Kirish
XVII asrda mikroskopning ixtiro etilishi bilan hayvon va o`simliklarning
tana tuzilishini chuqur o`rganishga imkoniyat yaratildi. XIX asrning oxiri va XX
asrning boshlarida esa mikroskopning yanada mukammallashishi va unda
tekshirish texnikasining taraqqiyoti o`simlik va hayvon tanasini tashkil etgan
hujayralarning tuzilishi va hayotiy yo`nalishlarini o`rganuvchi maxsus
sitologiya
faninning vujudga kelishiga olib keldi. Ayniqsa, XX asrning 30-yillarida binafsha
nurlarida ishlaydigan, so’nggi yillarda esa elektron mikroskoplarning yaratilishi
sitologiya fanining rivojini yanada yuqori darajaga ko`tardi.
Odatda Yer yuzidagi barcha hayvonlar ikki katta guruhga: bir hujayralilar,
ya`ni eng sodda hayvonlar – Protozoa (1-rasm)va ko`p hujayrali hayvonlar –
Metazoaga (2-rasm) bo`lingan. Bulutlar va kovakichlilar organizmi ko`p sonli
hujayralardan va xujayralararo mahsulotlardan tashkil topgan. Bu hujayralar
tuzilish va funksional tomondan differensiallashgan bo`lib, ular mustaqil yashash
qobiliyatiga ega emas. Qolgan boshqa ko`p hujayralilar maxsus to`qimalardan
tarkib topgan organlarga va organlar sistemasi (tizimi) ga ega. Aksariyat ko`p
hujayralilarda hujayralar soni benihoyat ko`p, ularning soni butun hayot
mobaynida ancha o`zgarib turadi.
1-rasm
2-rasm
Ma`lum bir vazifani bajarishga moslashgan tuzilishi, kelib chiqishi va
hayotiy yo`nalishlari bir xil bo`lgan hujayralar va hujayralararo mahsulotlar
kompleksiga
to`qima
deb yuritiladi. Odatda ko`p hujayralarning organlari bir
necha to`qimalardan tashkil topgan.