Kusat ali berrinbulut



Yüklə 225,19 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix19.10.2018
ölçüsü225,19 Kb.
#75192


 

- 2502 - 



 

 

Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 

The Journal of International Social Research 

Cilt: 9   Sayı: 43          Volume: 9   Issue: 43 

Nisan 2016                   April  2016 

www.sosyalarastirmalar.com     Issn: 1307-9581

 

DİNİ DÜNYA GÖRÜŞLERİ ÖLÇEĞİ’NİN TÜRKÇEYE UYARLANMASI: GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK 



ÇALIŞMASI 

ADAPTING THE RELIGIOUS WORLDVIEWS SCALE TO TURKISH: A STUDY OF VALIDITY AND 

RELIABILITY 

Ali KUŞAT



 



Meryem Berrin BULUT** 

Öz 

Bu çalışmanın amacı, Dini Dünya Görüşleri Ölçeği’nin geçerlik ve güvenirliğinin Türk kültüründe incelenmesidir. Çalışmaya 

299  üniversite  öğrencisi  gönüllü olarak  katılmıştır.  Verilere hem  Açımlayıcı  Faktör  Analizi  (AFA)  hem  de  Doğrulayıcı  Faktör  Analizi 

(DFA) uygulanmıştır. Ölçeğin Cronbach Alfa iç tutarlılık katsayısı ,93 olarak saptanmıştır. AFA sonuçlarına göre Dini Dünya Görüşü 

Ölçeği’nin Türk kültüründe iki faktörlü bir yapıya sahip olduğu saptanmıştır. Faktörler ölçekteki varyansın %57,30’unu açıklamaktadır. 

DFA  sonuçlarına  göre    χ2/df  =  2,26;  CFI=  ,945  ve  RMSEA=  ,065  olarak  saptanmıştır.  Tüm  uyum  indeksleri  kabul  edilebilir  değerler 

aldığından,  ölçek  maddelerinin  ilgili  yapıyla  olan  modellerinin  uygun  olduğu  yargısına  ulaşılmıştır.  Bulgular  ölçeğin  psikometrik 

özelliklerinin Türk kültürü için yeterli düzeyde olduğunu göstermiştir. Araştırmanın bulguları ilgili literatür temelinde tartışılmıştır. 



Anahtar Kelimeler:

 Dünya Görüşü, Dini Dünya Görüşü, Din, Geçerlik, Güvenirlik. 

 

Abstract 

The aim of this study is examining the validity and reliability of Religious Worldview Scale in Turkish culture. In total of 299 

college students voluntarily participated in the study. Both Explanatory Factor Analysis (EFA) and Confirmatory Factor Analysis (CFA) 

were performed. The internal consistency coefficient Cronbach’s Alpha is ,93. According to EFA results the Religious Worldview Scale 

has two factors in Turkish culture and these factors explained %57,30 of the variance. According to CFA results χ2/df = 2,26; CFI= ,945 

and RMSEA= ,065. Because all fit indices had acceptable values, it was concluded that the scale items were appropriate. The findings 

showed that psychometric properties of the scale were at acceptable level for Turkish culture. The findings are discussed on the basis of 

relevant literature.  



Keywords:

 Worldview, Religious Worldview, Religion, Validity, Reliability. 

 

 

1.



 

Giriş 

Günümüzde  teknolojik  gelişmelerden  dolayı  dünyanın  dört  bir  yanındaki  insanların  birbirleri  ile 

iletişim kurmaları kolaylaşmıştır. İçinde yaşadığımız dünya çok hızlı bir şekilde değişmektedir. Bu değişim 

içerisinde  insanlar  genel  anlamda  farklı  dünya  görüşlerine  özelde  ise  farklı  kültürel  ve  dini  dünya 

görüşlerine sahiptirler.  

Bir  dünya  görüşü,  biliş  ve  davranış  üzerine  güçlü  etkileri  olabilen  fiziksel  ve  sosyal  gerçeklik 

hakkındaki varsayımlar dizisidir. İnsanın bilişi ve davranışı, yaşam ve gerçeklik hakkındaki bir dizi inançlar 

ve  varsayımlar  tarafından  güçlü  bir  şekilde  etkilenmektedir.  Dünya  görüşleri  gerçekliği  tanımlayan 

inançlardır.  Belirli  bir  dünya  görüşü  insan  doğası,  yaşamın  anlamı-doğası  ve  evrenin  bileşimi  gibi  farklı 

yapıda, çeşitli konular hakkındaki varsayımları kapsamaktadır (Koltko-Rivera, 2004).  

Dünya  görüşleri  gerçekliğin  kavramsal  yapı  taşlarıdır  (D’Hooghe,  2011),  gerçekliği  anlamamıza  ve 

açıklamamıza  yardımcı  olurlar.  Bir  dünya  görüşü  aklımızın  yetenekleri  ile  sınırlı  kalmamalıdır  (Meurs, 

2011). Koltko-Rivera (2000:25) dünya görüşünü şu şekilde tanımlamıştır: Bir dünya görüşü evreni ve hayatı 

hem  ne  olduğu  hem  de  ne  olması  gerektiği  açısından  tanımlamanın  bir  yoludur.  Belirli  bir  dünya  görüşü 

gerçekte  veya  prensipte  neyin  var  olduğu  ve  neyin  var  olmadığı,  hangi  nesnelerin  veya  deneyimlerin  iyi 

veya kötü olduğu, hangi nesnelerin, davranışların ve ilişkilerin arzu edilebilir ya da arzu edilemez olduğu 

ile  ilgili  varsayımları  ve  sınırlayıcı  ifadeleri  içeren  inançlar  dizisidir.  Bir  dünya  görüşü  dünyada  neyin 

bilinebildiğini  veya  yapılabildiğini  ve  bunun  nasıl  bilinebileceğini  ve  yapılabileceğini  tanımlamaktadır. 

Yaşamda  hangi  hedeflerin  aranabileceğini  tanımlamaya  ek  olarak  bir  dünya  görüşü  hangi  hedeflerin 

güdülmesi gerektiğini tanımlamaktadır. 

Sembolik  bir  sistem  olan  bir  dünya  görüşü  gerçekliği  anlamamıza  izin  vermektedir.  Bir  dünya 

görüşü şimdi, geçmiş ve gelecek varoluşumuz ile ilgili derin sorular ile ilgilenen bir anlam sistemidir diğer 

bir  deyişle  bir  referans  çerçevesidir.  Bunlara  ek  olarak  dünya  görüşü  hem  günlük  yaşamdaki  hem  de 

bilimsel yaşamdaki sorunların anlaşılması ve çözümü için imkan sunmaktadır (Meurs, 2011).  

                                                            

 



Doç. Dr., Erciyes Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Din Psikolojisi Bölümü, kusat@erciyes.edu.tr 

** Arş. Gör., Ahi Evran Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Psikoloji Bölümü, berrin.bulut@ahievran.edu.tr

 



 

- 2503 - 

Psikologların  ortaya  koydukları  değişik  dünya  görüşü  modellerini  özetledikten  sonra  bu 

modellerden hareketle dünya görüşü modelinin boyutlarının 7 grupta toplanabileceği gösterilmiştir. Her bir 

grupta iki veya daha fazla dünya görüşü boyutu bulunmaktadır (Koltko-Rivera, 2004:29). Bunlar şu şekilde 

sıralanabilir;  

a)

 

İnsan Doğası



 (ahlaki yönelim, değişebilirlik ve karmaşıklık),  

b)

 



İrade

 (temsil, belirleyici faktörler ve intrapsişik),  

c)

 

Biliş



 (bilgi ve bilinç),  

d)

 



Davranış

  (zaman  yönelimi,  etkinlik  yönü,  etkinlik  doyumu,  ahlaki  kaynak,  ahlaki  standart,  ahlaki 

uygunluk, kontrol yeri, kontrole eğilim ve eylem etkililiği),  

e)

 



Kişilerarası ilişkiler 

(ayrışma, otorite ile ilişki, grup ile ilişki, insanlık ile ilişki, dünya ile ilişki, cinsellik, 

bağlantı, kişilerarası adalet, sosyopolitik adalet ve etkileşim),  

f)

 



Gerçeklik

 (kapsam, sahiplik ve kullanılabilirlik) ve  

g)

 

Dünya ve Yaşam



 (ontoloji, evren, birlik, tanrı, doğa-bilinçlilik, insanlık-doğa, dünya adaleti, iyi olma, 

açıklama, hayatın değeri ve hayatın amacı) 

En  yüksek  soyutlama  düzeyinde  benlik,  davranış  ve  deneyim  arasındaki  nedensel  ilişkiler 

değerlendirilebilir.  Benlik  davranışı  etkilemekte,  davranış  deneyimle  sonuçlanmakta,  deneyim  benliği  (ve 

bireyin  dünya  görüşünü  –  benliğin  bir  yönü)  şekillendirmektedir.  Dünya  görüşü  zaman  içinde  gelişen 

benliğin bir yönüdür (Koltko-Rivera, 2004; 36-37). Deneyimleyen benlik Şekil 1’deki gibi gösterilmiştir.  

                                     

 

Şekil 1. Deneyimleyen Benlik. (Kaynak: Koltko-Rivera, 2004; 37) 



Şekil  1’e  göre  bireye  karşı  yönlendirilen  bir  uyarı  ilk  olarak  algının  psikofizyolojik  süreçleri  ile 

karşılaşmaktadır.  Daha  sonra  kültürel  etkileşim  tamponu  gelmektedir.  Belirli  bir  kültür  ile  kültürleşme, 

bireyin  o  kültürün  değer  ve  düşünce  yöntemine  bağlılığının  ölçüsünü  içermektedir.  Uyaran  daha  sonra 

bireyin  dünya  görüşü  aşamasına  ulaşmaktadır.  Bu,  bireyin  gerçeklik  ve  hayat  hakkında  sahip  olduğu 

inançlar  veya  varsayımlar  dizisidir.  Uyaran  son  olarak  bireyin  algısal  ve  kavramsal  öz  süreçlerine 

girmektedir. Bu noktada benlik, deneyimleri bir bütün olarak algılamakta ve uyaranın anlamı hakkında bir 

kavram oluşturulmaktadır.  

Bir  dünya  görüşü  nesiller  boyunca  insanların  ne  deneyimlediklerini  yansıtmaktadır.  Dünyayı, 

diğerlerini  ve  kendimizi  anlamada  dünya  görüşlerinin  etkileri  küçümsenmemeli  veya  göz  ardı 

edilmemelidir  (Note,  Fornet-Betancourt,  Estermann  ve  Aerts,  2009).  Dünya  görüşü  kişiliğin,  kültürün  ve 

dinin merkezinde yer almaktadır (Wiher, 2014).  

Koltko-Rivera’ya  (2004)  göre  birçok  psikolojik  çalışmada  kullanılan  yordayıcı  değişkenler  veya 

deneysel  manipülasyonlar  tarafından  açıklanamayan  davranışlardaki  varyansın  en  azından  büyük  bir 

oranını  açıklamada,  buna  ek  olarak,  soruları  ve  alt  alanları  en  azından  göreceli  olarak  daha  bütünleşik  bir 

psikolojiye bağlama açısından, dünya görüşü kavramı yararlı olabilir.  

İnsanlar  dünyanın  işleyiş  biçimiyle  ilgili  kendi  öznel  inançları  ile  çelişen  bilgiyle  karşılaştıklarında 

bir  dünya  görüşü  tehdidi  deneyimlemektedirler.  Bu  tür  tehditle  mücadele  etmek  için  aktif  olarak  bilişsel 

süreçler ve davranışlarla savunma mekanizmaları geliştirebilirler (Hart, Shaver ve Goldenberg, 2005). Sire’ye 

(1976) göre dünya görüşümüz dünya hakkında sahip olduğumuz ön koşul ve varsayımları kapsamaktadır. 

Sosyalleşme  sürecinin  bir  sonucu  olarak  her  birimiz  bir  dünya  görüşüne  sahibizdir  (Sarason,  1984).  Bu 

çalışmada üç farklı görüş üzerinde durulmuştur. Bunlar Şekil 2’de gösterilmiştir.  

 

 



 

 



 

- 2503 - 

Psikologların  ortaya  koydukları  değişik  dünya  görüşü  modellerini  özetledikten  sonra  bu 

modellerden hareketle dünya görüşü modelinin boyutlarının 7 grupta toplanabileceği gösterilmiştir. Her bir 

grupta iki veya daha fazla dünya görüşü boyutu bulunmaktadır (Koltko-Rivera, 2004:29). Bunlar şu şekilde 

sıralanabilir;  

a)

 

İnsan Doğası



 (ahlaki yönelim, değişebilirlik ve karmaşıklık),  

b)

 



İrade

 (temsil, belirleyici faktörler ve intrapsişik),  

c)

 

Biliş



 (bilgi ve bilinç),  

d)

 



Davranış

  (zaman  yönelimi,  etkinlik  yönü,  etkinlik  doyumu,  ahlaki  kaynak,  ahlaki  standart,  ahlaki 

uygunluk, kontrol yeri, kontrole eğilim ve eylem etkililiği),  

e)

 



Kişilerarası ilişkiler 

(ayrışma, otorite ile ilişki, grup ile ilişki, insanlık ile ilişki, dünya ile ilişki, cinsellik, 

bağlantı, kişilerarası adalet, sosyopolitik adalet ve etkileşim),  

f)

 



Gerçeklik

 (kapsam, sahiplik ve kullanılabilirlik) ve  

g)

 

Dünya ve Yaşam



 (ontoloji, evren, birlik, tanrı, doğa-bilinçlilik, insanlık-doğa, dünya adaleti, iyi olma, 

açıklama, hayatın değeri ve hayatın amacı) 

En  yüksek  soyutlama  düzeyinde  benlik,  davranış  ve  deneyim  arasındaki  nedensel  ilişkiler 

değerlendirilebilir.  Benlik  davranışı  etkilemekte,  davranış  deneyimle  sonuçlanmakta,  deneyim  benliği  (ve 

bireyin  dünya  görüşünü  –  benliğin  bir  yönü)  şekillendirmektedir.  Dünya  görüşü  zaman  içinde  gelişen 

benliğin bir yönüdür (Koltko-Rivera, 2004; 36-37). Deneyimleyen benlik Şekil 1’deki gibi gösterilmiştir.  

                                     

 

Şekil 1. Deneyimleyen Benlik. (Kaynak: Koltko-Rivera, 2004; 37) 



Şekil  1’e  göre  bireye  karşı  yönlendirilen  bir  uyarı  ilk  olarak  algının  psikofizyolojik  süreçleri  ile 

karşılaşmaktadır.  Daha  sonra  kültürel  etkileşim  tamponu  gelmektedir.  Belirli  bir  kültür  ile  kültürleşme, 

bireyin  o  kültürün  değer  ve  düşünce  yöntemine  bağlılığının  ölçüsünü  içermektedir.  Uyaran  daha  sonra 

bireyin  dünya  görüşü  aşamasına  ulaşmaktadır.  Bu,  bireyin  gerçeklik  ve  hayat  hakkında  sahip  olduğu 

inançlar  veya  varsayımlar  dizisidir.  Uyaran  son  olarak  bireyin  algısal  ve  kavramsal  öz  süreçlerine 

girmektedir. Bu noktada benlik, deneyimleri bir bütün olarak algılamakta ve uyaranın anlamı hakkında bir 

kavram oluşturulmaktadır.  

Bir  dünya  görüşü  nesiller  boyunca  insanların  ne  deneyimlediklerini  yansıtmaktadır.  Dünyayı, 

diğerlerini  ve  kendimizi  anlamada  dünya  görüşlerinin  etkileri  küçümsenmemeli  veya  göz  ardı 

edilmemelidir  (Note,  Fornet-Betancourt,  Estermann  ve  Aerts,  2009).  Dünya  görüşü  kişiliğin,  kültürün  ve 

dinin merkezinde yer almaktadır (Wiher, 2014).  

Koltko-Rivera’ya  (2004)  göre  birçok  psikolojik  çalışmada  kullanılan  yordayıcı  değişkenler  veya 

deneysel  manipülasyonlar  tarafından  açıklanamayan  davranışlardaki  varyansın  en  azından  büyük  bir 

oranını  açıklamada,  buna  ek  olarak,  soruları  ve  alt  alanları  en  azından  göreceli  olarak  daha  bütünleşik  bir 

psikolojiye bağlama açısından, dünya görüşü kavramı yararlı olabilir.  

İnsanlar  dünyanın  işleyiş  biçimiyle  ilgili  kendi  öznel  inançları  ile  çelişen  bilgiyle  karşılaştıklarında 

bir  dünya  görüşü  tehdidi  deneyimlemektedirler.  Bu  tür  tehditle  mücadele  etmek  için  aktif  olarak  bilişsel 

süreçler ve davranışlarla savunma mekanizmaları geliştirebilirler (Hart, Shaver ve Goldenberg, 2005). Sire’ye 

(1976) göre dünya görüşümüz dünya hakkında sahip olduğumuz ön koşul ve varsayımları kapsamaktadır. 

Sosyalleşme  sürecinin  bir  sonucu  olarak  her  birimiz  bir  dünya  görüşüne  sahibizdir  (Sarason,  1984).  Bu 

çalışmada üç farklı görüş üzerinde durulmuştur. Bunlar Şekil 2’de gösterilmiştir.  

 

 



 

 



 

- 2505 - 

Kayseri  örneğinde  geçerliği  ve  güvenirliği  test  edilmiştir.  Bu  sayede  bu  ölçeğin  Türk-İslam  inanç 

sistemindeki sonuçları, ölçeğin oluşturulduğu bölge  ve inanç sistemleri arasında bir karşılaştırılmasının da 

yapılmasına imkan sağlayacaktır.  

2.

 

Yöntem 

Bu çalışmada nicel araştırma teknikleri kullanılmıştır. Ölçekteki maddelerin yapı geçerliğini sınamak 

amacıyla Açımlayıcı ve Doğrulayıcı Faktör Analizi kullanılmıştır.  

2.1.

 

Katılımcılar  

Çalışmaya 299 üniversite öğrencisi gönüllü olarak katılmıştır. Katılımcıların yaş ortalaması 

Χ

=20,49 


ve  standart  sapmaları  ss=2,17  olarak  saptanmıştır.  Araştırmaya  katılanların  yaş  aralığı  17-32  olarak  tespit 

edilmiş olup katılımcıların diğer demografik bilgileri Tablo 1’de verilmiştir.  

Tablo 1. Katılımcıların Demografik Bilgileri 

 



Kız 


211 

71,04 


Cinsiyet 

Erkek 


86 

28,96 


Eğitim Fakültesi 

47 


15,77 

Edebiyat Fakültesi 

209 

70,13 


Fakülte 

İlahiyat Fakültesi  

42 

14,1 


111 


37,37 

110 



37,04 

27 



9,09 

Sınıf 


49 


16,05 

Akdeniz  

39 

13,64 


Ege 

17 


5,94 

Marmara 


30 

10,49 


İç Anadolu 

154 


53,85 

Doğu Anadolu 

14 

4,90 


Güneydoğu Anadolu 

10 


3,50 

Yaşadığı Coğrafi Bölge 

Karadeniz  

22 


7,68 

İlkokul  

149 

58,66 


Ortaokul  

40 


15,75 

Lise  


52 

20,47 


Anne Eğitim Durumu 

Üniversite  

13 

5,12 


İlkokul  

108 


37,63 

Ortaokul  

49 

17,07 


Lise  

78 


27,18 

Baba Eğitim Durumu 

Üniversite  

52 


18,12 

Düşük 


89 

30,80 


Orta 

134 


46,37 

Ailenin Geliri 

Yüksek  

66 


22,83 

Tablo  1’e  göre  katılımcıların  %  71,04’ü  kız  ve  %  28,96’sı  erkektir.  2  kişi  cinsiyetini  belirtmemiştir. 

Katılımcıların % 15,77’si Eğitim; % 70,13’ü Edebiyat ve % 14,1’i İlahiyat Fakültesi’nde öğrenim görmektedir. 

Katılımcıların büyük çoğunluğu 1. (% 37,37) ve 2. (% 37,04) sınıfta öğrenim görmektedir. 3. (% 9,09) ve 4. (% 

16,05)  sınıfta  öğrenim  görenler  ise  daha  azdır.  2  kişi  öğrenim  gördüğü  sınıfı  belirtmemiştir.  Katılımcıların 

doğmuş  oldukları coğrafi  bölgelere bakıldığında en  yüksek % 53,85 ile İç Anadolu Bölgesi’dir. İç Anadolu 

Bölgesi’nden sonra % 13,64 ile Akdeniz Bölgesi gelmektedir. En düşük ise % 3,50 ile Güney Doğu Anadolu 

Bölgesi’dir.  Katılımcıların  10  tanesi  annesinin  okuma-yazmasının  olmadığını  belirtmiştir.  35  kişi  ise 

annesinin eğitim durumunu belirtmemiştir. Annesinin eğitim durumunu belirten katılımcılardan en yüksek 

% 58,66 ile ilkokul mezunudur. Üniversite mezunu % 5,12 ile en düşük yüzdeye sahiptir. Katılımcılardan 12 

tanesi de babasının eğitim durumunu belirtmemiştir. En yüksek %37,63 ile ilkokul mezunu ve en düşük % 

17,07  ile  ortaokul  mezunudur.  Katılımcılardan  10  tanesi  ailesinin  ortalama  gelir  durumunu  belirtmemiştir. 

Katılımcıların büyük çoğunluğunun ailesi (% 46,37) orta düzeyde gelir durumuna sahiptir. 

Bu  veriler  bize  araştırmaya  katılanların  çoğunluğunun  kız  öğrencilerden  oluştuğunu,  coğrafi  bölge 

olarak  daha  çok  araştırmanın  yapıldığı  il  İç  Anadolu  Bölgesi’nde  olması  nedeniyle  olmalı  ki  İç  Anadolu 

Bölgesi’nden  gelmekte,  fakültelerin  1.  ve  2.  sınıflarında  öğrenim  gören  öğrencilerden  oluştuğu,  eğitim 

düzeyi itibariyle çoğunluğu gerek anne gerekse baba eğitim durumunun ilkokul mezunu ve gelir düzeyleri 

itibariyle  de  orta  gelir  düzeyine  mensup  ailelerden  gelen  öğrencilerden  olması  sebebiyle,  elde  edilen 

sonuçların da daha çok bunları yansıtacağını söylemek gerekmektedir. 

2.2.

 

Veri Toplama Araçları 

2.2.1.

 

Dini Dünya Görüşleri Ölçeği 

Dini  Dünya  Görüşü  Ölçeği  (Religious  Worldview  Scale)  Goplen  ve  Plant  (2015)  tarafından 

geliştirilmiştir.  Ölçek  19  maddeden  oluşmaktadır.  Ölçek  5’li  Likert  tipi  derecelendirme  üzerinden 

değerlendirilmiştir. Her bir maddenin puanlanması: ‘1: hiç katılmıyorum, 2: katılmıyorum, 3: ne katılıyorum 

ne de katılmıyorum, 4: katılıyorum ve 5: tamamen katılıyorum’ şeklinde yapılmıştır. Goplen ve Plant (2015) 



 

- 2506 - 

ölçeğin Cronbach Alfa iç tutarlılık katsayısını .97 olarak bulmuşlardır. Bu çalışmada ölçeğin Cronbach Alfa iç 

tutarlılık katsayısı .93 olarak tespit edilmiştir. 



2.2.2.

 

Kişisel Bilgi Formu 

Katılımcıların  cinsiyetleri,  yaşları,  öğrenim  gördükleri  sınıfları,  fakülteleri,  geldikleri  coğrafi 

bölgeleri, ailelerinin eğitim ve gelir düzeyleri gibi demografik bilgileri içeren bir formdur ve araştırmacılar 

tarafından oluşturulmuştur.  



2.3.

 

İşlem 

Ölçeğin  Türk  kültürüne  uyarlanması  için  öncelikle  Ashby  Plant’tan  elektronik  ortamda  gerekli 

izinler alınmıştır. Ölçeğin İngilizce Formu (Religious  Worldview Scale) araştırmacılar tarafından Türkçe’ye 

tercüme  edilmiş  daha  sonra  yapılmış  olan  bu  iki  tercüme  karşılaştırılarak  son  şekli  verilmiştir.  Ölçeğe  son 

şekli  verilirken  maddelerin  eğitim  düzeyi  ne  olursa  olsun  herkes  tarafından  kolay  anlaşılabilir  olmasına 

dikkat  edilmiştir.  Araştırmacılar  son  şekli  verilen  bu  ölçeği  5  alan  uzmanına  (Din  Psikolojisi 

akademisyenleri)  göndermiştir.  Alan  uzmanlarından  ölçek  maddelerini  ‘Uygun’,  ‘Kısmen  Uygun’  veya 

‘Uygun Değil’ şeklinde değerlendirmeleri istenmiştir. Bunlara ek olarak görüş ve önerilerini de belirtmeleri 

istenmiştir. Alan uzmanlarından gelen önerilere göre ölçek yeniden düzenlenmiştir. Düzenlenen bu ölçek 3 

İngilizce  ve  3  Türkçe  dil  uzmanına  gönderilmiştir.  Dil  uzmanlarından  da  aynı  şekilde  maddeleri  ‘Uygun’, 

‘Kısmen  Uygun’  veya  ‘Uygun  Değil’  şeklinde  değerlendirmeleri  istenmiştir.  Dil  geçerliğinde  yapılar 

değerlendirilirken  her  bir  kelimenin  Türkçe’deki  en  uygun  karşılığı  bulunmaya  çalışılmıştır.  Son  olarak 

gerekli  düzenlemeler  yapılmış  ve  ölçek  kullanılabilir  hale  getirilmiştir.  Ölçek  üniversite  öğrencilerine  ders 

esnasında sınıflarında uygulanmıştır. 



2.4.

 

Verilerin Analizi  

Çok değişkenli analizleri yapabilmek  için verilerin karşılaması gereken bazı şartlar bulunmaktadır. 

Bunlar şu şekilde sıralanabilir; kayıp değerler, uç değerler, normallik ve doğrusallıktır (Mertler ve Vannatta, 

2005).  Veri  setinde  uç  değer  olup  olmadığı  Mahalonobis  uzaklıklarından  (Tabacknick  ve  Fidell,  2001) 

yararlanılarak araştırılmıştır. Homojenlik için Levene’nin testi kullanılmıştır. Normallik ve doğrusallık için 

saçılma  diyagramı  matrisinden  yararlanılmıştır.  Verilere  ilk  olarak  AFA  daha  sonra  DFA  uygulanmıştır. 

Verilerin analizinde SPSS 23 ve AMOS 22 programlarından yararlanılmıştır.  

3.

 

Bulgular 

Dini  Dünya  Görüşü  Ölçeği’nin  maddelerine  faktör  analizi  yapılıp  yapılamayacağına  karar  vermek 

amacıyla Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) değerinden ve Bartlett’in Küresellik Testi’nden yararlanılmıştır. KMO 

faktör  analizi  için  yeterli  örneklem  büyüklüğünü  sınamakta  olup  KMO  ile  gözlenen  korelasyon 

katsayılarının büyüklüğü ile kısmi korelasyon katsayılarının büyüklüğü karşılaştırılmaktadır (Kalaycı, 2005). 

KMO sonucunda elde edilen değer .50’den düşük ise faktör analizi yapılmaz. .50- .60 ‘kötü’; .60-.70 ‘zayıf’; 

.70-.80  ‘iyi’  ve  .90  üzerinde  ‘mükemmel’  olarak  yorumlanmaktadır  (Leech,  Barrett  ve  Morgan,  2005). 

Bartlett’in Küresellik Testi verilerin çok değişkenli normal dağılımdan gelip gelmediğini ortaya koymaktadır 

(Tavşancıl,  2005).  Bartlett’in  Küresellik  Testi  sonucunda  anlamlılık  değerinin  .05’ten  küçük  olması 

gerekmektedir.  Bu  değerin  .05’ten  küçük  olması  korelasyon  matrisinden  faktör  çıkarılabileceği  anlamına 

gelmektedir  (Şencan,  2005).  Bu  çalışmada,  KMO  değeri  ,957  ve  Bartlett’in  Küresellik  Testi  p=  .00  (χ2= 

2794,466)  düzeyinde  anlamlı  olduğundan  Dini  Dünya  Görüşü  Ölçeği’ne  faktör  analizi  uygulanabileceği 

tespit edilmiştir.  

Faktör analizinde temel bileşenler analizi kullanılmıştır. Temel bileşenler analizinin temel amacı veri 

setinden en yüksek varyansı çıkarmaktır (Tabachnick ve Fidel, 2001). Faktör yükü maddelerin ilgili faktörle 

ilişkisini açıklayan bir katsayıdır (Kline, 1994). Tabachnick ve Fidell’e (2001) göre faktör yük değerinin .32 ve 

üzerinde olması gerekir. Comrey ve Lee (1992) faktör yük değeri için ‘.71 ve üzeri’ mükemmel, ‘.63-.70’ çok 

iyi, ‘.55-.62’ iyi, ‘.45-.54’ vasat ve .32-.44’ zayıf olarak değerlendirilmesini önermişlerdir.  

Bir maddenin binişik olması için birden fazla faktörde .32’den yüksek yük değerine sahip olması ve 

iki ya da daha fazla faktördeki yük değerleri arasındaki farkın .1’den küçük olması gerekmektedir (Çokluk, 

Şekercioğlu  ve  Büyüköztürk,  2014).  Temel  bileşenler  analizi  sonucunda  bileşen  matrisinde  binişik  madde 

sayısı fazla olduğu için eksen döndürme işlemi yapılmıştır. Eksenlerin döndürülmesi sonrasında maddelerin 

bir  faktördeki  yükü  artarken  diğer  faktörlerdeki  yükleri  azalmaktadır.  Bu  şekilde  faktörler,  kendileriyle 

yüksek  ilişki  veren  maddeleri  bulmaktadırlar  ve  faktörler  daha  kolay  yorumlanabilir  hale  gelmektedirler. 

Döndürme yöntemini kullanmadan önce hangi tür döndürmenin seçileceğini belirlemek amacıyla faktörler 

arası  korelasyonlara  bakılmış  ve  faktörler  arasında  herhangi  bir  ilişki  olmadığı  görülerek  Varimax  dik 

döndürme tekniğinin kullanılmasına karar verilmiştir (Tabachnick ve Fidell, 2001). 

Bu işlemler sonucunda 19 maddenin tümünün çalıştığı saptanmıştır. 19 maddeli, 2 faktörlü bir ölçek 

elde edilmiştir. Faktörlerin açıkladığı varyans % 57,30’dur. İlk faktör (öz değeri 9,542) varyansın % 43,47’sini, 

ikinci  faktör  (öz  değeri  1,344)  varyansın  %  13,83’ünü  açıklamaktadır.  Varyans  oranları  ne  kadar  yüksekse, 




 

- 2507 - 

ölçeğin faktör yapısı da o kadar güçlüdür (Lee ve Comrey, 1979). Sosyal bilimlerde yapılan analizlerde % 40 

ile % 60 arası varyans oranları yeterli olarak kabul edilmektedir (Scherer, Wieb, Luther ve Adams, 1988).  

Tablo 2. Maddelerin Ortalamaları ve Standart Sapmaları 

 

Χ



 

ss 


1.Kutsal kitabımda geçen bilgilerin doğru olduğuna inanırım. 

4,74 


,724 

2.Ahlaki değerlerimin kaynağı dinimdir. 

4,36 

1,005 


3.Dünyadaki amacım Tanrı'nın isteği doğrultusunda yaşamaktır. 

4,27 


1,026 

4.Dini önderlerim dünya hakkında bana önemli bilgiler verirler. 

4,04 

1,095 


5.Hayatımı dinimin emrettiği şekilde yaşamaya çalışıyorum. 

4,02 


1,004 

6.Bireyin evren hakkında bilgi sahibi olabileceği tek yolun bilim olduğuna 

inanıyorum.  

2,80 


1,226 

7.Bir eylemin doğruluğu konusunda kuşkuya düştüğümde, çoğu zaman dinime 

başvururum. 

3,93 


1,010 

8.Hayatımın amacını din belirleyemez. 

1,85 

1,162 


9.Dünyada bazı şeylerin sadece din sayesinde anlaşılabileceğini düşünüyorum. 

4,05 


1,099 

10.Dinim bana açık ve sağlam bir ahlaki öğreti sunmaktadır. 

4,51 

,849 


11.Hayatın anlamı gerçekte görünen yaşamın ötesinde bir şeydir. 

4,34 


,894 

12.Doğru ve yanlış anlayışım dinimden kaynaklanmaz. 

3,03 

1,456 


13.Dini inancım hayata dair seçimlerimi etkilemez. 

2,31 


1,315 

14.Dini inancım bana nasıl bir ahlaki hayat sürdürmem gerektiğini öğretir. 

4,39 

,915 


15.Hayatımda önemli kararlar alacağım zaman sıklıkla dinime başvururum. 

3,71 


1,038 

16.Dinimin hayatım hakkında bir planının olduğuna inanırım. 

4,11 

1,043 


17.Dinimin evrenin nasıl yaratıldığı konusunda bir cevabı olduğuna inanırım. 

4,51 


,917 

18.Politik bir seçimde kime oy vereceğim konusunda dini inancım etkili olmaz.  

3,37 

1,503 


19.Tanrının hayatıma hükmettiğine inanırım. 

4,28 


1,143 

Tablo  2’de  ölçekteki  maddelerin  ortalamaları  ve  standart  sapmaları  verilmiştir.  Maddelerin 

alabileceği  en  yüksek  ortalama  değeri  5’tir.  Tabloya  göre  en  yüksek  ortalama  puana  ve  aynı  zamanda  en 

düşük standart sapmaya sahip olan madde 1. madde (

Χ

= 4,74, S=,724) iken en düşük ortalama puana sahip 



olan madde 8. maddedir (

Χ

= 1,85).  



Tablo 3. Madde-Toplam Puan Korelasyonu 

 

Düzeltilmiş 



Madde-Toplam 

Puan 


Korelasyonu 

Madde 


Çıkarıldığında 

α 

1.Kutsal kitabımda geçen bilgilerin doğru olduğuna inanırım. 



,792 

,923 


2.Ahlaki değerlerimin kaynağı dinimdir. 

,761 


,922 

3.Dünyadaki amacım Tanrı'nın isteği doğrultusunda yaşamaktır. 

,764 

,922 


4.Dini önderlerim dünya hakkında bana önemli bilgiler verirler. 

,604 


,925 

5.Hayatımı dinimin emrettiği şekilde yaşamaya çalışıyorum. 

,749 

,922 


6.Bireyin evren hakkında bilgi sahibi olabileceği tek yolun bilim olduğuna inanıyorum.  

,267 


,933 

7.Bir eylemin doğruluğu konusunda kuşkuya düştüğümde, çoğu zaman dinime 

başvururum. 

,695 


,923 

8.Hayatımın amacını din belirleyemez. 

,755 

,921 


9.Dünyada bazı şeylerin sadece din sayesinde anlaşılabileceğini düşünüyorum. 

,634 


,924 

10.Dinim bana açık ve sağlam bir ahlaki öğreti sunmaktadır. 

,814 

,922 


11.Hayatın anlamı gerçekte görünen yaşamın ötesinde bir şeydir. 

,457 


,928 

12.Doğru ve yanlış anlayışım dinimden kaynaklanmaz. 

,349 

,933 


13.Dini inancım hayata dair seçimlerimi etkilemez. 

,567 


,926 

14.Dini inancım bana nasıl bir ahlaki hayat sürdürmem gerektiğini öğretir. 

,793 

,922 


15.Hayatımda önemli kararlar alacağım zaman sıklıkla dinime başvururum. 

,734 


,922 

16.Dinimin hayatım hakkında bir planının olduğuna inanırım. 

,789 

,921 


17.Dinimin evrenin nasıl yaratıldığı konusunda bir cevabı olduğuna inanırım. 

,730 


,923 

18.Politik bir seçimde kime oy vereceğim konusunda dini inancım etkili olmaz.  

,417 

,931 


19.Tanrının hayatıma hükmettiğine inanırım. 

,548 


,926 

Tablo  3’te  maddelerin  madde-toplam  puan  korelasyonları  verilmiştir.  Buna  göre  6.  madde 

(r=.267)’nin  korelasyonu  düşüktür.  Diğer  maddelerin  madde-toplam  puan  korelasyonları  ise  .349  ile  .814 

arasında  değişmektedir.  Maddelerin  tümünün  kabul  edilebilir  düzeyin  (.15)  üzerinde  madde-toplam  puan 

korelasyon değeri aldığı saptanmıştır (Cunningham, 1998).  

Tablo 4. Döndürülmüş Bileşenler Matrisi 

 





madde1 

,846 


 

madde2 


,818 

 

madde3 



,807 

 

madde4 



,691 

 

madde5 



,794 

 

madde7 



,659 

 

madde8 



,634 

 

madde9 



,636 

 

madde10 



,859 

 



 

- 2508 - 

madde11 

,529 


 

madde14 


,793 

 

madde15 



,709 

 

madde16 



,772 

 

madde17 



,825 

 

madde19 



,497 

 

madde6 



 

,661 


madde12 

 

,519 



madde13 

 

,591 



madde18 

 

,737 



Tablo 4’te döndürülmüş bileşenler matrisi verilmiştir. Tabloya göre faktör yüklerine bakıldığında 1. 

faktördeki faktör yük değerlerinde madde 1, 2, 3, 5, 10, 14, 16 ve 17’nin yük değerlerinin Comrey ve Lee’nin 

(1992)  önerdiği  değerlendirmeye  göre  mükemmel  olduğu  görülmektedir.  2.  faktörde  ise  madde  18’in  yük 

değeri mükemmeldir. Goplen ve Plant (2015) tek faktörlü bir yapı önermişlerdir. Bu çalışmada iki faktörlü 

bir  yapı  ortaya  çıkmıştır.  Bu  çalışmada  iki  faktör  şu  şekilde  adlandırılmıştır:  Faktör  1=  ölüm  sonrasını 

anlamlandırma ve Faktör 2= bu dünyayı anlamlandırma.  

Açımlayıcı faktör analizi sonrası verilere doğrulayıcı faktör analizi uygulanmıştır. Doğrulayıcı faktör 

analizi sonuçları Tablo 5’te verilmiştir.  

Tablo 5. DFA sonuçları 

χ2/df 


2,26 

CFI  


,945 

RMSEA  


,065 

Tablo 5’e göre χ2/df değeri 2.26 bulunmuştur. Kline’a (2005) göre 2.5’ten küçük olması mükemmel 

uyuma  işarettir.  CFI  değeri  .945  olarak  saptanmıştır.  CFI  (Karşılaştırmalı  Uyum  İndeksi)  ile  modele  ilişkin 

uyum  fonksiyonu,  temel  alınan  başka  bir  modelde  elde  edilen  uyum  fonksiyonu  ile  karşılaştırılır  (Kline, 

2011).  CFI’nın  0-1  arasında  bir  değer  alması  beklenir.  Yüksek  değer  iyi  uyumu  gösterir  (Byrne,  2010). 

Tabachnick  ve  Fidell  (2001)’e  göre  .90’dan  yüksek  olması  iyi  uyumun  göstergesidir.  RMSEA  değeri  .065 

olarak  saptanmıştır.  RMSEA  (Ortalama  Karekök  Hata  Terimi)  merkezi  olmayan  χ2  dağılımında  evren 

kovaryanslarını kestirmek  için  kullanılmaktadır ve 0-1 arasında bir değer almaktadır. 0 olması mükemmel 

uyuma  işaret  etmektedir  (Brown,  2006).  Thompson’a  (2004)  göre  .06’nın  altında  olması  iyi,  .08’in  altında 

olması  yeterli  olarak  kabul  edilmektedir.  Tüm  uyum  indeksleri  kabul  edilebilir  değerler  aldığından,  ölçek 

maddelerinin ilgili yapıyla olan modellerinin uygun olduğu yargısına ulaşılmıştır. 

 

Tartışma 

Bu  çalışmada  Goplen  ve  Plant  (2015)  tarafından  geliştirilmiş  olan  Dini  Dünya  Görüşü  Ölçeği’nin 

Erciyes  Üniversitesi  örneğinde  Türk-İslam  kültüründeki  geçerlik  ve  güvenirliği  sınanarak  psikometrik 

özellikleri incelenmiştir. 

AFA  sonuçlarına  göre  Goplen  ve  Plant’ın  (2015)  19  maddesinin  de  Türk  kültüründe  çalıştığı 

saptanmıştır. AFA sonuçları ölçeğin iki faktörlü bir yapıya sahip olduğunu ortaya koymuştur. Bu iki faktör 

varyansın % 57,30’unu açıklamaktadır. Orijinal ölçekte maddeler tek bir faktör altında toplanmıştır. Scherer, 

Wiebe,  Luther  ve  Adams’a  (1988)  göre  açıklanan  varyansın  %  40  -  %  60  arasında  olması  yeterlidir.  Bu 

durumda bu çalışmada maddelerin açıklamış oldukları varyans yeterli olarak kabul edilmiştir.   

DFA  sonuçlarına  göre  χ2/df=  2,26;  CFI=  ,945  ve  RMSEA=  ,065  olarak  saptanmıştır.  Tüm  uyum 

indeksleri  (χ2/df  <  2.5;  CFI  >  .90  ve  RMSEA  <  .08)  (Kline,  2005;  Tabachnick  ve  Fidell,  2001;  Brown,  2006) 

kabul  edilebilir  değerler  aldığından,  ölçek  maddelerinin  ilgili  yapıyla  olan  modellerinin  uygun  olduğu 

yargısına ulaşılmıştır. 

Bu  çalışmada  ölçeğin  Cronbach  Alfa  iç  tutarlılık  katsayısı  .93  olarak  tespit  edilmiştir.  George  ve 

Malley’e  (2003)  göre  Cronbach  Alfa  değerinin  ,90’dan  büyük  olması  mükemmel  bir  iç  tutarlılığa  işaret 

etmektedir.  Madde-Toplam  korelasyon  değerlerine  bakıldığında,  maddelerin  tümünün  kabul  edilebilir 

düzeyin (.15) üzerinde değer aldığı saptanmıştır (Cunningham, 1998). 6.maddenin (Bireyin evren hakkında 

bilgi  sahibi  olabileceği  tek  yolun  bilim  olduğuna  inanıyorum.)  madde-toplam  korelasyon  değeri  (r=.267) 

düşük çıkmasına rağmen, diğer analiz değerleri tatmin edici olduğu için maddenin ölçekte kalmasına karar 

verilmiştir.  

Bu çalışmada kullanılan örneklem grubunda kızlar (% 71,04) erkeklere (% 28,96) göre çoğunluktadır. 

Bu  oranlardaki  farklılıklar  araştırma  sonuçlarını  etkilemiş  olabilir.  Sosyal  Rol  Kuramı  sosyal  davranıştaki 

cinsiyet  farklılıklarının  ve  benzerliklerinin  nedenlerini  belirlemeyi  amaçlamaktadır  (Eagly,  Wood  ve 

Diekman,  2000).  Eagly  (1987)  sosyal  rolleri  cinsiyet  farklılıklarının  bir  göstergesi  olarak  görmektedir. 

Bireylerin  cinsiyetleri  sosyal  etkileşimlerini  doğrudan  etkilemektedir.  Bir  toplumda  kadın  ve  erkekten 

beklenen  davranışlar  farklıdır.  Bu  nedenle  kadınlar  ve  erkekler  bu  beklentilere  uygun  davranışlarda 

bulunmaktadırlar  (Vogel,  Wester,  Heesacker  ve  Madon,  2003).  Sosyal  davranışlardaki  cinsiyet  bazındaki 

beklentiler  ve  bu  beklentileri  karşılama  çabası  örneklem  grubundaki  kızların  ve  erkeklerin  maddeleri 

yanıtlama biçimlerini etkilemiş olabilir.  




 

- 2509 - 

Bu  ölçek  üniversite  öğrencilerine  uygulanmıştır.  Ölçek  üniversite  öğrencileri  dışındaki  gruplara  da 

uygulanarak  ölçeğin  geçerlik  ve  güvenirlikleri  test  edilebilir.  Böylelikle  Sosyal  Psikoloji  ve  Sosyal 

Psikoloji’nin bir alt dalı olan Din Psikolojisi alan yazını zenginleştirilebilir.  

Buna  ek  olarak  örneklem  grubunu  çoğunluk  olarak  doğduğu  il  İç  Anadolu  Bölgesi’nde  (%  53,85) 

olan  katılımcılar  oluşturmuştur.  İç  Anadolu  Bölgesi’nde  özellikle  Kayseri  ilinin  muhafazakar  bir  yapıya 

sahip  olduğu,  fiziki  yapısı  ve  yaşam  şeklinin,  dünya  görüşlerinin  (özellikle  dini  dünya  görüşünün) 

ülkemizin  diğer  illeri  ile  bariz  farklılıkları  olduğu  düşünüldüğünde,  bu  ölçeğin  Türkiye’nin  diğer 

bölgelerinde test edilmesinin alan yazına büyük katkı sağlayacağı düşünülmektedir.  



 

Sonuç 

Sonuç  olarak,  Goplen  ve  Plant’ın  (2015)  geliştirmiş  oldukları  Dini  Dünya  Görüşü  Ölçeği’nin  Türk 

kültüründe geçerli ve güvenilir bir araç olduğu iddia edilebilir. Böyle bir ölçeğin kültürümüzde Dini Dünya 

Görüşlerini  belirlemek  için  kullanılmasının  ülkemizde  Sosyal  Psikoloji  ve  Din  Psikolojisi  alan  yazınına 

büyük bir katkı sağlaması umulmaktadır.  

 

KAYNAKÇA 

BROWN, T. A. (2006). Confirmatory Factor Analysis for Applied Research. New York: Guilford. 

BYRNE, B. 

. (2010). Structural Equation Modelling with AMOS: Basic Concepts, Application, and Programming. New York: Routledge Taylor 

& Francis Group.

 

COMREY, A.L. ve LEE, H. B. (1992). A first course in factor analysis. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.  



COHEN, A. . (2009). “Many forms of culture”. American Psychologist, S. 64, s.194-204.  

CUNNINGHAM, G. K. (1998). Assessment in the classroom: Constructing and Interpreting Tests. London: The Falmer Press.  

ÇOKLUK, Ö., ŞEKERCİOĞLU, G. ve BÜYÜKÖZTÜRK, Ş. (2010). Sosyal Bilimler için Çok Değişkenli İstatistik. Ankara: Pegem Akademi. 

D’HOOGHE, B. (2011). On the role of contextuality in the integration of worldviews. In D. Aerts, J. Broekaert, B. D’Hooghe, N. Note (Eds.), Worldview, 



Science and Us: Bridging knowledge and its implications forour perspectives of the World. 

 Shanghai: World Scientific. 

EAGLY, A. H. (1987). Sex differences in social behavior: A social – role interpretation. Hillsdale. NJ: Erlbaum. 

EAGLY, A. ., WOOD, W. ve DIEKMAN, A. B. (2000). “Social role theory of sex differences and similarities: A current appraisal”. In Eckes, T. (2000). The 



developmental social psychology of gender

. London: Lawrence Erlbaum. 

GALEK, K., FLANNELLY, K. J., ELLISON, C. G., SILTON, N. R. ve JANKOWSKI, K. R. B. (2015). “Religion, Meaning and Purpose, and Mental Health”. 

Psychology of Religion and Spirituality, S.7

(1), s.1-12. 

GEORGE, D. ve MALLEY, P. (2003). SPSS for Windows step by step: A simple guide and reference. Boston: Allyn & Bacon.  

GOPLEN, J. ve PLANT, A. (2015). “A Religious worldview: Protecting One’s Meaning System Through Religious Prejudice”. Personality and Social 



Psychology Bulletin

, s. 1-14. 

GRAHAM J. ve HAIDT, J. (2010). “Beyond Beliefs: Religions binds individuals into moral communities”. Personality and Social Psychology Review, S.14

s.140-150. 

GREENBERG, J., PYSZCZYNSKI, T. ve SOLOMON, S. (1986). The cause and consequence of a need for self-esteem: A terror management theory. New York: 

Springer-Verlag.  

HARMON-JONES, E., SIMON, L., GREENBERG, J., PYSZCZYNSKI, T., SOLOMON, S. ve McGREGOR, H. (1997). “Terror management theory and Self-

esteem: Evidence that increased self-esteem reduces mortality salience effects”. Journal of Personality and Social Psychology, S.72(1), s.24-36.   

HART, J., SHAVE, P. R. ve GOLDENBERG, J. L. (2005). “Attachment, self-esteem, worldviews and terror management: Evidence for a tripartite security 

system”. Journal of Personality and Social Psychology, S.88, s.999-1013.  

JOHNSON, K. A., HILL, E. D. ve COHEN, A. B. (2011). “Integrating the study of culture and religion: toward a psychology of worldview”. Social and 

Personality Psychology Compass, S. 5

(3), s. 137-152.  

KLINE, P. (1994). An easy guide to factor analysis. New York: Routledge.

   


KLINE, R. B. (2005). Principles and Practice of Structural Equation Modelling. New York: Guilford Publications.  

KLINE, R. B. (2011). Hypothesis Testing. Principles and Practice of Structural Equation Modeling. New York: The Guilford Press.  

KOLTKO-RIVERA, M. E. (2000). The Worldview Assessment Instrument (WAI): The development and preliminary validation of an instrument to assess world view 

components relevant to counseling and psychotherapy.

 Doctoral dissertation, New York University. 

KOLTKO-RIVERA, M. E. (2004). “The psychology of worldviews”. Review of General Psychology, S.8(1), s.3-58.  

LEE, H. B. ve COMREY, A. L. (1979). “Distortions in commonly used factor analytic procedure”. Multivarite Behavioral Research, S.14, s.301-321.   

LEECH, . L., BARRETT, K.C. ve MORGAN, G.A. (2005). SPSS for Intermediate Statistics: Use and Interpretation. NJ: Lawrence Erlbaum Associates. 

MERTLER,. A ve VANNATTA, R. A. (2005). Advanced and multivariate statistical methods. Glendale: Pyrczak Publishing. 

MEURS, P. (2011). The bodily excess of a worldview: Beyond a theoretical account of the World. In D. Aerts, J. Broekaert, B. D’Hooghe, N. Note (Eds.), 

Worldview, Science and Us: Bridging knowledge and its implications for our perspectives of the World. 

 Shanghai: World Scientific. 

NOTE, N., FORNET-BETANCOURT, R., ESTERMANN, J. ve AERTS, D. (2009). Worldviews and cultures: Philosophical reflections from an intercultural 

perspective

. Belgium: Springer.  

PYSZCZYNSKI, T., GREENBERG, J. ve SOLOMON, S. (1999). “A dual-process model of defense against conscious and unconscious death-related thoughts: 

An extension of terror management theory”. Psychological Review, S.106(4), s.835-845. 

ROSENBLATT, A., GREENBERG, J., SOLOMON, S., PYSZCZYNSKI, T. ve LYON, D. (1989). “Evidence for Terror Management Theory I: The Effects of 

Mortality Salience on Reactions to Those who Violate or Uphold Cultural Values”. Journal of Personality and Social Psychology S.57(4), s.681-690. 

SARASON, S. B. (1984). “If it can be studied or developed, should it be”? American Psychologist, S.39, s.477-485.   

SCHERER, R. F., WIEBE, F. A., LUTHER, D. C. ve ADAMS, J. S. (1988). “Dimensionality of coping: Factor stability using the ways of coping questionnaire”. 



Psychological Reports, S.62,

 s.763-770.  

SILBERMAN, I. 2005). “Religion as a meaning system: Implications fort he new millenium”. Journal of Social Issues, S.61, s.641-663.  

SIRE, J. W. (1976). The universe next door. Downers Grove: Intervarsity. 

SOLOMON, S., GREENBERG, J. ve PYSZCZYNSKI, T. (1991). “A Terror Management Theory of Social behaviour: The Psychological Functions of Self-

Esteem and Cultural Worldviews”. Advances in Experimental Social Psychology, S.24, s.93-159. 

ŞENCAN, T. (2005). Sosyal ve Davranışsal Ölçümlerde Güvenilirlik ve Geçerlilik. Ankara: Seçkin. 

TABACHNICK, B. G. ve FIDELL, L. S. (2001). Using Multivariate Statistics. MA: Allyn & Bacon.  

TAVŞANCIL, E. (2005). Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile Veri Analizi. Ankara: Nobel.  

THOMPSON, B. (2004). Exploratory and Confirmatory Factor Analysis: Understanding Concepts and Applications. Washington, DC: American Psychological 

Association.   

VOGEL, D. L., WESTER, S. R., HEESACKER, M. ve MADON, S. (2003). “Conforming gender stereotypes: A social role perspective”. Sex Roles, S.48(11/12), 

s.519-528.  

WIHER, H. (2014). Worldview and identity across conversion. Evangelical Review of Theology, S.38(4), s.307-323.   



Yüklə 225,19 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə