M-61 I e. d prof., Zahid Fərrux Məmməd
Yüklə 2,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
23 az hissəsinin yəni, Dollar, Avro, və s. bu kimi pullardan başqa digər pulların xaricdəödəməimkanларı yoxdur. Kağız pul sistemində xarici borclar xaricə satılan mal və xidmətlərdən əldə edilən valyuta iləödənir. Bir ölkənin pulunun xarici dəyəri o ölkənin xarici ölkələrlə olan mal və xidmət dəyişiminin lehinə vəəlehinə olmasına bağlıdır. Kağız pul sisitemində valyuta kursu. ki ayrıölkənin kağız pulları arasındakı paritети müəyyən etmək üçün, bunların satınalma güclərinin diqqətə alınması ilə ilk щялли forması olaraq görünməkdədir. I Dünya müharibəsindən sonra çeşidli pullar arasında yeni pariтетляр qurulması düşünülярkən, sveçli iqtisadçı Qustav Cusselə görə, hər ölkənin satınalma gücündəki dəyişiklikləri hesablamaq və yeni paritetlər buna görə təsbit edil- məlidir. Bu görüşə görə, məsələn, müharibədən öncə bir frank bir marka bərabər idi isə və o zamandan bəri qiymətlərin ümumi səviyyəsi Fransada iki dəfə, Almaniyada isə dörd misli artmış isə, yeni paritə 1 frank=2mark olaraq мцяййян ediləcəkdir. 24 FƏS L 6. PULA TƏLƏB VƏ TƏKL F Pul tələbi. Pul tələbi milli iqtisadiyyatda müəyyən bir anda bütün fərd və qurumların yanlarında, kassalarında və bank he- sablarında həmən xərcləyə biləcəkləri pul kütləsidir. Pul hər kəs tərəfindən qəbul edilən bir мцбадиля aləti olduğu üçün, istənilən mal və xidməti satınalmaq həmən mümkün olacaqdır. Məhz bu səbəblə iqtisadi vahidlər əldə pul tutmaq məcburiyyətində qalır. nsanların pul tələbi ilə gəlir tələbi bir-birindən fərqli şeylərdir. Bir işçinin müəyyən bir səviyyədə yaşamını davam etdirə bilmək məqsədi ilə sahib olmaq istədiyi aylıq miqdar, onun gəlir tə- ləbidir. Ancaq işçi əldəetdiyi bu pulun bir hissəsini likvid olaraq yanında saxlamaq istəyəcəkdir. Məhz bu işçinin pul tələbidir. Fərd və qurumlar hansı motivlərəəsaslanaraq gəlirlərinin bir hissəsini əllərində pul olaraq tutmaq istəməkdədirlər? Keyne- sə görə fərd və qurumlar üç motiv əsasında pul tutarlar, yəni: 1. ş görmə motivi; 2. Gələcəyi düşünmə motivi; 3. Spekulasiya motivi. Spekulasiya motivi iləəldə pul tutmanın məqsədi qazanc saxlamaqdır. nkişaf etmişölkələrdə spekulasiya daha çox istiqraz bazarlarında aparılır. stiqraz və aksiya qiymətlərindəki dəyişmə- lərdən qazanc saxlamaq məqsədi ilə pul tələbi (spekulasiya motivi ilə likvidlik seçimi) faizin bir funksiyasıdır. Yəni L 2 =f(r). Burada L 2 -spekulasyon motivi ilə pul tələbini (likvidlik tələbi), r bazar faiz dərəcəsini göstərir. Klassik miqdar pula tələb nəzəriyyəsi.Miqdar nəzəriyyəsini müdafiə edən klassik iqtisadçılara görə, pul yalnız işləm və ehtiyat motivi ilə tələb edilir və pul tələbi ilə milli gəlir arasında sabit bir ялагя vardır. Klassiklərə görə, pul tələbi gəlirin bir funksiyasıdır. Yəni, L ı =f(y). Burada L 1 -işləm və ehtiyat motivi ilə pul tələbini, y-gəliri göstərir. Pul tələbi ilə gəlir arasında sabit bir ялагя olduğuna görə, L 1 =ky. Burada L 1 -işləm və ehtiyat motivi ilə pul tələbini, k-gəlirə nisbətləəl altında tutulan pul 25 miqdarını, y-gəliri göstərməkdədir. Miqdar nəzəriyyəsində «yastıq altı» pul tələbinə yer verilmədiyinə görə, pul təklifi işləm və ehtiyat motivi ilə pul tələbinə bərabərdir. Yəni, M s =L 1, M s =ky. Burada M s -pul təklifinin k milli gəlirə nisbətləəl altında tutulan pulu, y- milli gəliri göstərməkdədir. stiqraz qiymətlərindəki dəyişmələrdən qazanc saxlamaq məqsədi iləəl altında tutulmaq istənən pul miqdarı (spekulasyon motivi ilə pul tələbi) faizin bir funksiyasıdır. L 2 =f(r). L 2 - spekulasи- йа motivi ilə pul tələbini («yastıq altı» pul mövcudлуьуну), F-ba- zar faiz nisbətini göstərməkdədir. Buna görə, məcmu pul tələbi işləm və ehtiyat motivi (fəal pul mövcuddur) ilə spekulasийа motivi ilə («yastıq altı» pul mövcuddur) toplamından təşkil edilir. Yəni, L=L ı +L 2 =ky+f(r). L - məcmu pul tələbini, L ı -işləm və ehtiyat mo- tivi ilə pul tələbini, L 2 -spekulasyon motivi ilə pul tələbini göstərir. Keynsin pulа tələb nəzəriyyəsi. Keynsə görə, pul yalnız iş- ləm və ehtiyat motivi ilə tələb edilməz, eyni zamanda spekulas- yon motivi ilə də pul tələb edilə bilir. Pula tələb gəlir və faizin bir funksiyasıdır. Yəni, L=ky+f(r). Gəlir səviyyəsi dəyişmədiyi qəbul edilirsə, fərdlərin pul tələbi, (likvidlik tərcihi) faiz nisbəti düşdük- cə artar, yüksəldikcə azalar. Keyns fərd və qurumların əldə pul tutmaq istəyini (yəni pul tələbi) ilə bazar faiz nisbəti arasında ya- xın bir ilişki olduğuna deyir. Faiz nisbəti yüksəldiyi zaman fərd- lərin əllərində tutduqları puldan dolayı qatlandıqları faiz itkisi daha çox olacağıüçün (əlində pul tutan bir kimsənin, bu pulu banka yatıraraq faiz əldə etmə imkanını qaçırdığını xatırlayınız), əldə daha az pul tutma tendensiyas ı başlayacaq və pul tələbi düş- mə göstərəcək, texnik ifadə ilə likvidlik сечимиi azalacaqdır. Əksi- nə bazarda faiz dərəcəsinin düşməsi, əllərində pul tutan fərdlərin bu səbəblə uğrayacaqları faiz itkisini azaldacağından, əldə pul tutma meyli, digər bir sözlə likvidlik tərcihi artım göstərəcəkdir. Milton Friedmanın pula tələb nəzəriyyəsi. Miltona görə, pul bir satınalma gücünə sahib olmasına görə, pulu əlindəтутanlar üçün də bir файда vəфaydası vardır. Yəni pulun satınalma gücü səbəbi ilə fərdlər sərvətlərinin bir bölümünü pul olaraq tutmağa meyl edər. Belə isə, pul tələbini fərdlərin sərvətləri içindəələ Yüklə 2,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|