Korrupsiyaya qarşı mübarizədə
Rəşad Həsənov
hökumət-vətəndaş əməkdaşlığı
5
İSİM
İqtisadi və Sosial İnkişaf Mərkəzi
Yaxşı Tədqiqat, Yaxşı İslahat, Yaxşı Siyasət
ilə mübarizədə vətəndaşlar da ən az dövlət qədər məsul olmalı, hökumət isə bu iştirakçılığa şərait
yaratmalıdır.
Korrupsiyaya qarşı mübarizədə
Rəşad Həsənov
hökumət-vətəndaş əməkdaşlığı
6
İSİM
İqtisadi və Sosial İnkişaf Mərkəzi
Yaxşı Tədqiqat, Yaxşı İslahat, Yaxşı Siyasət
Tədqiqatın əhəmiyyəti
Zəngin enerji resursları və strateji geosiyasi mövqeyi dünya xəritəsinin gənc
dövlətlərindən olmasına baxmayaraq, Azərbaycanın maliyyə imkanlarının sürətlə artmasına
səbəb oldu. Əgər 1992-ci ildə dövlət büdcəsinin gəlirləri 1.5 milyon manat idisə, artıq 2013-cü
ildə, yəni ötən 20 il ərzində təxminən 13 min dəfə artaraq 19496 milyon manat olub. Bundan
başqa, 2013-cü ilin yekununda Azərbaycan 50 milyard dollarlıq maliyyə ehtiyatına sahib olub.
Təkcə ARDNF tərəfindən il ərzində 36 milyard dollarlıq vəsait idarə edilir. Təbii ki, hökumətin
üzərində sərəncamvermə hüququ olan vəsaitlərin (ictimai vəsait) sürətlə artması özü ilə
bərabərində ciddi korrupsiya riskləri də gətirir. Digər tərəfdən, ölkədə bazar münasibətlərinin və
fərdi sahibkarlığın inkişafı yeni-yeni qanunların yaranmasına, daha fərqli və çoxçeşidli məmur-
vətəndaş münasibətlərinin formalaşmasına səbəb olur ki, nəticədə yaranmış vəziyyətdən sui-
istifadə cəhdləri çoxalır, korrupsiya və rüşvət kimi mənfi davranış qaydaları genişlənir. Eyni
zamanda müasir texniki imkanların genişlənməsi sadaladığımız cinayət xarakterli fəaliyyətlərin
icrası imkanlarını və metodlarını genişləndirir. Nəticədə daha mütəşəkkil və şəbəkələşmiş
korrupsiya mexanizmləri formalaşır. Hazırda hər bir Azərbaycan vətəndaşı addımbaşı bu kimi
qanunsuz əməllərlə qarşılaşır və yaxud birbaşa iştirakçısı olur. Sadaladığımız bu səbəblər
korrupsiya və rüşvətxorluqla mübarizədə cəmiyyət olaraq iştirakın əhəmiyyətini daha da artırır.
Lakin yeni yaranmış ölkə kimi Azərbaycanda bu istiqamətdə araşdırmalara, müasir metodların o
cümlədən dünya dövlətləri tərəfindən uğurla icra edilmiş təcrübələrin öyrənilməsinə ciddi
ehtiyac hiss edilməkdədir. Korrupsiya və rüşvətxorluğa qarşı mübarizədə hökumət-vətəndaş
əməkdaşlığı adlı tədqiqatın da əhəmiyyəti məhz bu səbəblərdən doğur.
Korrupsiyaya qarşı mübarizədə
Rəşad Həsənov
hökumət-vətəndaş əməkdaşlığı
7
İSİM
İqtisadi və Sosial İnkişaf Mərkəzi
Yaxşı Tədqiqat, Yaxşı İslahat, Yaxşı Siyasət
Korrupsiya və rüşvət: ictimai problemlərin əsası kimi
Nəzəri baxış
İlk öncə onu qeyd etmək lazımdır ki, korrupsiya və rüşvət anlayışları kifayət qədər oxşar
olsa da, əslində fərqli mənaları və fəaliyyətləri xarakterizə edir. Korrupsiya sözü latın mənşəli
“Corrupt” sözündən yaranıb və namussuz, fürsətçil, rüşvət almağa alışmış, pis, pozulmuş, çürük
adam, başdan çıxarmaq, rüşvət vermək mənalarını
daşıyır. Dövrümüzdə korrupsiya dövlət əmlakının və
ictimai vəsaitlərin istifadəsi, vəzifə səlahiyyətlərinin
icrası zamanı vəzifəli şəxsin səlahiyyət hədlərini aşaraq
ictimai vəzifəsindən özünün, yaxud digər maraqlı
tərəflərin mənafelərinin qorunması məqsədi ilə ictimai
maraqları və hüququn aliliyini tapdamasıdır. Başqa
sözlə, korrupsiya məmurun ictimai etibarı tapdaması və
səlahiyyətləri fövqündə hərəkət edərək vəziyyəti şəxsi və yaxud müəyyən qrupun xeyrinə
dəyişməsidir. Təbii ki, bu kimi hallarda qanunverici orqan qanunların qəbulu zamanı dövlətin
maraqlarının əleyhinə gedə bilər, icra orqanı mövcud qanunvericiliyin tələblərini pozar,
məhkəmə orqanları isə baş verən qanun pozuntularına göz yuma bilər. Yəni, korrupsiya
hakimiyyətin bütün qollarında və müxtəlif variantlarda təzahür edir. Ümumilikdə isə
“korrupsiya” termini bürokratik aparat və siyasi elita ilə əlaqədar istifadə edilir.
Göründüyü kimi, korrupsiya dedikdə yalnız vəzifədə olan şəxslərdən bəhs edilir. Sıradan
vətəndaşın və yaxud sahibkarın törətdiyi maddi xarakterli cinayətlərə görə, onları korrupsioner
adlandırmaq olmaz. Bu kimi hallar rüşvət cinayətinə aid edilir.
Qeyd etdiyimiz kimi, rüşvət ictimai vəzifəsi olmayan birinin başqası üçün hər hansı
qanunsuz fəaliyyəti icra etmək və yaxud haqsız üstünlük təmin etmək üçün aldığı maddi və