Salatın Əhmədli
41
AQİL KİŞİNİN NAĞILI
Yaz bizim yerlərə gec gələr, çünki kəndimizin
dörd bir tərəfi dağdır. Arandan üzüyuxarı gözün işlə-
yənəcən, ha baxasan, yenə bizim dağları görmək çətin
olar. Amma elə ki, arandan çıxıb, üzü dağlara tərəf yol
alırsan, onda görürsən ki, başı ala buludda olan,
sinəsində qar yatan dağlar görünür. Hər yaz başı
kəndə getməyə çalışıram. Elə bil məni nə isə o yerlərə
çəkir. İşim də, gücüm də, yaşayışım da şəhərlə bağlı
olsa da, uşaqlığımın keçdiyi yerləri hər dəfə görmək
istəyi məni tərk eləmir. Nə isə, bir ili gedə bilməsəm
də, o biri il vaxt eləyib Ərdəmliyə can atıram. Kəndi-
miz Qazılıq dağının aşağı ətəklərində göz işlədikcə
uzanan vadinin o tay-bu tayını tutan uzun bir dərə
boyu ərazidə yerləşir. Gözümü açandan burda adamlar
divan-dərəyə möhtac olmayıb. Öz işlərini elə özləri
həll eləyiblər. Necə deyərlər, burda həmişə «ev bizim,
sirr bizim» olub. Amma bir iş də var ki, kəndin bir
tərəfi özünü «Hacı Fərhad» nəsli hesab edib. O biri
tərəfin tayfasına da «Hacı Göyüşlülər» deyərdilər.
Salatın Əhmədli
42
Xeyir-şər bir olub, adamlar bir-birinə can deyib, can
eşidiblər. Amma Hacı Göyüşlülərdən bir kimsə
tayfasının tərəfini Hacı Fərhadlılara verməyib. Eləcə
də Hacı Fərhadlılar.
Eşitdiyimə görə, bu iki tayfa arasında əvvəllər bir
ədavət, kin olmasa da, gizlin bir rəqabət olub. Hacı
Fərhad həmişə çalışıb ki, qoyun sürülərini, at
ilxılarını, dəvələrinin sayını Hacı Göyüşün varidatın-
dan artıq eləsin. Hacı Göyüş də onun kimi.
Bir gün səs çıxıb ki, Fərhad Həccə gedir. Göyüş
də tez-tələsik varından, dövlətindən bazara töküb-
vəzndən yüngülə çevirib. O tay Ərdəmli ilə bu tay
Ərdəmlinin başçıları elə birlikdə Həcc yoluna çıxıblar.
Deyirlər ki, o vaxtlar Həccə neçə aya gedib-gələrmiş-
lər. Həcdən də qayıdanda o tay Ərdəmli ilə bu tay
Ərdəmli hərəsi öz ağsaqqalının yanına mübarəkbad-
lığa getmək istəyib. Amma Hacı Fərhad və Hacı
Göyüş-hər ikisi camaata deyib ki, kəndin ortasındakı
böyük çinarın kölgəliyinə yığışsınlar. Bəli, camaat yı-
ğışır, el-oba tökülüb gəlir, hər iki tərəfin mal-dövlətin-
dən ayrılan cöngələr kəsilir, erkəklər boğazlanır,
qazanlar qaynayır, ocaqdakı kabablar közərir…
Salatın Əhmədli
43
Bu kəndin keçmişindən o qədər maraqlı əhvalat-
lar eşitmişəm ki...
Hər dəfə kəndə gedəndə kənddəki qocaların
sırasını seyrəlmiş görürəm. Ötən yaz başı da kəndə
gedən kimi Aqil kişini soruşdum. Dedilər ki, yaxşıdır,
bir az düşüb, amma huşu-başı yerindədir. Hər axşam
tərəfi Şennik təpəsinin üstünə çıxır, saatlarla elə o
təpədə əyləşib üzü kəndə tərəf baxır. Qocalardan da
dizlərində kiridarı olanlar onun yanına qalxırlar, söz-
söhbət uzanır, lap görürsən ki, axşamdan bir xeyli
keçənəcən tənbəkiləri közərir.
Səbirsizliklə axşam tərəfini gözlədim. Hə, budur,
gördüm Aqil kişi çəliyini özünə dayaq eləyə-eləyə
təpəni qalxır. Dincəlmişdim, yorğunluğum da çıxmış-
dı. Özümü verdim Aqil kişinin yanına. Diklən ki,
diklənəsən.
-Hə, a bala, gəl.- Aqil kişi məni aralıdan görcək
dilləndi.- Şəhər səni yorub əldən salıb. Bir təpə nədir
ki, onu belə nəfəsi kəsilmiş qalxırsan.
Bir az təngənəfəs olmuşdum. Kişi də bunu hiss
edirdi. Bəlkə, rəngim də avazımışdı. Azacıq aralıda
dayandım ki, nəfəs alım, özümə gəlim. Kişi yüngülcə
çəliyini özünə dayaq verib qalxdı. Hiss etdim ki, qa-
Salatın Əhmədli
44
bağıma yerimək istəyir. Tez yaxınlaşıb əl verdim.
Görüşdük, kişi məni sinəsinə sıxdı. Mənə elə gəldi ki,
kişinin bədəninin qoxusu elə bu dağların çiçəyinin,
gülünün, otunun-əncərinin qoxusudur. Hər nə cür
qoxu idisə, az qala adamı bihuş edirdi. Təzə yığılmış
kəklikotu çiçəyinin ətrini duydum.
- Gəl bala, gəl, söykən bu daşa.
Özü də əvvəlcə sağ dizini yerə qoydu, yanı üstə
dirsəkləndi. Mən də onunla qabaq-qənşər əyləşdim:
- Hə, baba, şükürlər olsun, səni qıvraq görürəm.
- Yox, ay bala, zamanın yükü ağırdı. Get-gedə
çiyinlərimdən basır.
- Əşi, elə demə, nə yaşın var ki,.. -kişiyə təskinlik
vermək istədim.
- Doğru deyirsən, nə yaşım var ki, hələ yüzə iki il
qalır. Mən anadan olandan bəri neçə padşah dəyişib.
Elə üç padşah görmüşəm-rus padşahı.
- Görmüsən deyəndə ki...- kişi sözümü kəsdi.
Gözlərini bir noqtəyə dikdi, xəyala daldı. Mən də
sükütü pozmadım. Handan-hana özü diləndi:
- Yox, rus padşahının özü ilə mənim nə görüşüm
olacaq ki?! O vaxtlar bu yerlərin danışığı gedirdi.
Ermənilər yığışıb padşahın yanına xahişə, minnətə
Salatın Əhmədli
45
getdilər ki, bu yerləri onların hökumətinə versinlər.
Onda mən uşaq idim. Amma ağlım da kəsirdi. Atam
danışırdı ki, Hacı Fərhada, Hacı Göyüşə ha elədim ki,
siz də mal-pul qoyun, xərc yığın, lap elə kasıb-kusub
da əl yetirər, bizdən də bir adam padşahın yanına get-
sin. Bu tərəf Göyçədə adlı-sanlı, savadlı adamlar var,
neçə dil bilənlər var. Bizim Gəncəbasarda da
hökumətə yol tapanlar az deyil. Atam deyirdi ki, bir
axsaq toğludan da keçmədilər. Kim bu yerləri bizdən
ala bilər,-dedilər. Bura bizim dədə-baba torpaqlarımız-
dır. Bu kəndin qəbiristanlığında neçə Fərhad, neçə Gö-
yüş yatır.
- Bəs axırı nə oldu, baba? - hövsələmi basa
bilməyib Aqil kişidən soruşdum.
- Nə olacaq, bu torpaqları alıb ermənilərə
verdilər. Bizə də dedilər ki, sizi burdan çıxaran yox-
dur, yaşayın, mal-dövlətinizi saxlayın. Narazılıq edə-
nin, əlinə güllə görütüb sözünü demək istəyənin də
ağzını boza verdilər, ipə-sapa yatmayanı da Sibirə
göndərdilər.
- Bəs… - yenə nə isə kişidən soruşmaq istədim.
Elə bil ki, sözüm ağzımdan qurtarmışdı. Soruşacağı-
mın da nə olacağını bilmirdim. Amma bu da Aqil kiş-
Salatın Əhmədli
46
idir ha… gözlərimdən oxuyurdu mənim nigarançı-
lığımı.
- Narahat olma, bilirəm, deyəcəksən ki, axırı necə
qurtardı. Axırı budur ey, gördüyün kimi.
Kişi əlini Ərdəmlinin orta göbəyinə tərəf uzadıb
çinardan yuxarı o tay-bu tay üzbəyz tağları - qapı yeri,
pəncərə yeri qalmış ikimərtəbəli xaraba evləri
göstərdi. Bu tay xaraba ev Hacı Fərhadındır. Təpədən
bizə yaxın olan xarabaya kənd arasında eşitmişdim
«Hacı Fərhad evi» deyirdilər. Elə bizim əyləşdiyimiz
təpə ilə üzbəüz o taydakı xaraba da «Hacı Göyüş evi»
adlanırdı.
- Aqil əmi, - deyəsən, səsim təhərindən çıxmışdı.
Özümdən asılı olmayaraq həyəcandan idi, ya intiza-
rımdan idi, deyə bilmərəm, hündürdən dilləndim: -
Bəs onların nəsil-kökündən kim var kənddə? Mən axı
bir kimsəni tanımıram.
Kişi səsimdən səksənən kimi olmuşdu. Amma
gördüm ki, gülümsündü:
- Qocalığıma baxma, oğul, hələ ki, yaxşı eşidi-
rəm. Həmin o gördüyün xarabaların yiyəsindən zəma-
nəmizə bir züryət də gəlib çatmadı.
- Niyə?
Dostları ilə paylaş: |