Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri • Educational Sciences: Theory & Practice 13(4) • 2087-2104

SARICAOĞLU, ARSLAN / Üniversite Öğrencilerinin Psikolojik İyi Olma Düzeylerinin Kişilik Özellikleri ve Öz-Anlayış Açısından ...

2091

katsayısının ise Dışa dönüklük (.89), en düşük iç tu-

tarlık katsayısının Duygusal Dengesizlik (.73) boyu-

tuna ait olduğu görülmektedir. Duygusal Dengesizlik 

boyutunun iç tutarlık değerinin diğer boyutlara göre 

düşük çıkmasının bir nedeni madde toplam korelas-

yon ranjı incelendiğinde daha iyi anlaşılmaktadır (.26-

.55). Diğer taraftan, aracın test tekrarına ilişkin bulgu-

lara bakıldığında en yüksek ilişkiyi Yumuşak Başlılık 

(r=.86**, p<.01), en düşük ilişkiyi ise Deneyime Açık-

lık Boyutunun (r=.68**, p<.01) ortaya koyduğu görül-

mektedir. Sonuç olarak kişilik boyutlarının iç tutarlık 

katsayıları kabul edilen .70 değerinin (Nunnally ve 

Bernstein, 1994) üzerinde olması SDKT’nin güvenir-

liğinin bir kanıtı olarak görülmektedir (Bacanlı, İlhan 

ve Aslan, 2009). SDKT’nin geçerliğini sınamak için 

yapılan faktör analizi sonuçlarına dayanarak 50 sıfat 

çiftinden 40 çift belirlenmiş ve maddeler üzerinde ya-

pılan faktör analizinde beş boyutun SDKT’ye ait var-

yansın %52,6’sını açıkladığı bulunmuştur. Dış geçerlik 

kapsamında yapılan uygulamalar sonucunda kişilik 

boyutlarının kullanılan ölçeklerle anlamlı düzeyde 

ilişkili olduğu görülmüştür. Bu bulgu aracın geçerliği 

için önemli bir kanıt olarak değerlendirilmiştir (Ba-

canlı, İlhan ve Aslan, 2009).

Öz-Anlayış Ölçeği: Neff (2003b) tarafından geliş-

tirilen Self Compassion Scale’in (SCS) Türkçe uyar-

laması, geçerlik ve güvenirlik çalışması Deniz ve 

arkadaşları (2008) tarafından yapılmıştır. Öz-anlayış 

yapısının özelliklerini ölçmek amacıyla hazırlanan 

orijinal ölçekte, cevaplayanlardan belirtilen durumla 

ilgili olarak ne kadar sıklıkla hareket ettiklerini “He-

men hemen hiçbir zaman=1” ve “Hemen hemen her 

zaman=5” arasında değişen 5’li likert tipi bir ölçekte 

derecelendirmeleri istenmektedir. Alınan toplam pu-

anın yüksek olması, öz-anlayış düzeyinin yüksek ol-

duğu anlamına gelmektedir. 26 maddelik öz-anlayış 

ölçeği 6 alt ölçekten oluşur: öz-nezaket, öz-yargılama, 

ortak insanlık, izolasyon, bilinçlilik, aşırı-özdeşleşme. 

Ölçeğin iç tutarlılık katsayısı (Cronbach Alfa) bütünü 

için .92, alt ölçekler için de sırayla .78, .77, .80, .79, .75, 

.81 ve test-tekrar test güvenirliği ölçeğin bütünü için 

.93, alt ölçekler için de sırayla 88, .88, .80, .85, .85, .88 

olarak bulunmuştur (Neff, 2003’ten akt., Deniz ve ark., 

2008).  Araştırmacılar, Türkçe Öz-Anlayış Ölçeği’nin 

(ÖAÖ) orijinalinde farklı olarak ölçeğin tek boyutlu 

bir yapı gösterdiği ve aynı zamanda madde toplam 

korelasyonunda .30’ altında olan 2 tane maddeyi (1. 

ve 22. maddeler), ölçekten çıkartarak toplam 24 mad-

delik bir ölçek elde etmişlerdir. 26 madde için madde 

toplam korelasyonu, .029 ile .646 arasında değişmek-

tedir. Dolayısıyla madde toplam korelasyonu .30’un 

altında olan ölçekten çıkartılmıştır. Ölçeğin güve-

nirliği için madde analizine bağlı olarak hesaplanan 

Cronbach Alfa iç tutarlılık katsayısı .89’dur. Ayrıca iç 

tutarlılık katsayısı .89 ve test-tekrar test korelasyon .83 

olarak hesaplamışlardır. Öz-anlayış ölçeğinin ölçüt-

bağıntılı geçerliği ise, SCS ile RSES arasında r=.62; 

SWLS arasında r=.45; pozitif duygu arasında r=.41 ve 

negatif duygu arasında r=-.48 düzeyinde ilişkiler sap-

tamışlardır (Deniz ve ark., 2008).

Verilerin Analizi

Ölçeklerden elde edilen veriler araştırmacı tara-

fından bilgisayar ortamına aktarılmış ve SPSS 17.0 

paket programı kullanılarak verilerin analizi ya-

pılmıştır. Verilerin analizinde Pearson momentler 

çarpımı korelasyon tekniği ve aşamalı regresyon 

analizi kullanılmıştır.

Bulgular

Araştırmada öz-anlayış ve kişilik özellikleri (duy-

gusal dengesizlik, dışa dönüklük, deneyime açık-

lık, yumuşak başlılık, sorumluluk) ile psikolojik iyi 

olma (diğerleriyle olumlu ilişkiler, otonomi/özerk-

lik, çevresel hâkimiyet, yaşam amacı, bireysel geli-

şim, kendini kabul) arasındaki ilişkiye; öz-anlayış 

ve kişilik özelliklerine (duygusal dengesizlik, dışa 

dönüklük, deneyime açıklık, yumuşak başlılık, so-

rumluluk) ilişkin puanların üniversite öğrencileri-

nin psikolojik iyi olma (diğerleriyle olumlu ilişkiler, 

otonomi/özerklik, çevresel hâkimiyet, yaşam ama-

cı, bireysel gelişim, kendini kabul) puanlarını açık-

lama gücüne ait bulgulara yer verilmiştir.

Tablo-1 incelendiğinde, psikolojik iyi olma alt boyut-

larının her birinin Öz-Anlayış ile pozitif yönde anlam-

lı ilişkide olduğu görülmektedir. Öz-Anlayış ile kendi-

ni kabul en çok ilgileşim gösteren psikolojik iyi olma 

alt boyutlarındandır. Psikolojik iyi olma alt boyutları-

nın hepsinin kişilik özelliklerinin tüm alt boyutları ile 

anlamlı düzeyde ilişkisi olduğu görülmektedir. Diğer-

leriyle olumlu ilişkiler, çevresel hakimiyet ve kendini 

kabul alt boyutunun dışa dönüklük özelliği ile, otono-

mi/özerklik ve bireysel gelişim alt boyutunun deneyi-

me açıklık özelliği ile ve yaşam amacı alt boyutunun 

sorumluluk özelliği ile yüksek düzeyde ilgileşimde 

bulunduğu sonucuna tablodan ulaşılmaktadır. Kişilik 

özelliklerinden duygusal dengesizlik alt boyutu olum-

suz bir kişilik özelliği olduğu için, negatif yöndeki iliş-

ki olumlu bir ilişki olarak yorumlanmalıdır.

Öz-Anlayış ve kişilik özelliklerinin psikolojik iyi 

olmanın diğerleriyle olumlu ilişkiler alt boyutunu 

anlamlı düzeyde açıklayıp açıklamadığının belir-

lenmesinde aşamalı regresyon analizi kullanılmış-

tır. Oluşturulan modelin ilk adımında öz anlayışın 

modele katkısının (R=.38) anlamlı olduğu ve toplam 

---