M-61 I e. d prof., Zahid Fərrux Məmməd
Yüklə 2,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
306 Beləliklə, 2008-ci ildə Milli Bankın məzənnə siyasəti mak- roiqtisadi sabitliyin qorunmasına dəstək verməyə yönəldilmiş və dəyişkən qlobal situasiyaya çevik reaksiya verərək inflyasi- ya idxalının neytrallaşdırılmasmı təmin etmişdir. ФЯСИЛ 51. BEYNƏLXALQ BANKLARIN NS T SUONAL X DMƏT VAH DLƏR Beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin müharibədən sonrakı dövrdə sürətli inkişafına paralel olaraq beynəlxalq finans xid- mətlərinə tələb dəönəmli ölçüdə artmışdır.Beynəlxalq səviy- yədə fəaliyyət göstərən bankların təklif etdikləri əsas xidmət- lərdən biri fərqli ölkələrdə yaşayan və ya səyahət edən şəxslər arasında fond transferini təmin etməkdir.Beynəlxalq bankların önəmli funksiyalarından biri də vasitəçilik etmək, yəni əmanət toplamaq və kredit verməkdir. Banklar daima minimum xərълəəmanət qəbul etmə və bu fondları nisbətən aşağı risklə müştərilərinə kredit olaraq vermə yoluna üstünlük verir. Beynəlxalq bankların verdiyi əhəmiyyətli xidmətlərdən biri də valyuta tiъarəti və valyuta iləəlaqədar əməliyyatlardır. Bankın beynəlxalq xidmətləri təklif edərkən ilk atdığı addım, beynəlxalq əməliyyatları apara bilmək üçün bankın mərkəz şö- bəsindəöz departamentini təşkil etməkdir. Xariъi əməliyyatlar əhəmiyyətli həъmlərə çatana qədər, əməliyyatların çoxu bankın yerli idarələri tərəfindən aparılır. Anъaq iş həcmi müəyyən bir rəqəmi aşdıqdan sonra isə departamenti təşkil etmək və onu müəyyən bölmələrə ayırmaq lazımdır. Beynəlxalq fəaliyyətləri genişləndirmək üçün faydalana biləъək müəyyən qurumlar aşağıdakılardır: 1. Nümayəndəliklər: bəzi banklar xariъi ölkədə bir şöbə açmamışdan əvvəl nümayəndəlik açır. Nümayəndəlik ana ban- kın müştərilərinə yerli firmalar vəölkə haqqında iqtisadi məlu- mat alır və bunları analiz edərək müştərilərinə satır. Ən əhə- miyyətlisi də ona bankın xidmətlərinə ehtiyaъın olub-olmadığı 307 iləəlaqədar tədqiqat aparır. Bu üstünlüklərinə baxmayaraq, nü- mayəndəliklər əmanət qəbulu, kredit vermə, səyahət çekləri və ya kredit məktubları vermək imkanına sahib deyildir. 2. Müxbir banklar: beynəlxalq fəaliyyətə yönələn bir çox bank, xariъi əməliyyatları apara bilmək məqsədi ilə müxbir banklar qovşağı təşkil etməyəüstünlük verir. Bir ölkə bankı xa- riъi bir bank iləöz ölkələrində bir-birlərinin qarşılıqlı agentləri olaraq fəaliyyət göstərmək üçün müqavilə imzalaya bilər. Bu banklar əmanət hesablarını bir-birinə nəql edə və qarşılıqlı olaraq işləri bir-birinə həvalə edə bilərlər. Xariъi ölkədə dürüst bir müxbir bank sözləşdiyi bankın nümayəndəliyindən daha az bir xərъlə finans əməliyyatları keçirə bilər. Çünki nümayəndə- lik üçün məъburi bəzi xərъlər (investisiya və personal xərъləri kimi) olduğu halda, müxbir bank üçün belə bir problem yox- dur. Digər tərəfdən müxbir bank fondları və sənədləri toplayıb ya sövdələşdiyi bank və ya müştərilər adına hissə sənədi təhvil alıb-sata bilər. 3. Şöbələr: xariъi bir şöbə bu şöbəni açan bankın bir bankçılıq qurumudur və buna görə də müstəqil bir qurum deyildir. Bu səbəbə görə xariji şöbələrin aktiv və passivləri ilə apardıqları siyasət ana banka aid olur. Xariъi ölkələrdə açılan ş öbələr üçün iki qrup hüquqi tənzimləmə qarşı-şarşıyadır. Bun- lar ev sahibi və ana ölkənin hüquqi tənzimləmələridir. Xariъdəşöbə açmaq, bir banka ixtisas sahəsinə girən xidmətləri vermək, nümayəndəlik və ya müxbir münasibətləri istifadə edilən banklara nəzərdə daha səmərəlidir. Şöbə bankın açdığı kreditlər ana bankın kapital həъmindən asılıdır. Əmanətlər isəşöbədən çox ana bankın təminatı altındadır. 4. Filial və ya asılı quruluşlar: «asılı quruluşlar» termini xariъi bir ölkədə olan və bütöv, ya da bir hissəsi ana banka aid olan xariъi bir bankı ifadə edir. Filial vəziyyətində olan bank sərmayəsinin 50%-dən çoxu ana bankın əlində toplanır. 5. Bankkonsorsumları: Tərəf olaraq banklar konsorsium- da müəyyən edilmiş sərmayə ilə iştirak edir və konsorsiumun idarə heyətində iştirak payı nisbətində təmsil haqqına malik 308 olurlar. Konsorsium hərəkəti 1960-ъı illərdə Avropada başla- mışdır. Bu tip qrupun meydana gəlməsindəüç faktor əhəmiy- yətli rol oynamışdır. Birinъisi, Amerikada xariъlərin ABŞ-ın finans bazarlarında uzun müddətli fond təmininə məhdudiyyət qoyan «sərmayə nəzarət proqramı»dır. kinъisi, Avropa bazar- larına ABŞ banklarının şöbələri tərəfindən ortamüddətli kre- ditlərin açılması və bu kimi kreditə olan ehtiyaъın Amerika banklarından qarşılanmasıdır. Axırınъısı isə «böyük firma- larının müxtəlifölkələri» pullarından ibarət olan tələbin artması və bnun qarşılanma ehtiyaъıdır. Konsorsiumun qarşılaşdığıən əhəmiyyətli problemlərdən biri finans böhranı vəziyyətində vəsait tapmamalarıdır. Çünki bu tip qrumular bir ölkəyə və ya bir mərkəz bankından asılı olaraq fəaliyyət göstərirlər. 6. Off-Şor bankçılığı. 1950-ъi illərdən etibarən sürətli bir genişləmə prosesinə girən dünya iqtisdiyyatı ilə birlikdə Qərb vəŞərq bloku ölkələri arasındakı münasibətlər gərginləşdi. Bu illərdə SSR Hökuməti ABŞ-ın milli pul vahidi olan dolları Avropa pul bazarına aparmış və nətiъədə Avrobazar meydana gətirmişdi. Bu dəyişləmələr nətiъəsində də «Off-Şor» bankçılığı yaranmışdı. Belə bankçılıq ölkə xariъində təmin edilən fond- ların yenə dəölkə xariъində istifadə edilməsini qarşısına məq- səd qoyan bir bank tipidir. «Off-Şor» bankların göstərdikləri xidmətlər xariъi pul va- hidi ilə aparılır. Xüsusi ilə «Off Şor» bankçılığı vergilərdən yararlanmaq məqsədi ilə qurulur. llki sabit bir ödəmə xariъin- də heç bir vergi və valyuta nəzarətinin olmadığı bir qrup öl- kələr arasında Hollandiya antilləri, Tayman adaları nümunə göstərilə bilər. Hal-hazırda daha genişyayılan-ofşor banklardır. Onlarsız praktiki olaraq heç bir TMB-nin əməliyyatları keçinə bilməz. Prinsipъə offşor bankların təşkili məqsədləri offşor kompani- yalarla eynidir. Onlardan ən əsası vergiqoymanı minimumlaş- dırmaqdır. Offşor bankların aşağıdakı xüsusiyyətləri vardır: Yüklə 2,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|