7
Fəsil 1. Kommersiya fəaliyyətinin nəzəri metodoloji əsasları.
1. 1 Kommersiya fəaliyyətinin təşkilinin mahiyyət və məzmunu
Bazar iqtisadiyyatının şəraitində iqtısadiyyatın təkmil tərəqqisi üçün sahibkarlığın
əsaslı sürətdə azad inkışafı əsas dır. Ümumılikdə isə ―sahibkarlıq‖ və ―bazar‖ amilləri
qarşılıqlı əlaqədə bir biriilə vəhdət təşkil edir.
Komersiya
– ticarət sahibkarliğının və yaxud biznesin bir novü kimidir. Kommersiya
latın mənşəli söz olaraq ( commersıum ) hərifi mənasıda ticarət demək dir. Amma
nəzərədə almaq vacibdirki, ―ticarət ― anlayışı 2 li məna dasıyır : bir tərəfdən
iqtisadiyyatın müstəqil sahə olaraq səciyyələndirir, başqa mənada isə məhsulların alqısı-
satqsı aktlarıy heyata keçirilməyinə yönəldilmiş mubadilə prosesləıni özündə əks
elətdirir. Kommersıya fəaliyəti ticaretin 2 ci mənası- mənfəətin azanılması məqsədilə
alqı satqı aktının həyata keçirilməyinə istiqamiətlənmiş ticarət prosesini özundə eks
elətdirir.
Kommersiya fəaliyətinin bazar iqtisadiyyatı şəraitındə muasir tıcarət işinin
qanunauygunluqlarının və meyllərınin aşkar edilməyi və müəyyənləşdirilməsıni başlıca
vəzifə kimi qarşıya qoymaqla, məhsul tədavulü sferasında ticarət proseslərinin səmərəli
yerinə yetirilməsi üçün bu qanuna uyğunluq və tələblərinin ödənilməyi və qazanc əldə
eolunmağı məqsədilə məhsulların alqı satqsının həyata keçirilməyinə yönəldilən
operatıv- təşkilati fəaliyətinin geniş sferainı əhatə edır.
Komersiya mənfəətin qazanılmasına görə alqi-satqısı aktının heyata keçirilməyinə
yönəldiən və bunnula bərabər dəyərin dəyışən formasıilə əlaqəli olan prosesidir.
8
Kommersiya fəaliyyəti dedikdə carivə perspektıv dövrdə baş vermiş bütün
dəyişiklıkləri nəzərə almagla cəmiyyətin tələbatlarının tam olaraq və keyfiyyətlı şəkildə
bununla bərabər zamanında təmin olunması və bunların sayəsində mənfəətin əldə
olunması məqsədinə catmaq üçün alqı-satgı proseslərinin
həyəta keçirilməsinə yönəldilən mürəkkəb operativ-təşkılati bir sistem başa
düşülür.(2.səhifə 11-13)
Kommersiya fəaliyyətifənni başqa elmlərlə sıx əlaqədədir. İqtisadi nəzəriyyə, sənayenin
iqtisadiyyatı, istehsalın təşkili, biznesin əsasları, biznesin təşkili və idarə edilməsi
fənlərini göstərmək olar. Kommersiya fəaliyyəti kursunun mahiyyəti iqtisadi qanunların
fəaliyyəti və təzahür formalarını, bazarın tələbatlarını ödəmək məqsədilə optimal xərclə
yüksək təsərrüfat nəticələri əldə etməkdir. Bununla yanaşı mülkiyyət formasından asılı
olmayaraq yaradılan hər bir sahənin səmərəlilik göstəricilərini yaxşılaşdırmaq üçün
onun idarə edilməsinin metod və üsullarını öyrənməkdir.
Kommersiya fəaliyyəti sahibkarlığın tərkib hissəsidir və kommersiya fəaliyyəti anlayışı
sahibkarlıq anlayışından fərqləndirilərək sahibkarlıq anlayışı daha geniş menada
işlədilir.
Sahıbkarlıq - sahibkarlara mənfəət əldə etdirən iqtisadi, istehsal və həmçinin başqa
fəaliyyətlərin təşkil olunmasıdır. Sahibkarlıq , sənaye müəssisəsələrinin, kənd
təsərrüfatları fermalarının, ticarət müəssisələrinin, xidmət göstərən müəssisələrinin,
bankların , vəkillər kontorunun, nəşriyyatların, tədqiqat idarələrının , kooperativlərin s.
təşkil olunması kimi anlaşıla bilər. Həyata keçirilən sahibkarlıq fəaliyyətlərinin bütün
növlərinin arasında ticarət işi tam kommersiya fəaliyətinə aiddir. Kommersiya
sahibkarlıq fəaliyyətinin formalarından biri kimi nəzərdən keçirilir.
Kommersiya fəaliyyətinin məzmununa :
Kommersiya fəaliyyətinin təşkili zamani ən yaxşı tərəfdaşların seçilməsi ;
Maddi-texniki ehtiyyatların və əmtəələrin sənaye müəssisələri ,topdansatıç
vasitəçilər və digər ticarət müəssisələri tərəfindən alınması ;
Məhsul satışının istehsal müəssisələri tərəfindən təşkil olunması;
9
Əmtəələrin topdan satışının ,kommersiya vasitəçitəçilik fəaliyyətinin təşkil
edilməsi;
Sənaye müəssisələrində məhsulun çeşidinin və satışının mütləq planlaşdırılması
aiddir.
göstərmək olar.
Kommersiya fəaliyyatinin əsas parametrlərini bunlar təşkil edir birjalar, auksionlar,
yarmarkalar, lizinq, faktoring və s. əməliyyatlar.
Kommersiya fəaliyyətləri ticarət müəssisələrinin və təşkilatlarınin cəmiyyətin
tələbatının ödənməsi və mənfəət əldə olunması məqsədinə uyğun olaraq əmtələrin alqı
satqı proseslərini həyata keçirmək üçün yönəldilən operaiv təşkilati fəaliyyətlərin daha
geniş olan sferalarını əhatə edən fəaliyyətdir.
Komersiya fəaliyyətınin obyekti dedikdə əmtəə nəzərdə tutulur və buna uyğun olaraq
əmtəəşünaşlıq sahəsi yüksək biliklərin olmasının daha təcrübəli ixtisaslı olan
kommersantın hazırlanması baxımından zəruri həmçinin vacib hesab olunur.
Kommersiya fəaliyyətində subyektləri dedikdə isə – kommersiya fəaliyyətini
tənzimləyərək həyata keçirdən və həmin bu xidmətlərdən istıfadə edən şəxslər başa
düşülür. Kommersiya fəaliyyəti parametirlərinə birjaları, auksionları, yarmarkaları,
lizinqləri, faktorinqləri və s.bu kimi əməliyyatlari aid edirlər.