Komunismoa Zer den

Komunismoa



Zer den

Komunismoa, mugimendu sozio politiko bezala, dauka helburu bezala kapitalismoa reboluzio baten bidez suprimitzea, eta sozietate sozialista bat jartzea. Propietate pribatua kendu nahi dute eta proletarioen emantzipazioa, komunismoan ez daude klase sozialak.

Sorkuntza

Marx tema asko jo zituen, baina famatua egin zen bere historiako analisia klaseko borroka bezala.

Manifestu komunista, 1848ren Otsailaren 21ean publikatuta idatzi zuten Karl Marx eta Friedich Engels. Manifestu hau aholkutzen zuen reboluzio proletario bat kapitalismoa irabazteko prest eta sozietate bat klaserik gabe osatzea.

Manifestu honetan azaldutako programa deitzen da sozialismoa edo komunismoa. Politika hau indargabetzen zuen herentziak, zergak errenta progresiboetan, eta nazionalizatzea produkzio eta garraio bideak. Komunismo izena ere erabiltzen da partido komunistaren sinesmen eta praktikei izentzeko, soviet batasuna sartuta.

Rusiako erreboluzioa

1917ko erreboluzioa Rusian gertatu zen. Vladimir Lenin izan zen zuzentzailea, izan zen lehen aldia Marxen ideiak praktikara eramaten zirela. Lenin eta bere partidua hasi ziren Rusiako kontrola zentralizatzen, baina Lenin esaten zuen hori beharrezkoa zela kapitalismotik komunismora pasatzeko. Lenin uste zuen erreboluzio hori eta gero Europako beste lurraldeetan ere gertatuko zirela, baina beste erreboluzioak ez ziren izan arrakastatzuak. Bere heriotza baino lehen Lenin idatzi zuen azken testamentu bat, aholkuekin bere hurrengorako. Lenin nahi zuen gobernu kooperatibo bat, baina Stalin joan zen kontrola hartzen poderea bere inguruan zentralizatzea lortu arte.

Komunista internazionala

Komunista internazionala, ere deituta Hirugarrena Internazionala, eta ere bere laburduraz rusoan Komintern, izan zen organizazio komunista bat 1919 hasita, Lenin eta rusiako partidu komunistaren ekimenagatik, lurralde desberdineko partidu komunistak taldean jartzen. Bere helburua zen borrokatzea kapitalista sistema kentzeko, proletarioaren diktadura ezartzea eta sovieteko errepublika internazionalarena, klaseen desagerpena osoa eta sozialismoren osaketa, lehen pausu bezala sozietate komunistarako. Erreboluzio hedatzeko URSS kanpoan sortu zen.

Bere bulego zentrala zegoen Moscún. Hasieran Europan zeuden ezarrita, baina gero europatik kanpo ere sortu ziren komiteak. Rusiako partidua eta gero, Alemaniako partidu komunista zen inportanteena.

Kominternen denboraldian egon ziren gatazka asko kontrola eta mugimenduaren direkzioari buruz. Leninen heriotza eta gero, Stalin hasi zen aurkariak botatzen. Bi talde inportante zeuden honen artean: ezkerreko aurka, Leon Trotsky zuzenduta, eta eskuineko aurka, Nikolai Bujarin zuzenduta. Gatazkak soviet gobernuaren barruan kausatzen zuen Kominternko sekzioko atalak.

1920ren bukaerara sozial demokratikoaren influentzia borrokatu nahi zuten, baina Fascismoren handierarekin Europan, politika aldatu zuten. Kamunistak bultzatu zuten demokraziekin, Socialdemokraziekin eta beste partidu burgesekin aliantzak egitera, fascismoa borrokatzeko. Bigarren mundu gerran partidu komunista batzuk partitzipatu zuten erresistentzian fascisten kontra.

Borondate oneko keinu bezala aliatuekin, Stalin Komintern kendu zuen 1943ean.

Bigarren mundu gerra eta gero

Bigarren mundu gerra eta gero gauzak aldatu ziren. Kominterna disolbatuta zegoen, eta atal desberdinak orain atal independienteak ziren. Kominform, Komunistaren informazio bulegoa, sortu zen ordezkari bezala.

Soviet batasunaren erlazioak kanpoko lurraldeekin aldatu ziren asko. Soviet batasuna kraditu lortu zuen Alemania irabazi eta gero. Mendebaldeko estatuak Soviet batasunaren nagusitasuna bere pareko lurraldetan aitortu zuten eta Soviet batasuna ez zuen erreboluzioa kapitalista lurraldetan sustatu.
Gerra hotza

Deitzen zaio gerra hotza gatazka ideologikoa XX. Mendean gertatu zena, 1945tik soviet batasuna bukatu zen arte, kapitalisten(Estatu batuak zuzenduta) eta komunisten(soviet batasuna zuzenduta) artean. Gatazka hau izan zen era politikoan, ideologikoan, ekonomikoan, teknologikoan, militarra eta informatikoan. Alde bakoitza ez zuen bestearen kontra akzio zuzen bat hartu, horregatik gerra hotza deitzen da. Bi aldeak nahi zuten bete gobernu modua planeta osoan ezartzea.

Plan Marshall

Gerra eta gero, lurralde asko zeuden ekonomikoki oso gaizki, estatu batuetan uste zuten lurralde hauek komunisten eskueran erori al zirela beraz, jarri zuten martxan plan Marshall. Laguntza ekonomikoak ematen birsortzeko sistema politiko-ekonomikoak Europako lurraldeetan, eta egiten kapitalista estruktura ekonomikoak eta ezartzen demokrazia parlamentarioak partidu komunisten poterea txikitzea lurralde orretetan.

Stalin ikusi zuen Marshall plana estatu batuetako taktika bat bezala Europako lurraldeak erosteko, eta ekialdeko Europako lurraldei debekatu zien laguntza horiek onartzea.

Berlin

1948an Stalin itxi zuen lurreko bidea Berlin mendebaldera, Berlingo blokeoa deitu zen. Alde bakoitza blokeo hau erabili zuen bere onerako: soviet batasunekoak esaten estatu batuak Alemania berriro armatzen ari zela eta estatu batuetakoak bere ongilearen irudia erabiltzeko. Blokeo hau bukatu zen kentzen era bake batean.

Azken krisi handia hirian izan zen 1961an. Soviet batasuna ez zuen usten Alemania ekialdetik Alemania Mendebaldera errez pasatzen, baina mugan zegoen zulo bat asko aprobetzatzen zuten. Uztailan Soviet batasuna egin zuen ultimatum bat eskatzen mendebaldeko Berlingo okupatuak zeuden lekuak bueltatzea, mendebaldeko potentziak ez zuten kasu egin. Bi hilabete eta gero ultimatum horretaz hasi zuten barrera bat egiten Berlingo mugan, barrera hau handiago egin zen Berlingo horma izan arte.

Armen lasterketa

Bigarren mundu gerra eta gero potentzia bakoitza zeukan arma asko, tankeak, submarinoak, egazkinak…. Hala ere desberdinketa handia zen. Gerra baino lehen, Soviet batasuna zeukan gordailu zenbaki beste lurralde guztiak batera bezala, eta hegazkinetan ere. Gerra eta gero diferentzia ez zen hain handia, baina bere itsasontziak ezin zuten estatu batuetako itsasontzikin lehiatu. Soviet batasuna ez zeukan hegazkinen garraiolari asko, eta gainera bereak txikiagoak ziren eta ezin zuten bi hegazkin eduki.

Soviet batasunarentzako zen gatazkatsu gehiago ez zutela non agon, Estatu batuak portu askoetan sartu ahal ziren baina Soviet batasuneko portu asko izozten ziren negutan edo blokeatu ahal ziren. Hegazkinetan, soviet batasunekoak ziren hegazkin hobeagoak.

Baina arma lortzeko zailena ziren bomba atomikoak. Hasieran bakarrik Estatu batuak zeukan hauek, soviet batasuna jarri zuen martxan proiektu bat ere produzitzeko, lau urteetan lortu zutena. Hasieran estatu batuak nahi zuten hobetu bonbak transportatzeko bideak, baina soviet batasuna bomba nuklearrak ere zutela jakin zutenean hasi ziren hidrogenoko bonbak egiten. Hau lortu zen 1952ean, eta soviet batasuna hurrengo urtean.

Lasterketa hau terror balantzea sustatzen zuen, esaten zuena arma gehien lortzen zuen lurraldea bestea txikituko zuela.
Espazioko lasterketa

Espazioko lasterketa esan ahal da konflikto horren parte bat izan zela, Estatu batuen eta Soviet batasunen artean espazioan. 1957an rusoak Sputnik bidali zuten, urte berearen Azaroan bidali zuten Sputnik II eta barruan Laika txakurra, lehen biziduna espazioan.

Estatu batuak sartu ziren lasterketan Explorer I-ekin 1958an, baina soviet batasuna bidali zuten 1961 Vostok 1, Yuri Gagarin tripulatuta, lehen gizakia espazioan izan zena eta bueltatu zena.

Orduan lehia hori handitu egin zen punto hain handi batera Estatu batuetaki presidentea John F- Kennedy esan zuela gizaki bat jarriko zuela ilargian hamarkada bukatu baino lehen, Zond misioetan bidali nahi zuten gizakiak ilargiaren ingurura baina fallo tekniko askorengaitk ezin izan zuten tripulazioa eraman. Estatu batuak Apolo 8 bidali ahal izan zuten 1968-ko gabonetan.

Hurrengo pausua zen ilargiaren azalean jartzea, Apolo 11 lortu zuen Amstrong eta Edwin Aldrinekin. Gero Apolo 17-rarte ailegatu zuten, biana 1972 kantzelatu ziren diru faltagatik.
Komunismoa gaur egun

Soviet batasuna erori eta gero komunismoa bizirik iraundu zuen. China, Vietnam eta Laos mugitu dira merkatu ekonomiara, baina ez dute pribatizatu sektore printzipalak. Cuba atera da Soviet batasunaren eroria sortu zuen krisitik, Venezuela eta Chinarekin duen merkatu igoeragatik. Ipar Korea eduki du sorte gutxiago Soviet batasunaren erorketa eta gero, baina ez daude ezegonkortasunik partikularrak.