SARICAOĞLU, ARSLAN / Üniversite Öğrencilerinin Psikolojik İyi Olma Düzeylerinin Kişilik Özellikleri ve Öz-Anlayış Açısından ...
2093
Öz-Anlayış ve kişilik özelliklerinin psikolojik iyi
olmanın çevresel hâkimiyet alt boyutunu anlamlı
düzeyde açıklayıp açıklamadığının belirlenmesinde
aşamalı regresyon analizi kullanılmıştır. Oluşturu-
lan modelin ilk adımında öz anlayışın modele kat-
kısının (R=.55) oldukça anlamlı olduğu ve toplam
varyansın %30’unu açıkladığı hesaplanmıştır. Mo-
delin ikinci aşamasında eklenen kişilik özellikleri-
nin modele katkısının (R=.70) anlamlı olduğu, Öz-
Anlayış ile birlikte diğerleriyle olumlu ilişkilerdeki
varyansın %49’unu açıkladığı görülmüştür. Kişilik
özelliklerinin toplam varyansa %19’luk bir katkı
sağladığı belirlenmiştir. Çevresel hakimiyet alt bo-
yutunun yordanmasında ilk adımda öz anlayışın
.55 düzeyinde yordadığı, ikinci adımda ise Öz-
Anlayış (β =.34), sorumluluk (β =.23), dışa dönük-
lük (β =.21) ve duygusal dengesizlik/nevrotizmin (β
=-.20) önemli yordayıcılar olduğu hesaplanmıştır.
Öz-Anlayış ve kişilik özelliklerinin psikolojik iyi
olmanın bireysel gelişim alt boyutunu anlamlı dü-
zeyde açıklayıp açıklamadığının belirlenmesinde
aşamalı regresyon analizi kullanılmıştır. Oluşturu-
lan modelin ilk adımında öz anlayışın modele kat-
kısının (R=.38) anlamlı olduğu ve toplam varyansın
%15’ini açıkladığı hesaplanmıştır. Modelin ikinci
aşamasında eklenen kişilik özelliklerinin modele
katkısının (R=.57) anlamlı olduğu, Öz-Anlayış ile
birlikte bireysel gelişim alt boyutundaki varyansın
%32’sini açıkladığı görülmüştür. Kişilik özellikle-
ri toplam varyansa %18’lik bir katkı sağlamıştır.
Deneyime açıklık (β =.38), Öz-Anlayış (β =.20) ve
duygusal dengesizlik/ nevrotizmin (β =-.15) birey-
sel gelişimin yordanmasında anlamlı değişkenler
olduğu görülmektedir.
Öz-Anlayış ve kişilik özelliklerinin psikolojik iyi ol-
manın yaşam amacı alt boyutunu anlamlı düzeyde
yordayıp yordamadığının belirlenmesinde aşamalı
regresyon analizi kullanılmıştır. Oluşturulan mo-
delin ilk adımında öz anlayışın modele katkısının
(R=.43) anlamlı olduğu ve toplam varyansın %18’ini
açıkladığı belirlenmiştir. İkinci adımda modele ekle-
nen kişilik özelliklerinin katkısının (R=.57) anlamlı
olduğu görüşmüştür. Öz-anlayış ile birlikte kişilik
özellikleri yaşam amacına ait varyansın %33’ünü
açıklamaktadır. Kişilik özellikleri toplam varyansa
%15’lik bir katkı sağlamıştır. Öz-Anlayış (β =.25), so-
rumluluk (β =.23) pozitif yönde ve duygusal denge-
sizlik/nevrotizm (β =-.14) negatif yönde olmak üzere
modelin önemli ve anlamlı yordayıcılarıdır.
Tablo 4.
Öz-Anlayış ve Kişilik Özelliklerinin Psikolojik İyi Olma Ölçeğinin Çevresel Hâkimiyet Alt Boyutunu Açıklamasına İlişkin Aşamalı
Regresyon Analizi Sonuçları
Adım 1
R
R
2
ΔR
2
R
2
Değişimi
B
Standart Hata
β
t
Sabit
.55
.30
.30
.30
32.24
1.69
19.07**
Öz Anlayış
.39
.02
.55
16.62**
Sabit
.70
.49
.49
.19
26.58
2.63
10.10**
Adım 2
Öz Anlayış
.24
.02
.34
10.05**
Nevrotizm
-.26
.04
-.20
-6.04**
Dışa Dönüklük
.21
.04
.21
4.91**
Deneyime Açıklık
.13
.06
.11
2.32*
Yumuşak Başlılık
-.07
.04
-.07
-2.00*
Sorumluluk
,30
.05
.23
6.44**
*p<.05 **p<.01
Tablo 5.
Öz-Anlayış ve Kişilik Özelliklerinin Psikolojik İyi Olma Ölçeğinin Bireysel Gelişim Alt Boyutunu Açıklamasına İlişkin Aşamalı
Regresyon Analizi Sonuçları
Adım 1
R
R
2
ΔR
2
R
2
Değişimi
B
Standart Hata
β
t
Sabit
.38
.15
.15
.15
46.80
1.81
25.88**
Öz Anlayış
.26
.03
.38
10.41**
Sabit
.57
.32
.32
.18
39.67
2.93
13.55**
Adım 2
Öz Anlayış
.13
.03
.20
5.09**
Nevrotizm
-.19
.05
-.15
-4.04**
Dışa Dönüklük
.04
.05
.04
.81
Deneyime Açıklık
.45
.06
.38
7.22**
Yumuşak Başlılık
-.08
.04
-.08
-1.92
Sorumluluk
.11
.05
.09
2.18*
*p<.05 **p<.01
K U R A M V E U Y G U L A M A D A E Ğ İ T İ M B İ L İ M L E R İ
2094
Öz-Anlayış ve kişilik özelliklerinin psikolojik iyi
olmanın kendini kabul alt boyutunu anlamlı dü-
zeyde açıklayıp açıklamadığının belirlenmesinde
aşamalı regresyon analizi kullanılmıştır. Oluşturu-
lan modelin ilk adımında öz anlayışın modele kat-
kısının (R=.57) anlamlı olduğu ve toplam varyansın
%33’ünü açıkladığı görülmektedir. Modelin ikinci
aşamasında eklenen kişilik özelliklerinin modele
katkısının (R=.66) anlamlı olduğu, Öz-Anlayış ile
birlikte kendini kabuldeki varyansın %44’ünü açık-
ladığı belirlenmiştir. Kişilik özelliklerinin toplam
varyansa %11’lik bir katkı sağladığı hesaplanmıştır.
Psikolojik iyi olma ölçeğinin kendini kabul alt bo-
yutunun yordayıcılarına bakıldığında Öz-Anlayış
(β =.40) ve dışa dönüklük (β =.26) pozitif, duygusal
dengesizlik/nevrotizmin ise (β =-.19) negatif yönde
anlamlı olarak yordadığı görülmüştür.
Tartışma
Bu araştırmada, psikolojik iyi olma alt boyutlarının
her birinin Öz-Anlayış ile pozitif yönde anlamlı
ilişkide olduğu bulunmuştur. Öz-Anlayış ile ken-
dini kabul en çok ilgileşim gösteren psikolojik iyi
olma alt boyutlarındandır. Kendini kabul, kişinin
kendine karşı olumlu bir tutuma sahip olması an-
lamına gelmektedir. Kendine karşı olumlu bir tu-
tum içinde olmayı; olumlu ve olumsuz yanları ile
benliğinin farklı yönlerini kabul etmeyi ve geçmiş
yaşamı hakkında olumlu duygular hissetmeyi içe-
rir. Öz-anlayış da birisinin kendi ızdırabına açık ol-
mayı, ondan kaçınmaması ve bağlantısız olmama-
sını, acısını dindirme arzusunu üretmesi ve şefkatle
onu iyileştirmesi ve en önemlisi de daha büyük bir
deneyim kazanmanın bir parçası olarak kendi acı,
yetersizlik ve başarısızlığını yargılamadan anlama-
yı içerir. Bu bağlamda öz-anlayış ile psikolojik iyi
olmanın ileri sürdüğü temel düşüncenin birbirine
çok paralel olduğu görülmektedir. Aralarında bu-
lunan ilişki de bu durumu desteklemektedir. Psi-
kolojik iyi olma alt boyutlarının hepsinin kişilik
özelliklerinin tüm alt boyutları ile anlamlı düzeyde
ilişkisi olduğu bulunmuştur. Diğerleriyle olumlu
ilişkiler, çevresel hakimiyet ve kendini kabul alt bo-
yutları dışa dönüklük özelliği ile, otonomi/özerk-
lik ve bireysel gelişim alt boyutlarının deneyime
açıklık özelliği ile ve yaşam amacı alt boyutunun
sorumluluk özelliği ile yüksek düzeyde ilgileşimde
bulunduğu sonucuna varılmıştır. Literatür incelen-
diğinde Beş Faktör Kişilik Kuramı ve psikolojik iyi
olma arasındaki ilişkinin incelendiği çalışmalarda
da (Grant, Langan-Fox ve Anglim, 2009; Schmutte
ve Ryff, 1997) alt boyutlar arasında anlamlı düzeyde
ilgileşim olduğu ortaya konulmuştur. Schmutte ve
Ryff’ın (1997) yaptıkları çalışmada bireysel gelişi-
min deneyime açıklık ve dışa dönüklük ile diğer-
leriyle olumlu ilişkilerin yumuşak başlılık ve dışa
dönüklük ile çevresel hâkimiyet ve yaşam amacının
ise sorumluluk ile anlamlı ve yüksek düzeyde ilişki-
de olduklarını bulmuşlardır. Grant ve arkadaşları-
nın (2009) araştırmalarının sonucunda da dışadö-
nüklük, nevrotizm ve sorumluluk hem öznel hem
de psikolojik iyi olmanın yordayıcıları olarak bu-
lunmuştur. Araştırma sonucunda elde edilen bul-
gular ile alanyazındaki bulgular karşılaştırıldığında
bazı farklılıklar olsa da genel itibariyle ilişki içinde
olan alt boyutlar paralellik göstermiştir.
Araştırma sonuçlarında diğerleriyle olumlu ilişkiler
alt boyutunu sadece öz-anlayış %15’ini açıklarken,
kişilik özelliklerinin eklenmesiyle açıklama gücü
%34’e yükselmiştir. Bu sonuçtan kişilik özellikleri-
nin açıklama gücünün öz-anlayıştan daha yüksek
olduğu anlaşılmaktadır. Psikolojik iyi olmanın di-
ğerleriyle olumlu ilişkiler alt boyutunun yordayı-
cıları incelendiğinde de açıklama gücüne paralel
olarak kişilik özelliklerinden dışa dönüklüğün
en önemli yordayıcı olduğu ortaya çıkmaktadır.
Zıskıs’ın (2010) çalışmasında da diğerleriyle olum-
Tablo 6.
Öz-Anlayış ve Kişilik Özelliklerinin Psikolojik İyi Olma Ölçeğinin Yaşam Amacı Alt Boyutunu Açıklamasına İlişkin Aşamalı
Regresyon Analizi Sonuçları
Adım 1
R
R
2
ΔR
2
R
2
Değişimi
B
Standart Hata
β
t
Sabit
.43
.18
.18
.18
41.31
1.92
21.56**
Öz Anlayış
.31
.03
.43
11.88**
Sabit
.57
.33
.32
.15
32.35
3.16
10.25**
Adım 2
Öz Anlayış
.18
.03
.25
6.41**
Nevrotizm
-.20
.05
-.14
-3.82**
Dışa Dönüklük
.10
.05
.09
1.87
Deneyime Açıklık
.13
.07
.10
1.95*
Yumuşak Başlılık
.03
.05
.03
.68
Sorumluluk
.31
.06
.23
5.65**
*p<.05 **p<.01