18
haqqında daima yenilənən məlumatlar ilə tutuşdurulmalı və müvafiq olaraq təshih
olunmalıdır. Bazarın qeyri-müəyyənliyi şəraitlərində fəaliyyətə yönəldilmiş
planlaşdırma sistemlərinin vacib fərqləndirən əlaməti, üstünlüyü onun çevikliyi və
aşağıdakı hallara operativ reaksiya göstərmək qabiliyyətidir: - xarici mühitlə qarşılıqlı
münasibətlərdən kənarlaşmalara; - yeni imkanların yaranmasın müəssisə daxilində
vəziyyətin dəyişməsinə. Başqa sözlə desək, plan – qarşıya qoyulan məqsədlərə
mərhələlərlə nail olunmasına nəzarət vasitəsidir. Məqsədlər digər, daha effektiv üsullar
ilə nail olmaq ücün əlverisli şəraıt yarandıqda, şırkət rəhbəri plana muvafiq
dəyisikliklər oluna bilər. Məqsədyonlü idarə etmə konsepsıyasının planlar sistemınin
məzmununu və planlasdırmanın təskilınə məqsədlı yanasmanı sərtləndirmisdir. Stratejı
planlasdırmaya aid bir xeyli təriflər vardır. Nümunə üçün, Amerıka alimləri C.Shteyner
və C.Mayiner bu prosesi ―korporasiyanın uzunmüddətli məqsəd və vəzifələrinin
müəyyənləşdirilməsi, hərəkət kursunun qəbulu və bu məqsədlərə nail olmaq üçün
resursların bölünməsi‖ kimi nəzərdən keçirirlər. Gələcək İnstitutun əməkdaşları strateji
planlaşdırmanı ―xususi ayrılan məqsədlərə nail olmağına istiqamətlənən və zaman ilə
rsövdələşdirilmiş çox saylıolan qərarlar‖ kimi qiymətləndirirlər. ―Kapitalist ölkələrinin
firmalarında strateji planlaşdırma‖
icmalında bu cür tərif olunur: ―...cari qərarlarda ehtimal olunan gələcəkdə
dəyişikliklərin nəzərə alınmağı, təşkilatların fəaliyyət istiqamətlərinin, gələcək mal və
xidmətlər nəsillərinin yaradılması yollarının, eləcə də təşkilatın qarşısında duran
məqsədlərin reallaşmasını təmin edəcək siyasətin müəyyənləşdirilməsi‖. Idarə etmə
üzrə fundamental işin müəllifləri olan A.Dubrin, R.Ayerland və C.Uilyams ―tez dəyişən
və rəqabətli işguzar şəraitlərdə fırmanın cari, perspektivli məqsəd və vəzifələrə nail
olmaq ücün resursların paylaşdırılması proseslərini‖ strateji planlaşdırma adlandırırlar.
F.Khotler ―fırmanın məqsədlərini, onun potensıal imkanlarını və marketinq sahəsində
şansları arasında strateji uyğunluğun yaradılması və saxlanmağı üzrə idarə etmə
prosesini‖ strateji planlaşdırma kimi nəzərdən keçirir. Qeyd olunan təriflərdəki
fərqliliklərin olamğına baxmayaraq, 2 əsas məqamı fərqləndirmək olar olar: - strateji
19
planlaşdırmanın uzunmüddətli oriyentasiyası; - müəyyən məqsədin (məqsədlərin)
mövcudluğu.4.səh.85-91.
20
1.3 Kommersiya fəaliyyətinin psixologiyası və etikası
Etika dedikdə insanların davranışları prinsiplərinin məcmusu başa düşülür. Burdan
aydın olurki biznes sahəsinə aid edərək bildirmək olar ki, işgüzar etika məhz özündə
biznes sferasını ilə məşğul olanların davranış prinsıpini əks elətdirir. İşgüzar etika
əməkdaşların işgüzar olan münasibətlərini,həmçinin davranışlarını işguzar aləmdə
umumi olaraq qəbul edılmiş davranış prınsipinə uyğun olu olmamağı baxımından
nəzərdən keçirtməyə və həmdə qiymətləndırməyə imkan yaradır. Bu prinsiplərə istınad
etmək cəmiyyətin bütövlükdə inkişafına fəal olaraq təsirlərini göstərir, vətəndaş
borcunu yerinə yetirmək ücün peşəkar imkanlara malik olan sahibkarlara köməklik
edir. Bununla bağlı olaraq olaraq, işgüzar etikada strukturu formalaşdıran
komponentləri kimi çıxış edən əxlaqı dəyərləi fərqləndırmək məqsədə uygundur.
İşguzar etika azadlığ kimi umumi olaraq insanı dəyərlərə əsaslanmışdır. Aydın olur ki,
biznesmenlər və yaxud menecerlər təkcə özlərinin kommersiya fəaliyyətlərinin deyil,
həm də rəqiblərinin fəaliyyətının azadlığınıda qiymətləndirməidirlər və bu da onun
işlərinə mudaxilə olunmamağında, hətta ən az maraqlarının belə itirilməməyində
təzahür edir. Səbirlilik işgüzar qarşılıqlı olan münasibətlərin digər əsas təməl
prinsipidir . Səbirlilik prinsipi əməkdaşların, müştərilərin və həm də tabelikdə olaninda
zəiflik və çatışmamazlıqlarını ―bir həmlədə‖ yox etməyin qeyri\mümkün olmasının
qavranılmasıdır. Səbirlilik məhz qarşılıqlı olan etibar həm anlayış və həmçinin
səmimiyyət yaradır, münaqişəli zamanlarda onları hələ yaranmadan həll etməyə imkan
yaradır.7.səh 52-54.
Bazar iqtisadiyyatı şəraitində müəssisələr insanların bu və ya digər ehtiyaclarını
qarşılamaq ,mənfəət əldə etmek, fəaliyyətini davam etdirmək ücün məhsullar istehsal
edir ,satır və ya xıdmətlər gostərirlər ,bunları umumiləşdirsək yəni kommersia fəaliyyəti
ilə məşğul olurlar.bu fəalıyyəti yerinə yetirərkən mutləq olaraq iş dünyasında
münasibətlər,işçilərin haqları,işçilərin çalışdıqları
muəssisəyə qarşı məsuliyyətini yerinə yetirməsi kimi qarşılıqlı munasibətlər yaranır.