KitabxanaşÜnasliq



Yüklə 3,72 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə81/88
tarix08.03.2018
ölçüsü3,72 Kb.
#30859
1   ...   77   78   79   80   81   82   83   84   ...   88

187 
 
мусловиемизменилроличеловекавобщественнойжизниреспублики,средствомдостижени
явысшихчеловечскихидеалов.  
 
 
M. 
ABASOVA
  
B. YUSIFOV 
 
THE ROLE OF EDUCATION IN THE DEVELOPMENT OF STUDENT 
CONSCIENCE 
 
SUMMARY 
 
The presented artiqle deals with the development of scientific and technical proqress 
and reforms for the efficient use of scientific potensial of hiqher schools in our Republic. 
The serions problems in the social, politikal and spiritual life of our  Republik and 
learing them, discovering of feautures  of transmitions period and carrying out complex 
investigations are taken  into consideration in the given article. 
 
The article  also deals with the influence of scientifik and technical progress,  mutual 
cooperation of scientists,  philosophers, sosiologists, economists  and historians. 
In the presented article  it is hoped for scientifik abd technicial preogress its future 
and  its influense to human's life .But it must be realized that a human must not  give  his (her) 
will to technics  .  
They  have to do their best with the help of technics for the realization of premium 
ideas. 
The article has great iprotance  for  the following of ment of scientific khowledge and 
determination of the ways of development of science. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 


188 
 
T
əranə MİRZƏYEVA 
Amea M
ərkəzi Elmi Kitabxananın doktorantı 
 
AZƏRBAYCANIN DÜNYA NEFT SƏNAYESİ  
TARİXİNDƏKİ  İLKLƏRİ 
 
 Açar sözl
ər: Azərbaycan  nefti;  Azərbaycan neft sənayesi; Azərbaycanın neft  
s
ənayesi tarixindəki ilklər; neft sənayesi tarixi; dünya neft sənayesi tarixində 
Az
ərbaycan nefti. 
Ключевые слова: Aазербайджанская нефть; Aазербайджанская нефтяная 
промышленность;  первые  в  истории  Aазербайджанской  нефтяной 
промышленности; 
история 
нефтяной 
промышленности; 
A
азербайджанская нефть в истории мировой промышленности

Key words:
  Azerbaijan oil; Azerbaijan oil industry; beginnings of Azerbaijan 
in the history oil industry; the history of oil industry; Azerbaijan oil in the 
history of the world oil industry 
 
 
Az
ərbaycan neftinin qədimlərə gedən tarixi bizim eradan əvvəl VII-VI əsrlərə  
t
əsadüf edir. Zəngin təbii sərvətləti ilə hər zaman seçilmiş Azərbaycan, öz neft 
il
ə də  şöhrət qazanmışdır.  
Bildiyimiz kimi, Az
ərbaycan neft sənayesi özünün 150 illik tarixi ərzində 
böyük inkişaf yolu keçmişdir. Bütün dünyada qədim neft diyarı kimi tanınmış 
Az
ərbaycanda neftin sənaye üsulu ilə  hasilatı  hələ  XIX  əsrin  ortalarından 
başlanmışdır.  1848-ci ildə  Bakıda,  Bibiheybət  yatağında  qazılmış  quyudan 
vurmuş  neft  fontanı  Azərbaycanda  "qara  qızılın"  sənaye üsulu ilə 
çıxarılmasının əsasını qoymuşdur. Artıq 1899-cu ildə Azərbaycan neft hasilatı 
v
ə  emalı  üzrə  dünyada birinci yerə  çıxmış,  dünya  neft  hasilatının  yarısını 
vermişdir (3).  
Az
ərbaycanın  təbii  neft  qazını  isə  dünyada ilk dəfə  olaraq 1836-cı  ildə 
akademik  Q.İ.  Qessi  elmi  surətdə  təhlil  etmiş  və  onun tərkibini müəyyən 
etmişdir. Professor K.V. Kostrin isə öz əsərlərində göstərir ki, dünyada yaşayış 
v
ə təsərrüfat işləri üçün təbii qazdan ilk dəfə azərbaycanlılar istifadə etmişlər. 
Tarixi s
ənədlərə  istinadən mexaniki üsulla dünyada ilk neft quyusu 1847-ci 
ild
ə  Bibiheybətdə  qazılmışdır.  Sübut  olunmuşdur  ki,  dənizdə  də  ilk neft 
quyusu XVIII 
əsrdə  Abşeron  yarımadasında  –  dənizdən  19  metr  aralıda 
qazılmışdır.  Sonralar  Xəzər dənizinin  qalxması  nəticəsində  həmin neft 
k
əhrizləri  suyun  altında  qalmışdır.  Azərbaycan dünyada təkcə  ilk neft-qaz 
hasilatçısı  kimi  deyil,  həm də  ilk  neftayırma  müəssisələrinə  malik bir ölkə 
kimi d
ə tanınır. 1859-cu ildə Bakıda Dubinin qardaşlarının ilk iri neftayırma 
zavodları  istifadəyə  verilir. Hasil və  emal olunan neft və  neft məhsullarının 


189 
 
dünya bazarlarına çıxarılması üçün 1897-ci ildə Bakıdan Batuma birbaşa neft 
k
əməri  çəkilir (
2
). 
Az
ərbaycan  neftin  emalı,  tədqiqi və  nəqli sahəsində  də  dünya neft sənayesi 
tarixind
ə bir sıra mühüm ilklərə imza atmışdır.  
Bel
əliklə, dünya neft sənayesi tarixində  ilk dəfə  olaraq Azərbaycanda  baş 
vermiş tarixi hadisələri 2 qrupa ayıraraq aşagıdakı kimi xarakterizə etmək olar. 
1) Hasilat v
ə daşıma sahəsində: 
-  1803-cü ild
ə  dünyada ilk dəfə  bakılı  Hacı  Qasımbəy Mənsurbəyov 
d
ənizdə, Bibi –  Heybət  buxtasında  sahildən 18 və  30  m  aralıda  yerləşən iki 
quyudan neft çıxarmağa başlamışdır;  

İlk  dəniz mədəni 1825-ci ildə, Xəzər dənizində  güclü tufan 
n
əticəsində dağıdılmışdır;  
-  1846-
cı  ildə  Bakıda,  Bibi-Heybətdə  Zaqafqaziya  diyarı  idarəsinin 
şura üzvü Vasili Semyonovun təklifi ilə neft kəşfiyyatı məqsədi ilə dərinliyi 21 

olan dünyada ilk neft quyusu qazılmışdır, yəni dünyada ilk dəfə qazma işi 
müsb
ət nəticələnmişdir.  İş  Bakı  neft  mədənlərinin direktoru mayor 
Alekseyevin r
əhbərliyi altında aparılmışdır;  
-  1847-ci  ild
ə  8–14 iyul tarixlərində  Qafqaz  canişini  knyaz  Mixail 
Vorontsov öz s
ənədlərində Xəzər dənizinin sahilində (Bibi Heybət) dünyada 
ilk neft quyusunun qazılması faktını və müsbət nəticə verməsini rəsmi şəkildə 
t
əsdiq etmişdir;  
- 1877-ci ild
ə Lüdviq Nobelin sifarişi ilə dünyada ilk dəfə olaraq polad 
korpus Motala (
İsveç) şəhərində hazırlanmış “Zərdüşt” neftdaşıyan paroxodu 
inşa edilmişdir, paroxodun qızdırılmasında neft qalıqlarından istifadə edilirdi;  
- 1881-cü ild
ə dünyada ilk dəfə olaraq “Nobel qardaşları” firması neft 
v
ə  neft məhsullarının  dəmiryol sisternlərində  daşınmasını  həyata  keçirmişdir 
(h
ər sisternin üzərində “Nobel qardaşları Şirkəti” sözləri yazılmışdı);  
-1886-
cı ilin iyun ayında “İşıq” neftdaşıyan paroxodu dünyada ilk dəfə olaraq 
Bakının ağ neftini Batumdan Londona daşıdı (bu gəmi də Nobel qardaşlarına 
m
əxsus “Zərdüşt”ün hazırlandığı Motala şəhərinin zavodunda inşa edilmişdi);  
-  1897-ci ild
ə  dünyada ilk dəfə  olaraq Xəzər dənizində  “Assan 
Dadaşov” adlı iki pərli tanker peyda oldu; 
-  1897-1907-ci ill
ərdə dünyada ən böyük ağ neft xətti olan 829 verst 
uzun
luqda Bakı-Batum xətti inşa edildi. Bu xətt Zaqafqaziya dəmir yollarına 
m
əxsus idi və ümumi dəyəri təxminən 50 milyon rubl təşkil edirdi;  
-  1899-1901-ci ill
ərdə  hasil edilən neft əksər həcminə  görə Bakı  neft 
s
ənayesi ildə  11,5 milyon ton neft verməklə  dünyada birinci yeri tutur. Bu 
zaman Amerika Birl
əşmiş  Ştatlarında  (ABŞ)  ildə  9,1 milyon ton neft hasil 
edilirdi;  
-  1901-ci ild
ə  Alfred Nobelin təsis  etdiyi  ilk  Nobel  mükafatlarının 
verilmişdir.  İsveç  tarixçisi,  Nobel  ailələrinin arxivi ilə  işləmiş  Erik 


Yüklə 3,72 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   77   78   79   80   81   82   83   84   ...   88




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə