1
T
Təkrar borcalan (regain borrower) – dövlət borcalmaları yolu ilə
alınmış və qaytarılması dövlət büdcəsi hesabına nəzərdə tutulmayan
borc vəsaitindən təkrar müqavilə əsasında istifadə edən hüquqi şəxs.
Təkrar müqavilə (regain contracting) – rəsmi qanunvericiliyə əsasən,
müvafiq icra hakimiyyəti orqanı ilə əsas borcalan, istifadəçi və ya təkrar
borcalan arasında bağlanılan, dövlət borcalmaları və/və ya dövlət
zəmanəti ilə alınmış vəsaitin bölüşdürülməsi, istifadəsi və qaytarılması
(istifadəçiyə şamil olunmur) şərtlərini müəyyənləşdirən müqavilə.
Təminat hesabı (guarantee account) – dövlət zəmanəti üzrə
öhdəliklərin yerinə yetirilməsini təmin etmək üçün müvafiq icra
hakimiyyəti orqanı tərəfindən açılan xüsusi büdcə hesabı.
Tənzimlənən büdcə (regulatory budget) – qiymətlərin dövlət
tərəfindən təyin edilməsi əsasında formalaşan büdcə (hal-hazırda belə
büdcə yoxdur).
Təsərrüfat subyektinin müvafiq idarəetmə orqanı – təsərrüfat
subyektində idarəetməni həyata keçirən ali idarəetmə orqanı (direktorlar
şurası və müşahidə şurası) və idarəetmə orqanı.
Təsirin ticarəti (trading of influence) – məmurla cəmiyyətin bir
üzvünün yersiz üstünlüklərini mübadilə etməsidir.
Tobin vergisi (Tobin tax) – Harvard Universitetinin professoru
James Tobin tərəfindən irəli sürülən və xarici valyuta mübadiləsi
əməliyyatlarının vergitutmaya cəlbini nəzərdə tutan xüsusi vergi növü.
Dünya üzrə xarici valyuta transaksiyaları çox irihəcmlidir və onun
yalnız 2%-i əmtəələrin ticarəti ilə bağlıdır. Yerdə qalanı isə investisiya
və spekulyasiya məqsədlidir. Bununla bağlı narahatlıq ondan ibarətdir
ki, qısamüddətli dövrdə xeyli “qaynar pullar” (hot money) bir ölkədən
digərinə hərəkət edir və bu, bəzən maliyyə bazarında gərginliyə
və yaxud makroiqtisadi sabitliyin pozulmasına səbəb olur. Belə bir
vəziyyətdə Tobin təklif edirdi ki, bu cür əməliyyatların vergiyə cəlbi
nəinki pul axınlarını nəzarətdə saxlamağa imkan verir, həmçinin əlavə
gəlir mənbəyinin yaranmasına gətirib çıxarır. Bu təklif xeyli müzakirə
olunsa da, hələlik onun praktik tətbiqi problemli görünür. Çünki onun
tətbiqi beynəlxalq razılaşma tələb edir.
Torpaq islahatı (land reforms) – iqtisadi azadlıq və sosial ədalət
prinsipləri əsasında torpaq üzərində yeni mülkiyyət münasibətlərini
yaratmaq, bazar iqtisadiyyatını və sahibkarlıq təşəbbüsünü inkişaf
etdirmək, ölkənin iqtisadi müstəqilliynə, o cümlədən ərzaq təminatına
1
T
nail olmaq və son nəticədə xalqın maddi rifahını yüksəltmək məqsədilə
dövlət torpaqlarının müəyyən edilməsini, torpaqların xüsusi və
bələdiyyə mülkiyyətinə verilməsini, mülkiyyətçilərin torpağa sahiblik,
istifadə və sərəncam hüquqlarının təmin edilməsini əhatə edən
tədbirlər kompleksi. Torpaq islahatının obyekti vahid torpaq fondudur.
Müvafiq islahat zamanı vahid torpaq fondunda dövlət mülkiyyətində
saxlanılan torpaqlar, bələdiyyə mülkiyyətinə verilən torpaqlar və
xüsusi mülkiyyətə verilən torpaqlar müəyyən edilir. Torpaq islahatı
aparılarkən aşağıdakı şərtlərə əməl edilir:
a) ərazinin təbii-coğrafi şəraitinin, əhalinin sıxlığının, torpaqdan istifadənin
yerli xüsusiyyətlərinin, torpaqların keyfiyyətinin nəzərə alınması;
b) torpaqların təyinatı üzrə istifadə edilməsi;
c) ətraf mühitin mühafizəsinin təmin edilməsi;
d) torpaq islahatının yerquruluşu layihələri əsasında aparılması.
Azərbaycanda torpaq islahatını Dövlət Aqrar İslahat Komissiyası
həyata keçirir.
Torpaq kadastrı (land cadastre) – torpaq istifadəçiliyinin qeydiyyatı,
torpaqların kəmiyyət və keyfiyyətcə uçotu, bonitirovkası və iqtisadi
qiymətləndirilməsi üzrə məlumatların məcmusu.
Torpaq vergisi (land use tax) – rəsmi qanunvericiliyə əsasən,
Azərbaycan Respublikasının ərazisində mülkiyyətində və ya
istifadəsində torpaq sahələri olan fiziki şəxslər və müəssisələr torpaq
vergisinin ödəyiciləridir. Torpaq mülkiyyətçiləri və ya istifadəçiləri
təsərrüfat fəaliyyətinin nəticələrindən asılı olmayaraq torpaq
vergisinə cəlb olunurlar. Fiziki şəxslərin və müəssisələrin Azərbaycan
Respublikasının ərazisində mülkiyyətində və ya istifadəsində olan
torpaq sahələri vergitutma obyekti sayılır. Torpaq vergisi torpaq
sahələri barədə mülkiyyət və ya istifadə hüququnu təsdiq edən
sənədlər əsasında müəyyənləşdirilir. Tikililərin və qurğuların altında
olan torpaqlara, həmçinin obyektlərin sanitariya mühafizəsi üçün zəruri
olan torpaq sahələrinə görə torpaq vergisi tutulur. Kənd təsərrüfatı
torpaqlarının vergi dərəcələri torpaqların təyinatı, coğrafi yerləşməsi,
keyfiyyəti nəzərə alınmaqla, şərti ballar əsasında torpaq sahəsinin
hər bir hektarına görə hesablanır. Bir şərti balın qiyməti 6 qəpikdır.
Sənaye, tikinti, nəqliyyat, rabitə, ticarət-məişət xidməti və digər xüsusi
təyinatlı torpaqlar, yaşayış fondlarının, həyətyanı sahələrin torpaqları
və vətəndaşların bağ sahələrinin tutduğu torpaqlar üzrə vergi torpaq
sahəsinin hər 100 kvadratmetrinə görə hesablanır.
Törəmə bank (subsidiary) – nizamnamə kapitalında səsvermə
hüququ verən səhmlərin əllidən çox faizi təsisçi banka və ya bank
holdinq şirkətinə məxsus olan bankdır, yaxud elə bankdır ki, onunla
Dostları ilə paylaş: |