M-61 I e. d prof., Zahid Fərrux Məmməd

 
313
Beynəlxalq  малиййя  təşkilatlarıкредитляри  yalnız  mərkəzi 
hökumətlərə,  bəziləri  isəмцсабигядян  кечянözəl  layihələrinə 
ayırır.  Beynəlxalq  kredit  təşkilatları  tərəfindən  mərkəzi  höku-
mətə verilən borъlar adətən əsaslandırılmış və məqsədli istiqa-
məti olur. BVF-un məsələn fondun üzvü olan hər hansıölkəyə 
borъ verdikdə ondan müəyyən öhdəlik proqramlarının qəbulu-
nu da tələb edir. 
BVF-u  monitorinq  həyata  keçirərək  qəbul  edilmiş 
proqram  çərçivəsində  nəzarət  həyata  keçirir.  Ölkə  tərəfindən 
öhdəliyin  yerinə  yetirilməməsi  sonrakı  tranşın  təqdim 
olunmaması ilə nətiъələnə bilər. 
Özəl  xariъi  kreditləşməni  özəl  xariъi  banklar  və  digər 
kredit təşkilatları həmçinin qeyri kredit korporasiyaları həyata 
keçirir.  Beynəlxalq  kredit  bazarıözündə  bank  kreditləşməsini, 
qiymətli  kağızlar  bazarını  (hansı  ki,  müxtəlif  ölkələrin  rezi-
dentləri əməliyyatlar həyata keçirir) özündə бирляшдири. 
Beynəlxalq  kreditin  əldə  etmənin  əlamətlərinə  görə 
təsnifatı aşağıdakı kimidir: 
1. krediti alma mənbəyinə görə: 
1.1.  Beynəlxalq  sazişüzrə,  kreditin  milli  kredit  bazardan 
təmin etmək; 
1.2. Xariъi kredit bazarından; 
1.3. Beynəlxalq малиййя mərkəzlərindən. 
2. borъunun kateqoriyasına görə: 
2.1. Dövlət və beynəlxalq təşkilatlar; 
2.2. Özəl istehsal və tiъari şirkətlər. 
3. Kredit sazişinin xarakterinə görə: 
3.1. Kommersiya krediti; 
3.2. Xariъi-tiъari əlaqələrə aid olmayan, başqa məqsədlər-
чцн istifadə edilən кредитляр. 
4. Kreditin növlərinə görə: 
4.1.  kommersiya  krediti,  yəni  kredit  mal  formasında, 
ixraъatçı tərəfindən alıъıya açılan kommersiya krediti; 
4.2.  kredit  valyuta  ilə,  anъaq  pul  formasında,  yəni 
banklar tərəfindən açılan kredit; 

---

 
314 
4.3.  qiymətli  kağızları  yerləşdirməklə  beynəlxalq  kapital 
bazarından vəsait ъəlb etmək. 
5. valyutanın mənşəyinə görə: 
5.1. Kredit borъlu ölkənin valyutasında; 
5.2. Kredit kreditor ölkənin valyutasında; 
5.3. Kredit üçünъüölkənin valyutası ilə. 
6. Kreditin müddətinə görə: 
6.1. qısamüddətli, adətən 1-ilədək, bəzi hallarda iki ilədək; 
6.2. orta müddətli, 1 ildən – 2 ilədək, 2 ildən – 5-dək; 
6.3. uzunmüddətli – 5-7. 
7. Təminatına görə: 
7.1. təminatlı; 
7.2. təminatsız (bank) krediti. 
8. Təyinatına görə: 
8.1. ixraъat krediti; 
8.2. idxalat krediti.  
Beynəlxalq  iqtisadi  münasibətlər  sistemində  beynəlxalq 
kredit  ssuda  kapitalının  hərəkəti  olub,  müxtəlif  ölkələrin 
rezidentləri arasında kredit münasibətlərini əks etdirir. 
Beynəlxalq  kredit  milli  iqtisadiyyatın  inkişafında  önəmli 
rola  malikdir.  Adətən,  beynəlxalq  kreditin  axını  tək  yönümlü 
hərəkətlə  gedir,  yəni  inkişaf  etmişölkələrdən  inkişaf 
etmişölkələrə  doğru  hərəkət  edir  və    dünya  praktikası  göstərir 
ki,  beynəlxalq  kreditin  hərəkətində  axsamalar  milli  ölkələrdə 
iqtisadi böhranlara yol aça bilir. 
Beynəlxalq  kreditin  inkişafının  əsasını  –  beynəlxalq 
inteqrasiya,  istehsalın  ixtisaslaşması,  dünya  iqtisadiyyatının 
qloballaşması iləəlaqədardır. Beynəlxalq kredit bazarının sub-
yektləri, özəl şirkətlər, dövlət müəssisələri, hökumətlər, beynəl-
xalq və regional finans qurumlarıdır. 
Beynəlxalq kredit – valyuta kursu, qiymət, mənfəət, tədi-
yə balansı və s. bu kimi iqtisadi kateqoriyalarla sıx əlaqəsi var-
dır.Beynəlxalq kreditin üçəsas mənbəyi vardır: 
1.  korporasiyanın  pul  formasında  müvəqqəti  sərbəst  və-
saiti; 

---

 
315
2. dövlətin valyuta ehtiyatları; 
3.şəxsi pul yığımları. 
Beynəlxalq  kredit  münasibətlərində  ssuda  kapitalının 
əsas  finans  mənbəyini  d
övlətin  kapitalı  təşkil  edir.Beynəlxalq 
kreditin  əsas  prinsipləri  daxili  kreditin  prinsipləri  ilə  eynidir, 
yəni,  müddətlilik,  qaytarılmaq,  ödənъilli,  təminatlı  və 
məqsədli. 
Beynəlxalq  krediti  əsas  funksiyalarını  aşağıdakı  kimi 
sıralamaq olar: 
1. ölkələr arası ssuda kapitalının yenidən bölgüsü;  
2.dövlət  kredit  təşkilatları  vasitəsi  ilə  (aksimbank), 
ixraъat və idxalatı tənzimləmək; 
3.hesablaşmalarda ödəнишləri sürətləndirmək və mübadilə 
xərъlərini minimума etmək; 
4.dünya  iqtisadiyyatında  inteqrasiya  prosesini  güъlənдир-
мяк. 
Beynəlxalq  kreditin  ölkələrarası  iqtisadi  əlaqələrin 
güъləməsində rolu çox önəmlidir: 
1.beynəlxalq tiъarəti genişləndirir; 
2.istehsalda  texnoloci  yeniliklərdə  istifadəni  stimullaşdı-
rır; 
3.milli məhsulların xariъi bazara çıxışına şərait yaradır; 
4.məhsuldarlığın vəəmək məhsuldarlığının artımına ъiddi 
təkan verir; 
5. ölkənin dünya bazarında rəqabət qabiliyyətli mövqeyi-
ni artırır; 
6.həyat səviyyəsinin inkişafında mühüm təsir edir. 
Bununla  bərabər,  beynəlxalq  kredit  ölkədaxilində  tətbiq 
edilən səhv monetar siyasətinin nətiъəsi olaraq milli iqtisadiy-
yatında  iqtisadi  problemlərin  dərinləşməsinə  yol  açıla  bilər,  o 
ъümlədən: 
1.müəyyən  iqtisadi  sektorların  inkişafına,  digərlərin  isə 
geriləşməsinə nədən ola bilər; 
2.dünya və milli iqtisadiyyatda disporsiyanın dərinləşmə-
sinə yol aça bilir; 

---

 
316 
3.beynəlxalq  kredit  «isti  pullar»  formasından  hərəkət 
edərək  dünya  valyuta  sistemində  sabitliyin  pozulmasına  və 
dünya iqtisadiyyatında valyuta böhranlarına yol aça bilər; 
4.həddindən  yuxarı  beynəlxalq  kreditin  ъəlbi  və  onun 
qeyri rasional istifadəsi borъ alan ölkəni finans bataqlağına sa-
la  bilir  və  hətta  əhalinin  həyat  səviyyəsinin  düşməsinəсябяб 
olur.  
Beynəlxalq  kredit  Milli  dövlət  iqtisadi  tənzimlənməsinin 
obyekti kimi çıxış edir. 
Beynəlxalq kreditin şərtlərinə aşağıdakılar daxildir: 
1. kreditin valyuta mənşəyi; 
2.ödəmənın valyuta mənşəyi; 
3. kredit məbləği; 
4. kreditin müddəti; 
5. kredit açmanın üsulları; 
6.kreditin istifadəsi vəödənilməsi şərtləri; 
7.ortaya çıxa biləъək risklərin sığorta metodu. 
Beynəlxalq kreditin spesifik funksiyalarında biri də kapi-
tal  təmərküzləşməsi  və  mərkəzləşməsinin  güъləndirilməsidir. 
Beynəlxalq kredit özəl şirkətlərin səhmdar ъəmiyyətlərə trans-
formasiyasını, yeni şirkətlərin qurulmasında ъiddi rolu vardır. 
Beynəlxalq  kredit  münasibətlərinin  subyekti  kimi  kredi-
tor (ssuda kapitalının təklif edən) və borъlu (ssuda kapitalına 
tələbi  olan)  çıxış  edir.Beynəlxalq  kredit  təməl  motivi,  açılan 
kreditdən  maksimal  mənfəət  əldə  etməkdir.Beynəlxalq  kredit 
münasibətlərinin  subyektləri  aşağıdakı  institutlardır:  Beynəl-
xalq finans təşkilatları – BPF, Dünya bankı qruppası. Bu təş-
kilatlarınkredit  siyasəti  təşkilatın  nizamnaməsində  yer  alan 
kreditlər çərçivəsində təsbit олунур. 
Beynəlxalq  krediti  təklif  edən  banklar  siyahısında  ilk 
yerləri:  Citigroup,  Deutshe  Bank,  HSBJ  bankları  tutur.Hal-
hazırda beynəlxalq kredit alətlərinin həъmi 30 trl. dollarından 
da yuxarıdır. 
 
 

---