Korrupsiyaya qarşı mübarizədə hökumət-vətəndaş əməkdaşlığı, ictimai
Yüklə 340,43 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yaxşı Tədqiqat, Yaxşı İslahat, Yaxşı Siyasət
- Korrupsiyanın və rüşvətin fəsadları
Rəşad Həsənov hökumət-vətəndaş əməkdaşlığı
11 İSİM
İqtisadi və Sosial İnkişaf Mərkəzi
çətin olur. Bu kimi təşəbbüslər büdcə layihəsinin müzakirəsi zamanı başlayır və korrupsiyalaşmış ölkələrin büdcələrində bir qayda olaraq investisiya xərcləri üstünlük təşkil edir. Çünki əmək haqların, sosial müavinətlərin, pensiya ödənişlərinin ödənilməsində hazırkı elektron dövrdə hər hansı formada mənimsəməni həyata keçirmək daha çətin olur. Nəticədə bu kimi ölkələrdə ictimai vəsaitlərin sosialyönümlülük səviyyəsi daim aşağı olur. 4) Dövlət müəssisələrinin gəlirlərində səbəbsiz azalma halları artır. Dövlət sektoruna aid təsərrüfat müəssisələrinin gəlirləri süni şəkildə azaldılır. Başqa sözlə, bu vəsaitlər korrupsiya predmetinə çevrilir. Hətta, bir çox hallarda bütün şərtlərin müsbətə doğru dəyişdiyi halda müəssisənin gəlirlərində azalma baş verir ki, nəticədə itirən tərəf yenə də dövlət büdcəsi və cəmiyyət olur. Bu kimi hallarda korrupsiya metodu olaraq istehsal edilən mal və xidmətlərin həcmi azaldılır, xərclər şişirdilir, istehsalat prosesi zamanı itkilərin həcmi süni şəkildə artırılır. 5) Dövlət qurumları öz vəzifələrinin icrası zamanı süni əngəllər yaradır. Bu hal bir çox ədəbiyyatlarda rüşvətə təhrik kimi də təsvir edilir. Bu kimi hallarda ağır prosedur qaydalarının tətbiqi, prosesin cansıxıcılığı, qanunvericilikdə mövcud
olan boşluqlardan istifadə, zaman sərfinin çoxluğu kimi təzyiq metodlarından istifadə edərək vətəndaş rüşvətə təhrik edilir. Digər tərəfdən isə, vətəndaş məmur münasibətləri əngəllənir və vətəndaşların ərizə və şikayətlərinin cavablandırılması prosesi uzadılır. Beləliklə, rüşvət prosesində əsas məsuliyyət ikincilərin, yəni vətəndaşların üzərinə qoyulur. 6) Məhkəmə orqanları birtərəfliliyini itirir.
Rəşad Həsənov hökumət-vətəndaş əməkdaşlığı
12 İSİM
İqtisadi və Sosial İnkişaf Mərkəzi
Korrupsiyalaşmış ölkələrdə məhkəmə
orqanlarının adil qurum kimi fəaliyyət göstərməsi mümkün deyil. Çünki bu qurumlar baş vermiş qanun pozuntuları zamanı ədalətli qərarlar qəbul edərsə, o zaman ölkədə korrupsiya və rüşvət halları azalar. Başqa sözlə, korrupsiya və rüşvətin çiçəklənməsində əsas aktyor məhz məhkəmə qurumları olduğu üçün, bu fəaliyyətlərin geniş yayıldığı ölkələrdə adil qərarlardan söz etmək gərəksiz yanaşmadır. Yəni, ilk öncə məhkəmə orqanları prosesə qatılır və tərəfsizliyini itirir ki, nəticədə cəmiyyət bu bataqlığa yuvarlanır. Təsadüfi deyil ki, hələ 2700 il bundan əvvəl İran hökmdarı korrupsiyaya qarşı mübarizə fərmanlarında ən sərt cəzaları hakimlər üçün müəyyən etmişdi. Bu hallar aşkar edildikdə hakimlərə ölüm hökmü tətbiq edilirdi.
Aparılan araşdırmalar onu göstərir ki, müasir dövrdə korrupsiya cəmiyyətləri mənəvi deqradasiyaya sürükləməklə paralel olaraq gəlirlərin ədalətsiz paylaşmasında da katalizator rolunu oynamaqla, ciddi problemlərə start verir. Korrupsiya və rüşvətin cəmiyyətdə, dövlətçilikdə və eyni zamanda ictimai davranışda fəsadlarını aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq olar;
Hüququn aliliyi prinsipi pozulur - ölkə qanunvericiliyinin müdafiəçisi olan qurumların korrupsiyaya qurşanması nəticədə məhkəmə orqanlarının müstəqilliyini və ədalətliliyini itirməsinə səbəb olur ,beləliklə, bu kimi cəmiyyətlərdə hüququn
yazılmamış qanunlarla idarə edilir, yazılmış qanunlar isə sadəcə görüntü xarakteri daşıyır.
Rəşad Həsənov hökumət-vətəndaş əməkdaşlığı
13 İSİM
İqtisadi və Sosial İnkişaf Mərkəzi
Cəmiyyətin mənəvi deqradasiyası sürətlənir-məmur özbaşınalığı, qeyri-bərabər gəlir bölgüsü, qanunların addımbaşı tapdanması, ədalət və adil qərar axtarışındakı uğursuzluq cəmiyyətin təməl dəyərlərini ( vətənpərvərlik, insani xarakter, dövlətçilik, dini mənsubiyyət, ailə münasibətləri və s) deformasiyaya uğradır ki, nəticədə insanlar doğru və yalnışın izini itirir. Bu kimi cəmiyyətlərdə güc, maddi üstünlük insan beynini məşğul edən əsas problemə və arzuya çevrilir. Korrupsioner məmur, rüşvətxor vətəndaş ictimai qınaqdan yayınır və hətta digərlərinə nisbətən daha üstün hörmətə layiq bilinir. Nəticədə sosial-iqtisadi prinsiplər tamamilə pozulur.
Vətəndaş-dövlət münasibətlərində inamsızlıq hökm sürür - təcrübə onu göstərir ki, korrupsiyalaşmış hökumətlərə ictimai inam ciddi sarsılır, vətəndaş-məmur münasibətlərində səmimiyyət itir, ictimai vəsaitlərin idarə edilməsində vətəndaş cəmiyyətinin iştirakçılığı formal xarakter daşıyır. Digər tərəfdən isə korrupsiya və s kimi problemlərlə mübarizədə vətəndaş iştirakçılığının səviyyəsi aşağı düşür. Mülki və hüquqi problemlər isə əksər hallarda hüquqi prosedurlara söykənərək deyil, qeyri-qanuni həll üsullarından istifadəyə meyillənir.
Ölkənin beynəlxalq imici ləkələnir – korrupsiya halları ölkənin beynəlxalq hesabatlarda reytinqinə mənfi təsir göstərir, biznes mühiti ilə bağlı araşdırmalara təsir edir. Nəticədə ölkənin beynəlxalq imicinin ləkələnməsi kimi problemlərlə yanaşı, ölkəyə xarici investisiya axını əngəllənir, beynəlxalq korporasiyaların iqtisadi sektorlarda fəaliyyət maraqları azalır.
Biznesin inkişafını və rifahı əngəlləyir, rəqabət mühitini çətinləşdirir, monopoliya halları genişlənir – korrupsiya və rüşvət biznes mühitini çətinləşdirən, haqsız rəqabətə yol açan eyni zamanda inhisarçılığı, havadarlığı stimullaşdıran fəaliyyət növü hesab edilir. İnhisarçılığın hakim olduğu iqtisadiyyatlarda isə təşəbbüskarlıq, sahibkarlığa maraq azalır, yeni iş yerlərinin yaradılması ləngiyir, bütün bunlara paralel olaraq büdcənin vergi daxilolmalarının artım tempi real imkanlara uyğun
Yüklə 340,43 Kb. Dostları ilə paylaş:
|