virtual məlumat-sorğu xidmətlərinin
h
əyata keçirilməsi? Asinxron (email), və ya sinxron (veb-çat)? Hansı digər
intellektual xidm
ətlərin aparılması nəzərdə tutulur və nə üçün?
İndi isə qısa formada ortaya qoyulmuş suallara cavab tapmağa çalışaq.
Bildiyimiz
kimi e-
kitabxananın məqsədi cəmiyyətin müəyyən
t
əbəqələrinə ehtiyaclarından asılı olaraq informasiya xidməti təşkil etməkdir
ki, h
əmin informasiyanı təşkil edən resurslar istifadəçilərin sorğularına əsasən
formalaşdırlır. Burada da istifadəçilərin kütləvi, xüsusi və s. kiriteriyalar
götürülür.
Predmet göst
əriciləri resursların toplanılması zamanı formalaşır, belə
ki, e-
kitabxananın istifadəçiləri tibb, biznes, bədii ədəbiyyat və s. hansı
istiqam
ətdə məlumatla təmin olunmaq isdəyirlər.
Formalaşan e-resursların tipləri:
B
ələdçilər (telefon kitabları, assosiasiya, biznes və təşkilati bələdçilər)
Lüğətlər (müxtəlif dillərdə sürətli, geniş intellektual imkanlara malik
olan e-
lüğətlər)
Annotasiya, indeks v
ə mündəricatlar toplusu (aid olduğu jurnal,
q
əzetlərin tammətni əlavə olunmaqla)
Ensiklopediya v
ə almanaxlar
Tam-m
ətn və multimedia verilənlər bazası (buraya e-kitab, e periodika,
müxt
əlif audio, video yazılar, şəkil və s.)
Müxt
əlif hüquqi, dövlət sənədləri və statistik məlumatlar.
Axtarış maşınları
Email,
sosial şəbəkə, blog və s. veb forumlar.
Formalaşan bu e-reusrsların vacib elementlərindən biridə istifadə