M-61 I e. d prof., Zahid Fərrux Məmməd



Yüklə 2,11 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə93/98
tarix31.08.2018
ölçüsü2,11 Mb.
#65798
növüDərs
1   ...   90   91   92   93   94   95   96   97   98

 
300 
balansında müsbət saldo, bundan başqa  xariъi ölkələr bu ölkənin 
mallarını  almaq  üçün,  təbii  ki,  o  ölkə  puluna  olan  tələbi 
artıraъaq və bu pul bazarda  dəyər qazanaъaq. Digər tərəfdən, 
tədiyə  balansı  mütəmadi  şəkildə  kəsir  verəndə,  o  ölkənin  pul 
vahidinə  təklif  tələbdən  çox  olanda,  həmin  pul  xariъi 
bazarlarda dəyərini itirir. 
2.  Satınalma  güъü  pariteti  nəzəriyyəsi:  valyuta  kursunun 
qiymətlər  üzərindəki  təsirini  1920-ъi  ildə sveç  iqtisadçı  Qassel 
təsbit  etmişdir.  Qassel  nəzəriyyəsində  qızıla  arxalamayan  bir 
pulun  satınalma  gücünün  atributu  daxili  bazardakı  satınalma 
güъüdür.  Pulların  satınlama  güъü  paritetlərindəki  uyğusuzlu-
ğun  bir  g
östəriъisi  də  qiymət  indeksləridir.  «Qiymət  indekslə-
rinə  arxalanaraq,  valyuta  kursları  tənzimlənmədikъə  xariъi 
tiъarəti aradan qaldırmaq mümkün deyildir»  ifadəsi daha çox 
işlədilir.  Bu  nəzəriyyəyə  görə  valyuta  kursları  milli  pulun 
satınalma  güъünüəks  etdirməlidir.  Pulun  daxili  satınalma 
güjüümumi  qiymətlər    səviyyəsinin  tərsi  iləölçülür.  Bu 
nəzəriyyəyə  görə,  devalvasiya  nisbəti  pulun  daxili  satınalma 
güъündəki  dəyişməyə  bərabər  olmalıdır.  Bu  nəzəriyyəni 
aşağıdakı  bir  misal  ilə  göstərsək  daha  asan  olar:  eyni  miqdar 
malı  satın  almaq  üçün  Azərbayъanda  10  manat  və  ABŞ-da  1 
dollar  vermək  lazımdırsa,  Azərbayъan  manatı  və  dollar 
arasındakı  satınalma  güъlərinin  pariteti  10-dur.  Yəni  1  dollar 
10 manat və ya 1 manat ABŞ-da 0,1 dollara satılaъaqdır. Əgər 
Azərbayъanda qiymətlər artarsa və eyni miqdarda malı almaq 
üçün 10 manat yerinə, 20 manat vermək lazımdırsa və ABŞ-da 
qiymətlər  sabit  qalarsa,  o  zaman  1  dollar  Azərbayъanda  20 
manat və ya 1 Azərbayъan manatının Amerikadakı dəyəri 0,05 
dollar olmalıdır.  
3.  Faiz  həddi:  faiz  hədləri  ilə  valyuta  kursu  arasındakı 
münasibətə baxmaq üçün əvvəlъə faiz hədləri ilə inflyasiya ara-
sındakı  münasibəti  qurmaq  lazımdır.  Buna  Beynəlxalq  Fişer 
təsiri  deyilir.  Fişer  təsirinə  görə,  nominal  faiz  dərəъələri  real 
faiz  dərəъələri  ilə  inflyasiyanın  kombinasiyasıdır.  Ölkələr  ara-
sındakı real faiz dərəъələrinin fərqi yalnız gözlənilən inflyasiya 


 
301
dərəcələri  iləəlaqədardır.  Fişer  təsiri  nəzəriyyəsinə  görə,  bir 
ölkədə  gözlənilən  inflyasiya  dərəъəsi  digər  ölkədə  gözlənilən 
inflyasiya dərəъəsindən nə qədər böyükdürsə, müvafiq ölkələr-
dəki  illik  faiz  dərəъələri  bu  fərqə  görə  qərarlaşır  və  nətiъədə 
müvafiq ölkələrin pul vahidləri bir-birinə nisbətən daha əvvəlki 
münasibətə görə dəyər qazanır və ya itirir. 
4.  Pul-kredit və maliyyə siyasətləri: pul kredit və maliyyə 
siyasətləri  valyuta  kursuna  təsir  edən  amillərdən  biridir.  Pul 
təklifindəki  bir  artım,  ümumiyyətlə,  valyuta  kursuna  tərs 
qaydada təsir edir. 
5.  Vergi dərəъələrini dəyişdirmə yolu ilə, idxal vergiləri və 
vergi siyasətində dəyişikliklər, o ölkədə yaşayanların satınalma 
güъünü  azaldır  və  ya  da  artırır.  Məsələn,  bir  ölkə  deflasiya 
prosesini yaşayırsa, aşağı düşən vergi dərəъələrinin milli pulun 
dəyərinə  müsbət  təsir  etməsi  gözlənilir.  Buna  qarşılıq,  yüksək 
inflyasiya olan ölkələrdə isə zidd bir nətiъənin olması labüddür. 
Qeyri-bazar amillər: 
1.Valyuta bazarında MB-ın müdaxilə dərəъəsi; 
2.ölkədə  siyasi vəziyyət; 
3.beynəlxalq  valyuta  bazarında  ümumi  vəziyyət  və 
meyllər. 
Siyasi və psixoloжi amillər də valyuta kurslarına təsir edən 
amillərdəndir.  qtisadi  amillər,  uzunmüddətli  valyuta  kurs-
larının  müəyyən  edilməsindəçox  əhəmiyyətli  rol  oynayırlar. 
Anъaq iqtisadi olmayan amillər dəçox vaxt valyuta kurslarına 
da  ciddi    təsir  edir.  Bu  təsir  nətiъəsində  bəzi  pullar  üzərində 
meydana  gələn  münasibətlər  də  rol  oynayır.  Məsələn,  sverçə 
frankı etibarlı puldur. Bu da onun müəyyən bir ölçüdə qüvvətli 
pul olduğunu göstərir. 
Azərbayъanda  valyuta  siyasətinin  əsas  vəzifələri 
aşağıdakılar olmuşdur: 
1.  Manatın real bazar dəyərinin təminatı; 
2.  Dollarlaşma meylinin zəifləməsi; 
3.  Qızıl-valyuta rezervlərinin səmərəli istifadəsi; 


 
302 
4.   Real  valyuta  məzənnəsinin  istifadəsi  üçün  səmərəli 
alətlərdən istifadə. 
2008-ci ildə Mərkəzi Bankın pul siyasəti qlobal iqtisadi şə-
raitin  pisləşməsi  şəraitində  həyata  keçirilmişdir.Bu  şəraitdə  Milli 
Bankın pul siyasəti qarşısında ölkədə makroiqtisadi tarazlığın sax-
lanılmasına dəstək vermək, habelə bank-maliyyə sistemində sabit-
liyi  qorumaq  kimi  vəzifələr  qoyulmuşdur.Bu  vəzifələrin  reallaş-
dırlması  istiqamətində  görülən  tədbirlər  2008-ci  ildə  ölkədə 
makroiqtisadi dayanıqlığın qorunmasında mühüm rol oynamışdır. 
2008-ci  ildə  pul  siyasətinin  son  hədəfı  olan  inflyasiya 
səviyyəsi beynəlxalq təşkilatların proqnozlaşdırdığından (20-22%) 
və 2007-ci ildəkindən (19.6%) az olmuş və 15.4% təşkil etmişdir. 
Bu  Hökumətin  və  Milli  Bankın  antiinflyasiya  siyasəti,  eləcə  də 
2008-ci  ilin  ikinci  yarısında  beynəlxalq  əmtəə  bazarlarında  qiy-
mətlərin azalmasının təsiri nəticəsində mümkün olmuşdur.  nflya-
siyanın  azalması  əhalinin  real  gəlirlərinin  artımına  müsbət  təsir 
göstərmişdir. 
Mərkəzi Bankın pul siyasəti iqtisadiyyatın pula olan tələbin 
adekvat ödənilməsini təmin etmiş, 2008-ci il ərzində iqtisadiyya-
tın monetizasiyası artmaqda davam etmişdir. 
l    ərzində  məzənnə  siyasətinin  effektivliyinin  artırılması 
istiqamətində görülən institusional tədbirlər Mərəkəzi Bankın çox-
tərəfli məzənnə indekslərinə təsir imkanlarını artırmışdır. Eyni za-
manda Milli Bankın valyuta bazarındakı davranışı dəyişmiş, nəti-
cədə  Milli  Bankın  tətbiq  etdiyi  de-fakto  məzənnə  rejiminin  yeni 
beynəlxalq  statusu  formalaşmışdır.  Belə  ki,  Beynəlxalq  Valyuta 
Fondu (BVF) Azərbaycanın əvvəlki  «sürüşkən bağlılıq»  rejiminə 
qarşı daha liberal olan  «sürünən dəhliz» məzənnə rejiminə malik 
ölkələr qrupuna daxil etmişdir. BVF-nun tətbiq etdiyi yeni təsnifa-
ta görə bu rejim üzən məzənnə rejimlərindən sonra ən liberalıdır. 
Beləliklə,  2008-ci  ildə  Mərkəzi  Bankın  pul  və  məzənnə 
siyasətinin  yeni  əməliyyat  dizaynı  formalaşmışdır.  Bu  dizayn 
manatın  nominal  effektiv  məzənnəsi  (NEM)  və  M2  pul 
aqreqatından aralıq hədəflər kimi istifadə etməyi nəzərdə tutur. 


Yüklə 2,11 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   90   91   92   93   94   95   96   97   98




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə