M-az (9). indd
Yüklə 23,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
45 Mədəniyyət.AZ / 9 • 2016 Heykəltəraş 1993-cü ildə İran Mədəniyyət Mərkəzinin, 2004-cü ildə isə Azərbaycan Mədəniyyət İşçiləri Həmkarlar İtiff aqı Respublika Komitəsinin Fəxri Fərmanı ilə təltif olunub. İnanırıq ki, yorulmaq bilməyən, əsərləri sərhədlər tanımayan sənətkarımız daha ali mükafatlara layiq görüləcəkdir. O, Üzeyir Hacıbəyli yaradıcılığına dəfələrlə müraciət etmişdir. Bu günlərdə bəstəkarın “O olmasın, bu olsun” əsərinin personajlarının heykəllərini düzəldərək Azərbaycan incəsənətinə daha bir töhfə verdi. Yəqin ki, həmin əsərlər də respublikamızın hansısa bölgəsinin parklarını, xiyabanlarını bəzəyəcəkdir. Tale Azad Əliyevi 2-ci dəfə övlad itkisiylə sınadı. Heykəltəraşın sevimli övladı, istedadlı rəssam Azadə Azad artıq həyatda yox- dur. Kim bilir, bu sınaq, bu sarsıntı sənətkarın hansı arzularını, gələcəyin şah əsərlərini yarımçıq qoydu. Atanın qəlbində isə rəssam övladının əzəmətli bir heykəli əbədilik ucalıb. Yəqin ki, Azad müəllim bir zaman gənc övladının abidəsini, yaratdığı əvəzsiz heykəllər qalereyasında da görmək istəyəcəkdir. Biz isə yorulmaz sənətkara – Azərbaycan xalqına, eləcə də dünya mədəniyyətinə qiymətli sənət əsərləri bəxş edən heykəltəraş Azad Əliyevə üz tutaraq deyirik: “Hörmətli Azad müəllim, Siz xal- qınıza, vətəninizə, seçdiyiniz sənətə sadiq sənətkarsınız! Biz Sizə tutduğunuz bu şərəfl i yolda yeni-yeni uğurlar arzulayır, xariqələr yaradan əllərinizə var olsun deyirik”. Gülnarə Çingizqızı, Üzeyir Hacıbəylinin ev-muzeyinin ekspozisiya və kütləvi işlər şöbəsinin müdiri 46 Mədəniyyət.AZ / 9 • 2016 F üzuli poeziyası zamanın sınaqlarından qalibiyyətlə keçərək hər zaman özündən sonrakı nəsilləri heyrətdə qoymağı ba- carıb. Bir sıra elmlərə – ilahiyyat, fəlsəfə, nücum, tibb, mu- siqi və sair sahələrə dərindən yiyələnən qüdrətli şair zəngin sənət gülüstanı yaradaraq bizlərə yadigar qoyub. Xalq ruhunun tərcümanı olan şairin söz çeşməsi gur və məlahətlidir və bu bulaqdan zaman- zaman çox sənətkarlar su içmişlər. Füzuli musiqidən bəhrələndiyi kimi, musiqiçilər də dahi şairin söz xəzinəsindən qidalanaraq sənət nümunələri yaradıblar. Şairin yaradıcılığı xüsusən bəstəkarlar üçün bitib-tükənməz mövzu mənbəyi olub. Dahi bəstəkar Üzeyir Hacıbəyli ölməz şairin sirli kəlamlarına qəlbən vurğun və vaqif olan, onun parlaq nümunələrini öz musiqi əsərlərində istedad və zəka qüdrəti ilə istifadə edən ilk bəstəkardır. Nə idi Üzeyirdə Füzuli yaradıcılığına sevgi yaradan?.. Hansı qüvvə idi?.. Təbii ki, bu məhəbbət qığılcımla- rını alovlandıran hələ Şuşada uşaq ikən dinlədiyi muğam məclisləri deyilmi... Üzeyir bəy Füzuliyə olan sonsuz məhəbbəti sayəsində onun “Leyli və Məcnun”u əsasında ilk Azərbaycan operasını yazdı. Bu sənət əsərində iki dahinin – söz və musiqi ustadlarının ecazkar, misilsiz sənət dünyaları birləşib. Uşaq yaşlarından xalq musiqisinə bağlı olan bəstəkarın Füzulinin “Leyli və Məcnun” poemasını seçməsi heç də təsadüfi deyil. Əsərin lirik-faciəvi mahiyyəti həm də rəngarəng melodiyalar üçün əlverişli imkanlar açıb, çoxbəhrliliyi çoxahəngli musiqinin bəstələnməsinə səbəb olub. Poemanın gücü həm də ondadır ki, Üzeyir bəyə operada muğamlardan, xor parçala- rından yerli-yerində istifadəyə şərait yaradıb. Dahi bəstəkarın məqalələrini oxuyarkən “Leyli və Məcnun”u yaz- mağı ilə bağlı xatirələrinə də rast gəlirik. O yazır: “Vəzifəm ancaq Füzuli poemasının sözlərinə forma və məzmunca zəngin, rəngarəng muğam və musiqilər seçmək, hadisələrin dramatik planını işləyib hazırlamaq idi”. Bax belə yaranıb Füzuli şeiri ilə Üzeyir musiqisinin vəhdəti. Qeyd etmək lazımdır ki, operada poemanın mətni tam istifadə olunmamış, bəstəkar şairin ayrı-ayrı qəzəllərindən də bura əlavələr etmişdir. “Çahargah”, “Şur”, “Simayi Şəms”, “Şahnaz” və s muğamlar üzərində Məcnunun səmalara ucalaraq səslənən etiraz səsi... insanın azadlığını, saf məhəbbətini qandallayan zəmanədən şikayət. Məhz söz və musiqinin təntənəsi sayəsində bu əsər illərdir ki, xalqın böyük məhəbbəti ilə yaşayır, səhnədən-səhnəyə daha da gəncləşir. Xalq şairi Səməd Vurğunun dediyi kimi: “Füzuli şeirinin əzəmət və romantikası Üzeyir musiqisinin qanadlarında daha da ucaldı, əngin üfüqlər açdı”. Füzuli yaradıcılığının vurğunu olan Üzeyir bəy təkcə “Leyli və Məcnun”u ərsəyə gətirməklə kifayətlənmədi. Bəstəkarın 1913-cü ildə Sankt-Peterburqda konser- vatoriyada oxuyarkən qələmə aldığı və süjeti Qara- bağın Şuşa şəhərinin həyatından alınmış “Arşın mal alan” operettasının ariyaları da məhz dahi şairin qəzəlləri əsasında bəstələnib. Üzeyir bəyin təranələri ilə Füzuli məhəbbətindən soraqlı misralar operet- taya xüsusi məlahət qatır. Əsgərin qəlb çırpıntıları, Gülçöhrənin məhəbbət nəğmələri – bütün bunlar Fü- zuli qəzəllərinin qüdrətidir. Bəstəkarı geniş kütlələrə sevdirən xüsusiyyətlərdən başlıcası da məhz budur: əsərlərinin xəlqiliyi, milli koloriti, xalq müdrikli- yi. Üzeyir bəy həmin nüansları, incəlikləri də məhz klassiklərdə görürdü. Bütün bunları “O olmasın, bu olsun” musiqili komediyasında da müşahidə eləmək mümkündür. Əsərdə Füzuli irsinin gözəl nümunələri əsasında təkrarolunmaz musiqi parçaları yaradılıb. Gənc Sərvərin qəlbinin çırpıntılarını “Şikəsteyi-fars“ şöbəsində söyləməsini xatırlayaq: 47 Mədəniyyət.AZ / 9 • 2016 Ey mələksima ki, səndən özgə heyrandır sana, Həqq bilir, insan deməz, hər kim ki, insandır sana. Verməyən canın sənə bulmaz həyati- cavidan, Zindeyi-cavid ona derlər ki, qurbandır sana. Məhəmməd Füzulinin lirika xəzinəsi Üzeyir Hacıbəyli yaradıcılığı üçün tükənməz çeşmə olmuşdur. Qeyd etmək yerinə düşər ki, bu çeşmədən zaman-zaman digər bəstəkarlarımız da bəhrələnmişlər. M.Maqomayev (“Şah İsma- yıl” operası), Qara Qarayev (“Leyli və Məcnun” simfonik poeması), Cahangir Cahangirov (“Fü- zuli” kantatası) və digərləri bu qəbildəndir. Azərbaycanın klassik şeiri və musiqisi Füzu- li-Üzeyir tandemindən vüsət alaraq müasir musiqimizdə özünün davamlı həyatını yaşa- maqda davam etməkdədir. Füzuli dühasının daim rövnəqləndiyi bir sahə də xanəndəlik, muğam sənətimizdir. O, muğam ifaçıları üçün həmişə ilham mənbəyi, ruha qida verən çeşmə rolunda qalır. Cabbar Qaryağdı, Seyid Şuşinski, Yaqub Məmmədov və digər görkəmli muğam ifaçılarımız hər zaman öz sənətlərində Füzuli qəzəllərindən bəhrələnmişlər. Lalə Azəri Yüklə 23,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|