M ə h ə m m ə d t a ğ I s I d q I 0 MƏHƏMMƏd tagi

mərKəzlərindən 
b irin ə  çevrilm işdir.  Cəlil  M əm m ədqulu- 
zadə,  Q urbanəlibəy  Şərifzadə,  C üm şüd-Paşa  S ultanov, 
M irzə  N ə sru lla   Əmirov,  Əbülqasım  S ultanov,  M irzə  Cəlil 
Ş ürbi,  M irzə  ƏləKbər  Süleym anov  və  b aşq aları  b u rad a 
S idq in in   elm i-ədəbi  söhbətlərinə  qulaq  asm ış,  şerlərin i 
dinləyib  müzaKİrə  etm iş,  R usiya,  Qafqaz  və  Şərq  m ət- 
b u a tın ı  m ü taliə 
etməK  imKanı 
qazanm ışlar.  MəKtəbdə 
qabaqcıl  ziy alaların  
iştiraKi 
və  təşəbbüsü  ilə  te a tr   tam a- 
şa la rı  g ö stərilm iş,  ədəbi  m üsabiqələr, 
müzaKİrə 
və  yubi- 
ley  gecələri 
təşKil 
olunm uşdur.  B una  g ö rə d ir 
k
İ, 
Cəlil 
M əm m ədquluzadə 
«Tərbiyə» 
məKtəbini 
«yeniyetm ə 
m üəllim   və  ədiblər  ü çü n   darü lü rfan »^  Kİmi  qiym ətlən- 
d irm işd ir.  H üseyn  Cavid  m əK tublarında bu  m əşh u r 
məK- 
təb in   y arad ıcısı  M .T.Sidqiyə 
«böyÜK 
u sta d   və  cəlallı 
atamız»® 
deyə 
m ü raciət 
etm işd ir. 
N .N ərim anov, 
S.M .Q ənizadə,  F.K öçərli,  R .Ə fəndlyev,  Ə .A xundzadə, 
Ə.Cəfərzadə 
Kİmi 
görKəmli  m aarifçi  ziy alılar  M .T.Sidqi 
və  onun  «Tərbiyə»  məKtəbinin  fəaliy y əti  ilə  m araqlan- 
m ış,  ədəbi-pedaqoji  id ey aların a  rəğbət  bəsləm işlər.  Ye- 
niyetm ə  m aarfiçi  gəncliyin 
böyÜK 
b ir  dəstəsi  «Tərbiyə» 
məKtəbindən 
çıx m ışd ır.  S o n ralar 
görKəmli 
yazıçı,  şair, 
alim ,  p u b lisist, 
sənətşünas, 
aKtyor 
Kİmi 
tan ın m ış 
H üseyn  Cavid,  Əziz  Ş ərif,  Ə liqulu  QəmKÜsar,  R za  Təh- 
m asib,  ƏləKbər  Abbasov,  M əmmədəli  Səfərov  və  onlarla 
b aşq aları  v ax tilə  Məhəmməd  Tağı  Sidqi  m üəllim in  şag- 
ird lə ri  olm uşlar.
Pedaqoji  fəaliyyətlə  yanaşı, 
publisistİKa 
ilə  də 
m əşğul  olan  M .T.Sidqi  B ağçasarayda  çıxan  «Tərcüm an», 
KəİKÜttədə  n əşr  edilən  «H əblül-m ətin»,  T eh ran d a  çap 
olunan  «Ə xtər»,  Tiflisdə  yayılan  «Şərqi-rus»,  BaKida 
fəaliyyət  göstərən  «Kaspi»  qəzetləri  ilə  y ax m d an   əlaqə 
saxlam ış,  həm in  m ətb u at  o rq an ların d a  m əqalələrlə  çıxış 
etm iş, 
«əsl 
m ənada  qəzetçi»®  Kİmi  ta n m m ışd ır.  Onun 
«Qəzet, 
yainKİ 
qəzetə  nədir?»,  «Təəssüf,  yenə  təəssüf»
“  Cəlil  M əm m ədquluzadə.  Ə sərləri,  VI  cild.  В ак
1
,  A zərnəşr, 
1985,s ə h .189
®
  H üseyn  Cavid.  Ə sərləri,  IV  cild.BaKi,  1985,  səh.246 
® Ə .M irəhm ədov.  A zərbaycan  Molla  N əsrəddini.  В ак
1
,  1980, 
səh.82

---

Kİmi  m əqalələri 
yeni  dövr  A zərbaycan 
publisistİK asının
dəyərli  n ü m u n ələrin d ən d ir.
M .T.Sidqi  hələ  O rdubadda y aşadığı illərd ə buradaK i 
«Ə ncüm ənü-şüəra»  ədəbi 
m əclisinin  ən 
fəal 
iştiraKçıla- 
rın d a n   və  rəh b ərlərin d ən   b iri  olm uş, 
KİassİK 
üslubda 
yazdığı 
lirİK  
şe rlə ri  ilə  ta n ın m ışd ır.  XIX  ə srin   axxrla- 
rın d a n   etib arən   cəm iyyət  h əy atın d a  m üşahidə  olunan 
canlanm a,  dirçəliş,  m əK təbdarlıqla  əlaqədar  yiyələndiyi 
m aarifçi  id ey a la r  onun  qəzəllərinə  ic tim a i  m əzm un  gə- 
tirm iş d ir.  0 , 
təKcə 
aşiqanə  m əzm unu  deyil,  ic tim a i  mət- 
ləbləri  də 
KİassİK 
üslubda  yazdığı  şerlərin d ə  m ənalan- 
d ırm ağ ı  b acarm ışd ır.  «D ostlardan  b irin ə  m ədəniyyətin 
yayılm ası  h aq q m d a  yazılm ış  şer»  ad lan an   qəzəl  form a- 
sm d ä qələmə  ah n m ış b ir  şerində  deyilir:
Gəzər baği-m aarifdən  xəbərsizlər u la q la r  təK,
O dur 
Kİm, 
nəxli-daniş  payim al  olm uş  a la x la r 
təK.
...  M əcali  şerg u lu q  qalm ayıb biçarə  m illətdə, 
Q alıbdır vacib 
i ş l ə r  
b ir-b ir  ü stü n d ə   q alaq lar 
təK . 
...Olub  əbnayi m illət fəhləvü,  ham m alu,  həm m uzdur, 
B azarda,  çarsu d a dil-dil  d o lan ırlar  y a la x la r 
təK. 
A çanda  ruznam ə,  söyləirlər  «beynim i  qazm a»,
Qəzet  guya  q azu x d u r,  q ışq ırırla r  q azalax lar 
təK. 
BöyÜK  m üəllim , 
g ö r K ə m li 
pedaqoq 
Kİmi 
şö h rə t  qa- 
zanan  M .T.Sidqi  həm   də  tan m m ış  u şaq  y azıçısıd ır.  Onun 
qələm indən  çıxm ış  uşaq  ədəbiyyatı  n ü m unələrində  m ütə- 
rəqqi  m aarifçi  id ey alar  Öz 
ƏKSİni 
ta p m ışd ır.  MəKtəbə  və 
elmə  rəğ b ət,  m üəllim ə  hörm ət,  yeni  n əslin   tərb iyəsi,  in- 
san ı  və  cəm iyyəti 
dərK 
etm əyə  çağ ırış  m aarifçi  yazıçının 
əsərlərin d ə  qabarıq  şəKİldə  ifadə  o lu n u r.  M üəllim- 
yazıçının  u şaq la r  ü çü n   m ü x təlif  ja n rla rd a  yazılm ış bədii 
əsərləri  onun  m aarifçi-pedaqoji  id ey aları  ilə  v əh d ət  təş- 
Kil  ed ir,  b ir-b irin i  tam am layır.
M .T.Sidqi  u şaq   ədəbiyyatının  m ü x tə lif  ja n rla rın d a  
m araq lı  bədii  əsərlər  yazm ışdır.  M aarifçi  şer, 
poetİK 
öyüdnam ə,  m ənzum   heKayət  və 
didaKtiK 
heKayələr  onun 
uşaq  əsə rlə rin in   əsasm ı 
təşKİl 
edir.  SənətK arm   u şaqlar 
ü çü n   yazdığı  şerlər  əsasən  tərbiyəvi  m əzm unda  olan 
öyüdnam ələrdən  ib a rə td ir.  Bu  öyüdnam ə  və  n əsihətlərdə 
S .Ə .Ş irv aninin  m aarifçi  şerlərin in  
poetİK 
ənənələri  da- 
vam   e td irilm işd ir.  Seyid  Əzim in  öyüdnam ələri  oğlu  Cə-

---